ओवी ५०१

यालागी गुरुभजनापरता । भजावया मार्गु नाही आयता ।
ज्ञान-भक्ति जे तत्त्वतां । ते जाण सर्वथा सद्‌गुरुभक्ति ॥
अर्थ: गुरुच्या भजनापेक्षा दुसरा सोपा मार्ग नाही. ज्ञान आणि भक्ति म्हणजे जी तत्त्वत: सांगितली जाते, ती एकच असते, ती म्हणजे सद्गुरुभक्ति.

ओवी ५०२
गुरुहूनि श्रेष्ठ ब्रह्म । म्हणतां गुरुत्वा आला कनिष्ठ धर्म ।
ऐसा भाव धरितां विषम । ब्रह्मसाम्य शिष्यां नुपजे ॥
अर्थ: जेव्हा गुरु आणि ब्रह्म यांमध्ये ब्रह्म गुरुहून श्रेष्ठ आहे असं म्हटलं जातं, तेव्हा गुरुचा दर्जा कमी होतो. अशा विषम भावनेला मान्यता दिल्यास शिष्याच्या ठिकाणी ब्रह्मसाम्य सिद्ध होऊ शकत नाही.

ओवी ५०३
आम्हां सद्‌गुरु तोचि परब्रह्म । ऐसा नित्य निजभाव सप्रेम ।
हेचि गुरुसेवा उत्तमोत्तम । शिष्य परब्रह्म स्वयें होये ॥
अर्थ: शिष्याने नित्य आणि प्रेमभावाने गुरुला परब्रह्म समजून सेवा करणे हीच उत्तम गुरुसेवा आहे. अशा सेवा आणि भावनेतून शिष्य स्वत: परब्रह्म होतो.

ओवी ५०४
ऐशिये गुरुसेवे‍आंत । प्रह्लाद झाला द्वंद्वातीत ।
नारद स्वानंदें गात नाचत । ब्रह्मसाम्यें विचरत सुरासुरस्थानें ॥
अर्थ: अशाच प्रकारच्या गुरुसेवेने प्रल्हाद द्वंद्वातीत होऊन देवासुरांच्या जगातून नाचत गात परब्रह्माची अनुभूती घेतो. नारदही त्याच परब्रह्माशी ऐक्य पावून आनंदाने नाचत आहे.

ओवी ५०५
ऐसीचि गुरुसेवा करितां । चुकली अंबरीषाची गर्भव्यथा ।
ते गर्भ जाहला देवोचि साहता । भक्ता भवव्यथा बाधों नेदी ॥
अर्थ: अशा प्रकारच्या गुरुसेवेने अंबरीषाची गर्भव्यथा नष्ट झाली. त्याच्या गर्भाला देवाची साहाय्य प्राप्त झाली आणि त्याच्या भक्ताला संसाराची व्यथा जाणवली नाही.

ओवी ५०६
ऐशिया अभिन्न भावना । सुबुद्धी भजती गुरुचरणां ।
ते पढियंते जनार्दना । त्यांसी भवभावना शिवों नेदी ॥
अर्थ: जे सुबुद्ध आणि अभिन्न भावनेने गुरुचरणांची सेवा करतात, ते जनार्दनाला प्रिय होतात. त्यांना संसाराच्या व्यथा आणि भवबन्धनांचा छंद नाही लागतो.

ओवी ५०७
गुरु ब्रह्म दोनी एक । शिष्यही असे तदात्मक ।
जे भेदें मानिती वेगळिक । तेही मायिक कवि सांगे ॥
अर्थ: गुरु आणि ब्रह्म दोन्ही एकच असतात, शिष्यही त्याच परिपूर्णतेचा भाग असतो. जे भेदांचा विचार करतात, ते मायिक (भ्रामक) असतात, असं कवि सांगतो.

ओवी ५०८

पुरुषासी जो प्रपंचु दिसे । तो नसतांचि मिथ्या आभासे ।जेवीं कां एकला निद्रावशें । स्वप्नीं निजमानसें जग कल्पी ॥ ५०८ ॥ज्याप्रमाणें कोणी एकादा मनुष्य निजला असतां स्वप्नामध्यें जगाची कल्पना करतो, त्याप्रमाणें पुरुषाला जो प्रपंच म्हणून दिसतो, तो खरोखर नसतांना मिथ्याच भासतो.

अर्थ: ज्याप्रमाणे एखादा मनुष्य झोपेत स्वप्नामध्ये जगाची कल्पना करतो, त्याप्रमाणे पुरुषाला जो प्रपंच दिसतो, तो खरोखर नसताना मिथ्या भासतो.

ओवी ५०९

असोनि निद्रावश दिसे स्वप्न । जो जागा होवोनि आपण ।करूं बैसे मनोरथध्यान । तो नसतेंचि जन वन एकत्वीं देखे ॥ ५०९ ॥मनुष्य झोंप घेत असला म्हणजे स्वप्न पडतें, तोच जागा होऊन मनोरथ चिंतन करूं लागला की, एकीएक असूनही त्याला नसलेलें जन वन दिसू लागते.

अर्थ: मनुष्य झोपेत असताना स्वप्न पाहतो, आणि जागा होऊन मनोरथ चिंतन करतो, त्यावेळी नसलेले जन आणि वन त्याला दिसू लागतात.

ओवी ५१०

हो कां घालोनि आसन । जो करी मूर्तिचिंतन ।त्यासी ध्येय-ध्याता-उपचार-ध्यान । नसतेंच जाण कल्पित भासे ॥ ५१० ॥जो मनुष्य आसन घालून मूर्तिचिंतन करतो, त्याला ध्येय, ध्याता, उपचार, ध्यान हे नसलेलेच जाणवतात, आणि कल्पित भासतात.

अर्थ: जो मनुष्य आसन घालून मूर्तिचिंतन करतो, त्याला ध्येय, ध्याता, उपचार, ध्यान हे नसलेलेच जाणवतात आणि कल्पित भासतात.

ओवी ५११

जेवीं धनलोभ्याचें हारपे धन । परी वासना न सांडी धनधान्य ।धनातें आठवितां मन । धनलोभें पूर्ण पिसें होये ॥ ५११ ॥ज्याप्रमाणें धनलोभ्याचें धन नाहीसे झाले तरी त्याची वासना कांहीं धनधान्याला सोडीत नाही, त्याचे मन द्रव्याचे स्मरण करूं लागतांच द्रव्यलोभानें पूर्ण वेडे होऊन जातें.

अर्थ: ज्याप्रमाणे धनलोभीचे धन हरवले तरी त्याची वासना धनधान्याला सोडत नाही, त्याचे मन धनाचे स्मरण करताच धनलोभाने पूर्ण वेडे होऊन जाते.

ओवी ५१२

मन स्वयें जरी नव्हे धन । तरी धनकोश आठवी मन ।तंव स्मृती वळघे वन । व्यामोहें पूर्ण पिसें होये ॥ ५१२ ॥मन स्वतः जरी द्रव्य नव्हे, तरी ते द्रव्याच्या खजिन्याची आठवण करतें व स्मृतिलोप होऊन मोहानें वेडेपिसें होऊन बसतें.

अर्थ: मन स्वतः जरी धन नसले तरी ते धनाच्या खजिन्याची आठवण करते, आणि स्मृती हळूहळू विखुरते, मोहाने पूर्ण पिसे होऊन जाते.

ओवी ५१३

तेवीं व्यामोहाचें पूर्ण भरित । मिथ्या भासे देहादि द्वैत ।तें अहंभावें मानितां आप्त । भवभय निश्चित आदळे अंगीं ॥ ५१३ ॥त्याप्रमाणें मोहानें पूर्ण ग्रासले म्हणजे मिथ्या देहादि द्वैत भासू लागते. ते अहंभावानें खरे मानले की, संसाराचे भय अचूक येऊन आंगावर आदळते.

अर्थ: मोहाने पूर्ण ग्रासल्यामुळे मिथ्या देहादि द्वैत भासू लागते. ते अहंभावाने खरे मानले की, संसाराचे भय अचूक अंगावर आदळते.

ओवी ५१४

भवभयाचे कारण । मनःकल्पना मुख्य जाण ।त्या मनाचें करावया निरोधन । सद्‌गुरुवचननिजनिष्ठा ॥ ५१४ ॥भवभयाचे मुख्य कारण आपली मनःकल्पना होय हे लक्षात ठेव. त्या मनाचा निरोध करावयाला सद्‌गुरूचे वचन व त्याच्या ठायीं दृढ निष्ठा हेंच पाहिजे.

अर्थ: भवभयाचे मुख्य कारण मनःकल्पना आहे. त्या मनाचा निरोध करण्यासाठी सद्गुरूचे वचन आणि दृढ निष्ठा आवश्यक आहेत.

ओवी ५१५

हें जाणोनि सच्छिष्य ज्ञाते । गुरुवाक्यें विश्वासयुक्तें ।विवेकवैराग्याचेनि हातें । निजमनातें आकळिती ॥ ५१५ ॥हे लक्षात आणून जे कोणी ज्ञाते सच्छिष्य असतात, ते गुरुवाक्यावर विश्वास ठेवून विवेक व वैराग्य यांच्या बळानें आपल्या मनाला आवरून ठेवतात.

अर्थ: हे लक्षात घेऊन सच्छिष्य गुरुवाक्यावर विश्वास ठेवून विवेक व वैराग्य यांच्या बळाने आपल्या मनाला आवरून ठेवतात.

ओवी ५१६

तेचि आकळती हातवटी । संक्षेपें राया सांगेन गोष्टी ।सद्‌गुरुवाक्य परिपाटी । जे मनातें थापटी निजबोधें ॥ ५१६ ॥राजा ! ते आवरावयाची हातोटी कशी असते, तो प्रकार तुला थोडक्यात सांगतो. सद्गुरुवाक्य हे आत्मबोधानें मनाला सावध करीत असते.

अर्थ: राजा, आवरण्याची हातोटी कशी असते, ते थोडक्यात सांगतो. सद्गुरुवाक्य आत्मबोधाने मनाला सावध करते.

ओवी ५१७

चंचळत्वें विषयध्यान । करितां देखे जें जें मन ।तें तें होय ब्रह्मार्पण । सद्‌गुरुवचननिजनिष्ठा ॥ ५१७ ॥सद्गुरूवर व त्याच्या वचनावर दृढनिष्ठा ठेवल्याने, चंचलपणानें विषयचिंतन करीत असतां मन जे पाहते, तें तें ब्रह्मार्पणच होत जाते.

अर्थ: सद्गुरुवचनावर दृढ निष्ठा ठेवल्याने, चंचलपणे विषयचिंतन करताना मन जे पाहते, ते ब्रह्मार्पण होत जाते.

ओवी ५१८

धरूनियां विषयस्वार्थु । मनें जो जो घे‍इजे अर्थु ।तो तो होय परमार्थु । हा अनुग्रहो समर्थु गुरुकृपेचा ॥ ५१८ ॥विषयाचा स्वार्थ धरून मनानें जो जो पदार्थ घ्यावा, तो तो सारा परमार्थरूपच होतो, असें गुरुकृपेच्या अनुग्रहाचे सामर्थ्य आहे.

अर्थ: विषयाचा स्वार्थ धरून मनाने जो पदार्थ घ्यावा, तो सारा परमार्थरूप होतो. हे गुरुकृपेच्या अनुग्रहाचे सामर्थ्य आहे.

ओवी ५१९

जो भु‍ईभेणें पळों जाये । तो जेथें पळे तेथें भू ये ।मग येणेंजाणें स्वयें राहे । ठायीं ठाये पांगुळला ॥ ५१९ ॥जमिनीच्या भयानें जो पळू लागेल, त्याला तो जिकडे जाईल तिकडे जमीनच भेटते. असे झाले म्हणजे येणे आणि जाणे आपोआपच बंद पडते व एकाच ठिकाणी तो थांबतो.

अर्थ: जमिनीच्या भयानें जो पळू लागेल, त्याला जिकडे जाईल तिकडे जमीनच भेटते. अशा प्रकारे येणे आणि जाणे आपोआप बंद पडते आणि तो एकाच ठिकाणी थांबतो.

ओवी ५२०

तैसें मनासी लाविजे वर्म । जें जें देखे तेंचि ब्रह्म ।जें जें करूं बैसे कर्म । तेथ पुरुषोत्तम स्वयें प्रगटे ॥ ५२० ॥अर्थ: मनाला असेच वर्म लावावे, म्हणजे जे काही पाहावे ते ब्रह्मच दिसते. ज्या कर्मात पुरुषोत्तम स्वतः प्रकट होतो.

ओवी ५२१
एवं इंद्रियवृत्ति‍उल्लाळे । मोडिले गुरुवाक्यप्रतीतिबळें ।
निजाधिष्ठानमेळें । कळासलें येके वेळे अखंड कुलुप ॥
अर्थ: गुरुच्या उपदेशाच्या प्रभावामुळे इंद्रियवृत्तींतील उठाव थांबतात आणि ब्रह्मरूप अधिष्ठानाशी ऐक्य साधून बाह्य प्रवृत्तींना अखंड कुलूप बसवले जातं.

ओवी ५२२
ऐसें नेमितां बाह्य कर्म । मनाचा मोडे द्वैत भ्रम ।
तंव बाह्य परब्रह्म । पूर्ण चिद्व्योम कोंदाटे ॥
अर्थ: बाह्य कर्म नियंत्रित केल्याने मनाचा द्वैतभ्रम दूर होतो, आणि बाहेर परब्रह्माचे चिदाकाश सर्वत्र व्यापून जातं.

ओवी ५२३
ऐसें भजनें मन नेमितां स्वयें । न रिघे कल्पांतकाळभये ।
भक्त हो‍ऊनियां निर्भयें । विचरती स्वयें निःशंक ॥
अर्थ: अशा प्रकारच्या भजनामुळे मनाचा निरोध केला जातो आणि भक्तांना कल्पांतकाळाच्या भीतीचा सामना करावा लागत नाही. ते निर्भय होऊन निश्चिंतपणे भ्रमण करतात.

ओवी ५२४
हे अगाध निष्ठा परिपूर्ण । भोळ्याभाळ्या न टके जाण ।
यालागी सुगम साधन । सांगेन आन तें ऐक ॥
अर्थ: या अगदी निष्ठावान आणि भोळ्या भाविकांसाठी एक सहज साधन आहे. ते सांगणारा एक प्रभावी मार्ग आहे, त्याला ऐका.

ओवी ५२५
तरावया भाळेभोळे जन । मुख्य चित्तशुद्धीच कारण ।
जन्मकर्म हरीचे गुण । करावे श्रवण अत्यादरें ॥
अर्थ: भोळ्या भक्तांसाठी मुख्य कारण चित्तशुद्धी आहे. त्यांना हरीच्या जन्म, कर्म आणि गुणांचे अत्यंत आदराने श्रवण करावे लागते.

ओवी ५२६
चुकल्या पुत्राची शुद्धिवार्ता । जेणें सादरें ऐके माता ।
तेणें सादरें हरिकथा । सार्थकता परिसावी ॥
अर्थ: आई जशी चुकलेल्या पुत्राची वार्ता उत्कंठेने ऐकते, तसेच भक्तांनी हरिकथेचे श्रवण करणे आवश्यक आहे, कारण ती जीवनाची सार्थकता निर्माण करते.

ओवी ५२७
हरीचीं जन्मकर्में अनंत गुण । म्हणाल त्यांचें नव्हेल श्रवण ।
लोकप्रसिद्ध जें जें पुराण । तें श्रद्धा संपूर्ण ऐकावें ॥
अर्थ: हरीचे जन्म, कर्म, आणि गुण अनंत आहेत. असे म्हणता येईल की ते सर्व श्रवण करणं शक्य नाही. तरीही लोकप्रसिद्ध पुराणांमधून त्यांचे श्रवण करा, श्रद्धा आणि विश्वासाने.

ओवी ५२८
बहु देव बोलिले पुराणीं । तेही लागती ज्याचे चरणीं ।
तो समर्थ चक्रपाणी । जो वेदपुराणीं वंदिजे ॥
अर्थ: पुराणांमध्ये अनेक देवते सांगितली आहेत, पण त्या सर्व देवतेही ज्याच्या चरणांनी प्रभावित होतात, तो श्रीकृष्णच खरा समर्थ आणि चक्रपाणी आहे, ज्याला वेद आणि पुराणंही वंदन करतात.

ओवी ५२९
त्याचीं जीं जीं जन्मे अति‍अद्‌भुत । जीं जीं कर्मे परमार्थयुक्त ।
स्वमुखें बोलिला भगवंत । तीं तीं ज्ञानार्थ परिसावीं ॥
अर्थ: श्रीकृष्णाची जी जी जन्म आणि परमार्थयुक्त कर्मे अत्यंत अद्‌भुत आहेत, त्या सर्वांचा श्रवण ज्ञानप्राप्तीसाठी केला पाहिजे.

ओवी ५३०
जें जें केलें पुराणश्रवण । तें तें व्यर्थ होय मननेंविण ।
यालागीं श्रवण-मनन । सावधान करावें ॥
अर्थ: जे जे पुराणश्रवण केलं जातं, ते मननाशिवाय व्यर्थ आहे. म्हणून श्रवण-मननाला सावधपणाने करावं.

ओवी ५३१:
मोले घेतली जे गाये। दुभतें खातां विषय होये।
तेचि दान देतां लवलाहें। दुभती होये परमामृतें॥ ५३१॥

अर्थ:
जे गाय मोल देऊन घेतली जाते आणि तिचे दुध (दुभते) आपण खाल्ले तर तो विषयभोग होतो; परंतु जर ती गाय दान देऊन दिली, तर ती परमामृत देणारी होऊन मोक्ष प्रदान करते.

ओवी ५३२:
तेवीं केले जें श्रवण। तें मननें परम पावन।
तेंचि उपेक्षितां जाण। परिपाकीं पूर्ण वांझ होये॥ ५३२॥

अर्थ:
जे श्रवण केले जाते, ते मननासह परम पवित्र होते. जर श्रवणाची उपेक्षा केली तर परिणामी त्याचे परिणाम निष्फळ होतात.

ओवी ५३३:
हरिनाम पडतां श्रवणीं। एकां गळोनि जाये वदनीं।
एकां ये कानींचे ते कानीं। जाय निघोनि हरिनाम॥ ५३३॥

अर्थ:
हरिचं नाम जेव्हा कानांत पडतं, तेव्हा काही लोक ते आपल्या मुखांतून बोलून टाकतात, तर काही लोक ते कानांतून ऐकून मनातून सोडून देतात.

ओवी ५३४:
हरिनाम पडतां श्रवणीं। ज्याचे रिघे अंतःकरणीं।
सकळ पापा होवोनि धुणी। हरिचरणीं तो विनटे॥ ५३४॥

अर्थ:
जेव्हा हरिचं नाम कानांत पडतं, तेव्हा ज्याच्या अंतःकरणात ते समाविष्ट होतं, त्याचे सर्व पाप धुतले जातात आणि तो व्यक्ती हरीच्या चरणांशी जोडला जातो.

ओवी ५३५:
यापरी श्रवणीं श्रद्धा। मननयुक्त करितां सदा।
तैं विकल्प बाधीना कदा। वृत्तिं शुद्धा स्वयें होये॥ ५३५॥

अर्थ:
श्रवणाच्या ठिकाणी मननयुक्त श्रद्धा ठेवली असता, विकल्पाचा कधीही अडथळा न होण्यामुळे चित्तवृत्ती स्वयंच शुद्ध होऊ लागते.

ओवी ५३६:
ऐसें मननयुक्त श्रवण। करितां वोसंडे हर्ष पूर्ण।
तेणें हर्षें हरिकिर्तन। करी आपण स्वानंदें॥ ५३६॥

अर्थ:
मननयुक्त श्रवण केल्यामुळे आनंदाचा विस्फोट होतो आणि त्या आनंदाने हरिकीर्तन सुरू होतो, ज्यामुळे व्यक्ती स्वानंदात मग्न होतो.

ओवी ५३७:
हरिचरित्रें अगाध। ज्ञानमुद्रा-पदबंध।
कीर्तनीं गातां विशद। परमानंद वोसंडे॥ ५३७॥

अर्थ:
ज्ञानमुद्रा आणि पदबंध असलेली हरीची अगाध चरित्रे कीर्तन करतांना त्यांचे विवेचन केल्याने परमानंद ओसंडून वाहतो.

ओवी ५३८:
वानिती अजन्मयाचीं जन्में। वानिती अकर्मयाचीं कर्में।
स्मरती अनामियाचीं नामें। अतिसप्रेमें डुल्लत॥ ५३८॥

अर्थ:
ज्याला जन्म नाही त्याच्या जन्मांचे वर्णन केले जातात, ज्याला कर्म नाही त्याची कर्मे, म्हणजे लीला, गाऊन सांगितली जातात, आणि ज्याला नाम नाही त्याचे संकीर्तन प्रेमाने डुलता डुलता केले जाते.

ओवी ५३९:
साधावया निजकाज। सांडूनि लौकिकाची लाज।
कीर्तनी नाचती भोज। अतिनिर्लज्ज निःशंक॥ ५३९॥

अर्थ:
स्वहित साधण्यासाठी लौकिकाची लाज सोडून, अत्यंत निर्लज्जपणाने, निःशंकेपणाने कीर्तन करतांना नाचत असतात.

ओवी ५४०:
कीर्तनें निर्दळिले दोष। जप तप ठेले निरास।
यमलोक पाडिला वोस। तीर्थाची आस निरास जाहली॥ ५४०॥

अर्थ:
कीर्तनामुळे सर्व दोष दूर झाले आणि जप तप करण्याची आवश्यकता नाही. यमलोकाच्या द्वारात प्रवेश बंद होतो, आणि तीर्थांवरील आसवेदना कमी होतात.

ओवी ५४१

यमनियमां पडती उपवास । मरों टेंकले योगाभ्यास ।कीर्तनगजरें हृषीकेश । निर्दळी दोष नाममात्रे ॥ ५४१ ॥यमनियमांना उपवास पडतात, योगाभ्यास मरावयाला टेकतो, कीर्तनाचा गजर होऊ लागला की, श्रीकृष्णपरमात्मा नाममात्रेंकरूनच सर्व दोष नाहीसे करतो.

अर्थ: यमनियमांचे उपवास आणि योगाभ्यास जरी असले तरी, कीर्तनाचा गजर झाल्यावर श्रीकृष्णपरमात्मा नाममात्रानेच सर्व दोष नाहीसे करतो.

ओवी ५४२

कीर्तनाचा घडघडाट । आनंदु कोंदला उद्‌भट ।हरुषें डोले वैकुंठपीठ । तेणें सुखें नीलकंठ तांडवनाचें नाचतु ॥ ५४२ ॥कीर्तनाचा घडघडाट सुरू झाला की, जिकडेतिकडे आनंदच दुमदुमून राहतो. श्रीविष्णु आनंदानें डुलावयाला लागतो, व त्या आनंदाच्या भरांत शंकर तर तांडवनृत्य करूं लागतो.

अर्थ: कीर्तनाचा घडघडाट सुरू झाल्यावर आनंद सर्वत्र पसरतो. श्रीविष्णु आनंदाने डुलतो आणि शंकर तांडवनृत्य करतो.

ओवी ५४३

यापरी हरिकीर्तन । देत परम समाधान ।हा भक्ति-राजमार्ग पूर्ण । ये मार्गीं स्वयें रक्षण चक्रपाणी कर्ता ॥ ५४३ ॥ह्याप्रमाणें हरिकीर्तन हे मनाला अत्यंत समाधान देणारे आहे. हा भक्तीचा राजमार्ग आहे. ह्या मार्गात स्वतः चक्रपाणि संरक्षण करीत असतो.

अर्थ: हरिकीर्तन मनाला अत्यंत समाधान देणारे आहे. हा भक्तीचा राजमार्ग आहे, ज्या मार्गात स्वतः चक्रपाणि संरक्षण करतो.

ओवी ५४४

चक्र घे‍ऊनि भक्तांचे ठायीं । म्हणे तुझें कार्य कायी ।मज जगीं वैरीचि नाहीं । भक्तद्वेषी पाहीं निजशस्त्रें नाशी ॥ ५४४ ॥तो चक्र घेऊन त्याला म्हणतो की, “भक्ताच्या ठिकाणी तुझें काम काय? मला तर जगामध्यें शत्रूच नाही; पण भक्तांचा द्वेष करणारा असतो त्याचा मी आपल्या शस्त्रानें नाश करतों.”

अर्थ: चक्र घेऊन म्हणतो की, "भक्तांच्या ठिकाणी तुझं काम काय? मला जगात शत्रू नाही; पण भक्तांचा द्वेष करणाऱ्यांचा मी शस्त्रानें नाश करतो."

ओवी ५४५

चक्रें अभिमानाचा करी चेंदा । मोहममता छेदी गदा ।शंखें उद्बोधी निजबोधा । निजकमळें सदा निजभक्त पूजी ॥ ५४५ ॥चक्रानें अभिमानाचा चेंदा करतों; गदा ही मोहममतेला छेदून टाकते; शंखानें आत्मबोधाला जागृत करतो आणि कमलानें सदा सर्वकाळ आपल्या भक्तांची पूजा करतो.

अर्थ: चक्र अभिमानाचा चेंदा करते; गदा मोह आणि ममता छेदते; शंख आत्मबोधाला जागवतो आणि कमलाने सदा भक्तांची पूजा करतो.

ओवी ५४६

जेथें चक्रपाणी रक्षिता । तेथें न रिघे भवभयाची कथा वार्ता ।यापरी कीर्तिवंता । हरि सर्वथा स्वयें रक्षी ॥ ५४६ ॥चक्रपाणीच जेथें संरक्षण करणारा असतो, तेथे भवभयाची कथावार्ताही उरत नाही. श्रीहरि स्वतः कीर्तिवंताचे (कीर्ति गाणाऱ्यांचे) संरक्षण करीत असतो.

अर्थ: जिथे चक्रपाणी संरक्षण करणारा असतो, तिथे भवभयाची कथा उरत नाही. श्रीहरि स्वतः कीर्तिवंतांचे संरक्षण करतो.

ओवी ५४७

ज्यांसी न करवे कथाश्रवण । अथवा न टके हरिकीर्तन ।तिंहीं करावें नामस्मरण । राम-कृष्ण-गोविंद ॥ ५४७ ॥ज्यांना कथाश्रवण करवत नसेल, किंवा हरीचे कीर्तन करतां येत नसेल, त्यांनी ‘राम, कृष्ण, गोविंद’ असें नामस्मरण करावे.

अर्थ: ज्यांना कथाश्रवण किंवा हरीचे कीर्तन करतां येत नसेल, त्यांनी 'राम, कृष्ण, गोविंद' असे नामस्मरण करावे.

ओवी ५४८

अच्युत-नामाची निजख्याती । चेवल्या कल्पांतीं हों नेदी च्युती ।त्या नामातें जे नित्य स्मरती । ते जाण निश्चितीं अच्युतावतार ॥ ५४८ ॥‘अच्युत’ ह्या नामाची ख्यातीच अशी आहे की, तें गर्जिलें असतां कल्पांतीही ‘च्युति’ म्हणजे अधोगति होऊ देत नाही. त्या नामाचे जे निरंतर स्मरण करतात, ते खरोखर अच्युताचेच अवतार होत.

अर्थ: 'अच्युत' ह्या नामाची ख्याती अशी आहे की, ते गर्जिले असतां कल्पांतीही 'च्युति' म्हणजे अधोगति होऊ देत नाही. त्या नामाचे निरंतर स्मरण करणारे खरोखर अच्युताचेच अवतार होतात.

ओवी ५४९

रामकृष्णादी नामश्रेणी । अखंड गर्जे ज्यांची वाणी ।त्यांसी तीर्थें येती लोटांगणीं । सुरवर चरणीं लागतीं स्वयें ॥ ५४९ ॥ज्यांची वाणी रामकृष्णादि नामांचा अखंड जप करते, गर्जना करते, त्यांच्या पायांशी तीर्थे लोटांगणी येतात व मोठमोठे देवही स्वतः येऊन चरणी लागतात.

अर्थ: ज्यांची वाणी रामकृष्णादि नामांचा अखंड जप करते, त्यांच्या पायांशी तीर्थे लोटांगणी येतात. मोठमोठे देवही स्वतः येऊन चरणी लागतात.

ओवी ५५०

बाप नामाचें निजतेज । यम वंदी चरणरज ।नामापाशीं अधोक्षज । चतुर्भुज स्वयें तिष्ठे ॥ ५५० ॥अर्थ: नामाचे तेज यम चरणरज वंदन करते. नामापाशीं अधोक्षज चतुर्भुज स्वतः तिष्ठतो.

ओवी ५५१:
नामाचेनि पडिपाडें । कायिसें भवभय बापुडें ।
कळिकाळाचें तोंड कोणीकडे । नामापुढें रिघावया ॥ ५५१ ॥

अर्थ:
नामाच्या प्रभावाने भवभय कितीही मोठं असलं तरी त्याचं काहीही महत्त्व नाही. जर नामाचा प्रभाव प्रबल असेल, तर कळिकाळाचं तोंड त्यासमोर काहीच नाही.

ओवी ५५२:
जेवढी नामाची शक्ती । तेवढें पाप नाहीं त्रिजगतीं ।
नामापाशी चारी मुक्ती । जाण निश्चित्तीं विदेहा ॥ ५५२ ॥

अर्थ:
नामाची जी शक्ती आहे, ती त्रैलोक्यांत सर्व पापांपेक्षा मोठी आहे. हरीच्या नामासोबत चारी मुक्ती असतात, ज्यामुळे व्यक्ती निश्चितपणे मोक्ष प्राप्त करतो.

ओवी ५५३:
ऐक राया सावधान । नामापरतें सुगम साधन ।
सर्वथा नाहीं नाहीं आन । निश्चय जाण नेमस्त ॥ ५५३ ॥

अर्थ:
हे राजा, नीट ऐक. नामाच्या पाठी असलेले साधन सर्वांत सोपे आहे, यापेक्षा दुसरे काहीही नाही. ते पक्केपणे जाण.

ओवी ५५४:
जन्म-नाम-कर्में श्रीधर । श्रवणें उद्धरती पामर ।
यालागीं हरिलीला सुभद्र । शास्त्रज्ञ नर वर्णिती ॥ ५५४ ॥

अर्थ:
श्रीधराच्या नाम, जन्म आणि कर्म यांचे श्रवण केल्याने पामराचाही उद्धार होतो. म्हणून शास्त्रज्ञ पुरुष हरीची लीला कल्याणकारक मानून ती वर्णन करतात.

ओवी ५५५:
ऐसा बाणल्या भक्तियोग । न धरी जाणपणाचा फूग ।
त्यजूनि अहंममतापांग । विचरती निःसंग हरिकीर्तनें ॥ ५५५ ॥

अर्थ:
ज्याच्याअंतःकरणात भक्तियोग रुंजी घेतो, त्यांना ज्ञानाचा गर्व नाहीसा होतो. अहंकार आणि ममता सोडून ते निःसंगपणे हरिकीर्तन करत वावरणारे होतात.

ओवी ५५६:
करितां श्रवण स्मरण कीर्ति । तेणें वाढे सप्रेम भक्ति ।
भक्त विसरे देहस्फुर्ति । ऐक तेही स्थिति सांगेन राया ॥ ५५६ ॥

अर्थ:
श्रवण, स्मरण, आणि कीर्तन करणे यामुळे भक्ताची प्रेमभक्ति वाढते. भक्ताच्या मनातून देहबुद्धी नष्ट होते. हे ठाम सांगणारा राया!

ओवी ५५७:
हरिनामगुणकीर्तनकीर्ती । अखंड आवडे जागृतीं ।
स्वप्नींही तेचि स्थिती । दृढ हरिभक्ती ठसावे ॥ ५५७ ॥

अर्थ:
हरिनाम, गुण, आणि कीर्तन यांचे वर्णन जागृतीमध्येसुद्धा अत्यंत आवडते आणि स्वप्नातही तीच स्थिति असते, कारण दृढ हरिभक्ती मनात ठळकपणे ठसलेली असते.

ओवी ५५८:
ऐशियापरी भक्तियुक्त । दृढतर जाहलें ज्याचें व्रत ।
तंव तंव होय आर्द्रचित्त । प्रेमा अद्‌भुत हरिनामकीर्ती ॥ ५५८ ॥

अर्थ:
ज्याचं व्रत भक्तीने समृद्ध होईल, त्याचं चित्त अधिकाधिक भावुक होते आणि हरिनाम कीर्तनाची प्रेमभावना अद्भुत रीतीने वाढते.

ओवी ५५९:
आत्मा परमप्रिय हरी । त्याचे नामकीर्तीचा हर्ष भारी ।
नित्य नवी आवड वरी । सबाह्याभ्यंतरीं हरि प्रगटे ॥ ५५९ ॥

अर्थ:
जो आत्मा परमप्रिय हरी आहे, त्याच्या नाम आणि कीर्तनाचा आनंद अत्यंत भारी आहे. त्याच्या नामाच्या आधारे अंतर्बाह्य हरी प्रगट होतो.

ओवी ५६०:
चुकल्या मायपूतां संकटीं । एकाकीं बहुकाळें जाहली भेटी ।
तेणें वोरडे घालोनि मिठी । चाले जेवीं पोटीं अनिवार रुदन ॥ ५६० ॥

अर्थ:
माया-पुत्रांमध्ये चुकल्यामुळे संकटीत असलेल्या व्यक्तीला दीर्घकाळ एकटं राहून हरीची भेट घ्यावी लागते. त्यानंतर त्या व्यक्तीचे पोट रिकामे आणि अविरत रडत जाऊ लागते, ज्याप्रमाणे अनिवार दु:ख त्याला व्यापतं.

ओवी ५६१

तेवीं जीवशिवां अवचटी । भक्तीचे पेठे जाहली भेटी ।आत्मसाक्षात्कारें पडे मिठी । ते संधीमाजीं उठी अनिवार रुदन ॥ ५६१ ॥त्याप्रमाणें भक्तीच्या पेठेत जेव्हा जीवाची व शिवाची भेट होते, आणि आत्मसाक्षात्कारानें मिठी पडते, तेव्हा त्या संधीत अनिवार रडें कोसळतें.

अर्थ: ज्याप्रमाणे भक्तीच्या माध्यमातून जीव व शिवाची भेट होते, आणि आत्मसाक्षात्काराने मिठी पडते, तेव्हा त्या क्षणी अनिवार रडणे कोसळते.

ओवी ५६२

परमात्मयासी आलिंगन । तेणें अनिवार स्फुंदन ।रोमांचित रुदन । सप्रेम पूर्ण उसासोनि करी ॥ ५६२ ॥परमात्म्याला आलिंगन दिले जाते, त्यायोगें अनिवार हुंदके येऊ लागतात; व प्रेमानें परिपूर्ण झाल्यामुळें रोमांचित होऊन मोठमोठ्यानें उसासे टाकून तो रुदन करूं लागतो.

अर्थ: परमात्म्याला आलिंगन दिल्यावर अनिवार हुंदके येऊ लागतात; प्रेमाने परिपूर्ण झाल्याने रोमांचित होऊन मोठमोठ्याने उसासे टाकून रडणे सुरू होते.

ओवी ५६३

सवेंचि गदगदोनि हांसे । मानी मजमाजींच मी असें ।चुकलों भेटलों हें ऐसें । देखोनि आपुलें पिसें हांसोंचि लागे ॥ ५६३ ॥लगेच खदसदां हासतो व म्हणतो की, अहो ! मी तर माझ्यामध्येंच आहे. चुकलों, भेटलों असें म्हणणे हे आपलेच वेडेपण, असें मनांत आणून तो हासावयालाच लागतो.

अर्थ: लगेच खदसदां हासतो व म्हणतो की, अहो! मी तर माझ्यामध्येच आहे. चुकलो, भेटलो असं म्हणणं हे आपलं वेड आहे असं मनात आणून तो हसायला लागतो.

ओवी ५६४

मी अखंडत्वें स्वयें संचलों । अभेदपूर्णत्वें अनादि रचलों ।तो मी अव्ययो म्हणे जाहलों मेलों । येणें आठवें डोलडोलों हांसोंचि लागे ॥ ५६४ ॥मी तर अखंडितपणानें स्वतः सर्वत्र भरलो आहे, पूर्ण अभेदामुळें मी अनादि आहे तसाच आहे. ह्याप्रमाणें मी अव्यय असतां जन्मलो व मेलो असें म्हणत होतो ह्याची आठवण करून मान डोलवून डोलवून तो हासूंच लागतो.

अर्थ: मी अखंडितपणे सर्वत्र भरलेलो आहे, पूर्ण अभेदाने मी अनादि आहे. मी अव्यय असूनही जन्मलो आणि मेलो असं म्हणत होतो, याची आठवण करून तो हसायला लागतो.

ओवी ५६५

पळतां दोराच्या सर्पाभेण । पडे अडखळे भयें पूर्ण ।तोच दोरातें वोळखोन । आपणिया आपण स्वयें हांसे ॥ ५६५ ॥दोराला साप समजून घाबऱ्या घाबऱ्या पळतांना अडखळतो व पडतो, तोच त्या दोराला ओळखून आपल्या आपणच हासूं लागतो.

अर्थ: दोराला साप समजून घाबऱ्या घाबऱ्या पळतांना अडखळतो व पडतो, तोच त्या दोराला ओळखून आपल्या आपणच हसायला लागतो.

ओवी ५६६

तेवीं संसाराचा अभावो । देहभाव समूळ वावो ।तेथें नाथिली ममता अहंभावो । मज होता पहा वो म्हणूनि हांसे ॥ ५६६ ॥तद्वत् संसार हा मिथ्या असून देहभाव समूळ खोटा आहे, असे असतां मला नसती ममता व अहंभाव होता की हो! म्हणून हासतो.

अर्थ: संसार हा मिथ्या आहे आणि देहभाव पूर्णपणे खोटा आहे. असा अहंभाव आणि ममता असणं हे हास्यास्पद आहे असं त्याला वाटतं.

ओवी ५६७

बाप गुरुवाक्य निजनिर्वाहो । देहीं असतां विदेहभावो ।माझे चारी देह झाले वावो । येणें अनुभवें पहा वो गर्जों लागे ॥ ५६७ ॥धन्य तें गुरुवाक्य! तेच मला तारक झाले. देहांत असून मी विदेही बनलो. माझे चारी देह मिथ्या की हो झाले! अशा अनुभवोद्‌गारानें गर्जना करूं लागतो.

अर्थ: धन्य ते गुरुवाक्य! तेच मला तारक झालं. देहात असूनही मी विदेही बनलो. माझे चारी देह मिथ्या झाले अशा अनुभवाने गर्जना करतो.

ओवी ५६८

म्हणे धन्य धन्य भगवद्‌भक्ती । जिणें मिथ्या केल्या चारी मुक्ती ।मी परमात्मा निजनिश्चितीं । येणें उल्हासें त्रिजगती गर्जवी गजरें ॥ ५६८ ॥तो म्हणतो,”धन्य धन्य ती भगवद्‌भक्ति! की जिनें चारी मुक्तीही मिथ्या करून सोडल्या! परमात्मा तो मीच हे निश्चित आहे.” अशा उल्हासाच्या गजरानें त्रिभुवनही दणाणून सोडतो.

अर्थ: तो म्हणतो, "धन्य ती भगवद्‌भक्ति! जिने चारी मुक्तीही मिथ्या ठरवल्या. परमात्मा मीच आहे हे निश्चित आहे." अशा उल्हासाच्या गजराने त्रिभुवन दणाणून सोडतो.

ओवी ५६९

धन्य भगवंताचें नाम । नामें केलों नित्य निष्काम ।समूळ मिथ्या भवभ्रम । गर्जोनि निःसीम हाक फोडी ॥ ५६९ ॥धन्य तें भगवंताचें नाम! त्या नामानें मला नित्य निष्काम करून सोडलें! भवभ्रम समूळ मिथ्या ठरला! याप्रमाणें मोठमोठ्यानें गर्जना करून हांक फोडतो.

अर्थ: धन्य ते भगवंताचे नाम! त्याने मला नित्य निष्काम केलं! भवभ्रम समूळ मिथ्या ठरला! अशा गर्जनेने मोठ्या आवाजात हाक फोडतो.

ओवी ५७०

आतां दुजें नाहींच त्रिलोकीं । दिसे तें तें मीच मी कीं ।मीच मी तो एकाकी । येणें वाक्यें अलोलिकी हाक फोडी ॥ ५७० ॥
अर्थ: आता त्रिलोकीमध्ये दुसरे काही नाही. जे काही दिसते ते मीच आहे. मी एकटाच आहे. अशा वाक्यांनी अलोलिकी हाक फोडतो.

ओवी ५७१
ज्याच्यायोगें दुर्धर असा भवबंध नाहीसा होऊन गेला, त्या सद्गुरूच्या स्तवनामध्येंच आपली अलौकिक वाणी गर्जवितो.

ओवी ५७२
‘अहो ! हा संसार मिथ्या झाला; जन्ममरणाचा अभाव झाला; कळिकाळाचा ठावच पुसून गेला’, असे म्हणून हाक फोडतो.

ओवी ५७३
अशा एकावर एक हाका अपूर्व रीतीनें मारू लागतो. लगेच आत्मसुखाचे गाणे गातो, आणि स्वानंदानें डोलत राहतो.

ओवी ५७४
जिवलगाची गोड कथा स्वतः सांगू लागले असतां तृप्तीच होत नाहीं; त्याप्रमाणें आत्मानुभवानें हरीला गाऊं लागले म्हणजे काही केले तरी पुरेच वाटत नाहीं.

ओवी ५७५
त्याचे गायन श्रवण करतांना ज्ञानी श्रोता सुखरूप होतो; मुमुक्षूला त्याचे गाणे ऐकून प्रेमाचें भरतें दाटून येते.

ओवी ५७६
ह्याप्रमाणें तो गाऊं लागला असतां पदोपदीं तें निजसुख दाटून येते, आणि हर्ष पोटांत मावेनासा झाला म्हणजे तो निजानंदानें अलौकिकपणे नाचूं लागतो.

ओवी ५७७
दुजेपणाचे काम सोडून, लौकिकाची लाज टाकून देउन तो अहंभावाशिवाय सहज आनंदानें मोठ्या गमतीनें नाचतो.

ओवी ५७८
जो विकत घेऊन दारू पितो, तोसुद्धा दारूच्या गुंगीत गातो आणि नाचतो, मग ज्यानें ब्रह्मानंदरस सेवन केला, तो कह्यात कसा राहणार?

ओवी ५७९
ह्यासाठी ब्रह्मानंदाच्या उन्मादांत लौकिक सोडून तो स्वतः गात व नाचत असतो. लोक त्याला वेडा म्हणतात. हे बोधाचे वर्म पंडिताना सहसा कळत नाहीं.

ओवी ५८०
त्याचिया निजबोधाची कथा ऐक सांगेन नृपनाथा. एक भगवंतावांचून सर्वथा त्यासी लौकिकता दिसेना.

ओवी ५८१

ब्रह्मउन्मादपरमानंदें । जंव जंव पाहे स्वानंदबोधें ।तंव तंव चराचर पूर्णानंदें । देखे स्वानंदकंदें दुमदुमित ॥ ५८१ ॥स्वानंदाच्या बोधानें आणि ब्रह्मोन्मादाच्या परमानंदानें तो जो जो पाहूं लागतो, तों तों त्याला हे चराचर पूर्णानंदानें भरलेले आणि स्वानंदानें दुमदुमलेलेंच दिसते.

अर्थ: स्वानंदाच्या बोधाने आणि ब्रह्मोन्मादाच्या परमानंदाने जेव्हा तो पाहतो, तेव्हा त्याला चराचर पूर्णानंदाने भरलेले आणि स्वानंदाने दुमदुमलेलेच दिसते.

ओवी ५८२

पृथ्वी आप तेज वायु नभ । देखे हरिरूप स्वयंभ ।भूतां महाभूतांचें डिंभ । न देखे भिन्न कोंभ अभिन्नत्वें ॥ ५८२ ॥पृथ्वी, आप, तेज, वायु, आकाश ही सर्व त्याला साक्षात हरिस्वरूप दिसूं लागतात. भूतांच्या किंवा महाभूतांच्या प्रतिभेचे भिन्न भिन्न कोंभ, त्याला सारे अभिन्न-एकरूपच भासूं लागतात.

अर्थ: पृथ्वी, आप, तेज, वायु, आकाश ही सर्व त्याला साक्षात हरिस्वरूप दिसतात. भूतांच्या आणि महाभूतांच्या प्रतिभेचे भिन्न कोंभ त्याला अभिन्न-एकरूपच भासतात.

ओवी ५८३

जेवीं न मेळवितां मेळा । पाहतां जैसा केळीचा कळा ।स्वयें विकासे फळांदळां । तेवीं वस्तु हे पांचाला भूतभौतिकात्मक ॥ ५८३ ॥ज्याप्रमाणें दुसरी सामग्री न मिळवितां केळीचा कोंब फळे व पानें ह्या रूपानें विकास पावतो, त्याप्रमाणे, परीक्षिति राजा ! परब्रह्म हें भूत-भौतिकात्मक रूपानें प्रगट होते.

अर्थ: ज्याप्रमाणे दुसरी सामग्री न मिळविता केळीचा कोंब फळे आणि पानांच्या रूपाने विकास पावतो, त्याप्रमाणे परीक्षिति राजा, परब्रह्म हे भूत-भौतिकात्मक रूपाने प्रकट होते.

ओवी ५८४

जेवीं कांतोनियां रंध्रसळे । स्फटिकदीपगृहअंगमेळें ।चितारिलीं अश्वगजदळें । तीं भासती सोज्ज्वळें आंतुलेनि दीपें ॥ ५८४ ॥किंवा स्फटिकगृहाच्या भिंतीवर कोरण्याच्या हत्यारानें हत्ती, घोडे व सैन्य इत्यादि कोरून काढलेली चित्रे, आंतील दिव्यामुळेंच अगदी हुबेहुब दिसतात.

अर्थ: स्फटिकगृहाच्या भिंतीवर कोरलेली हत्ती, घोडे आणि सैन्याची चित्रे, आतील दिव्यामुळे हुबेहुब दिसतात.

ओवी ५८५

तेवीं सोमसूर्यादि तेजशक्ती । कां वन्हि नक्षत्रें जे लखलखिती ।जननयनादि निजदीप्ती । देखे आत्मज्योती सतेज ॥ ५८५ ॥त्याप्रमाणें तेजःपुंज असे सूर्यचंद्रादिक किंवा लखलखणारे अग्नि व नक्षत्रें यांच्यांतील लखलखीतपणा व प्राण्यांच्या नयनांतील तेज, ही सर्व आत्मज्योतीनेंच सतेज दिसतात.

अर्थ: तेजःपुंज सूर्यचंद्र किंवा लखलखणारे अग्नि आणि नक्षत्रे यांच्यातील लखलखीतपणा आणि प्राण्यांच्या नयनांतील तेज हे सर्व आत्मज्योतीने सतेज दिसतात.

ओवी ५८६

युक्तीं मेळवितां द्रव्यांतर । अग्नि परी भासे पुष्पाकार ।तेवीं वस्तु स्वलीला साचार । रविचंद्राकारा नानात्वें भासे ॥ ५८६ ॥जाळण्याच्या दारूचे पदार्थ (गंधक, सोरमीठ, कोळसा वगैरे) युक्तीनें मिश्रित केले म्हणजे (बाण, फुलबाजा, नळे वगैरेमधील) अग्नि हा फुलासारखा दिसू लागतो, त्याप्रमाणें परब्रह्म हे आपल्या लीलेनें सूर्यचंद्राकार होऊन नानात्वानें भासतें.

अर्थ: जाळण्याच्या दारूचे पदार्थ (गंधक, सोरमीठ, कोळसा वगैरे) युक्तीने मिश्रित केले म्हणजे अग्नि हा फुलासारखा दिसू लागतो, त्याप्रमाणे परब्रह्म हे लीलेने सूर्यचंद्राकार होऊन नानात्वाने भासते.

ओवी ५८७

पृथ्वी गंधरूपें स्वयें असे । तो गंधु कस्तूर्यादिकीं भासे ।तेवीं भगवत्सत्ता सर्वत्र असे । परी सात्त्विकीं दिसे अतिप्रगट ॥ ५८७ ॥पृथ्वी स्वतःसिद्ध गंधरूप आहे, पण तो सुगंध कस्तूरी इत्यादि पदार्थांमध्येंच प्रगट होतो; त्याप्रमाणें भगवंताची सत्ता ही सर्वत्र आहे, पण ती सात्त्विकामध्यें (अंतःकरणाच्या सत्त्ववृत्तीमध्यें) अतिशय स्पष्ट दिसते.

अर्थ: पृथ्वी स्वतःसिद्ध गंधरूप आहे, पण तो सुगंध कस्तूरी इत्यादि पदार्थांमध्ये प्रगट होतो. त्याप्रमाणे भगवंताची सत्ता ही सर्वत्र आहे, पण ती सात्त्विकांच्या (अंतःकरणाच्या सत्त्ववृत्तीमध्ये) अतिशय स्पष्ट दिसते.

ओवी ५८८

यालागीं सात्त्विकाठायीं सत्त्व । तेथ देखे भवगत्तत्त्व ।सत्त्वें सत्त्वंतां महत्त्व । अति मान्यत्व हरिरूपें ॥ ५८८ ॥म्हणून सात्त्विकाच्या ठिकाणी जें सत्त्व असते, ते भगवत्तत्त्व आहे असे समज. सत्त्वस्थ वृत्तीच्या लोकांना सत्त्वामुळेच महत्त्व व हरिरूपानें मान्यत्व प्राप्त होते.

अर्थ: म्हणून सात्त्विकांच्या ठिकाणी जे सत्त्व असते, ते भगवत्तत्त्व आहे. सत्त्वस्थ वृत्तीच्या लोकांना सत्त्वामुळेच महत्त्व आणि हरिरूपाने मान्यता प्राप्त होते.

ओवी ५८९

पृथ्वीसी जळावरण आहे । तेंचि चतुःसमुद्र नांव लाहे ।तैसें देवाचेंचि अंग पाहे । दिशात्वें वाच्य होये दशदिशां ॥ ५८९ ॥पृथ्वीभोंवतीं जलाचे आवरण आहे, त्याला ‘चतुःसमुद्र’ असे म्हणतात. त्याप्रमाणें दशदिशांमध्यें असलेले देवाचेंच अंग ‘दिशा’ ह्या नांवानें बोलले जाते.

अर्थ: पृथ्वीच्या भोवती जलाचे आवरण आहे, ज्याला 'चतुःसमुद्र' असे म्हणतात. त्याप्रमाणे दशदिशांमध्ये देवाचें अंग 'दिशा' ह्या नांवानें बोलले जाते.

ओवी ५९०

पूर्वपश्चिमादि योग । दशदिशांचे दिग्विभाग ।तेही देवाचेंचि अंग । तद्‌रूप श्रीरंग स्वयें भासे ॥ ५९० ॥
अर्थ: पूर्व-पश्चिमादी दशदिशांचे विभाग हे देवाचें अंग आहेत. त्यात श्रीरंग स्वयें भासतो.

ओवी ५९१

तृण दूर्वा दर्भ द्रुम । देखोनि म्हणे हेही हरीचे रोम ।अनोळखा हें अतिविषम । निजांगीं सर्व सम हरिरूप पाहतां ॥ ५९१ ॥गवत, दूर्वा, दर्भ, झाडें ही पाहून हेही श्रीहरीचेच केस आहेत असे तो म्हणतो. आपल्या अंगांत सर्वत्र सम हरिरूप असतांही, न ओळखणाऱ्याला हे सर्व विषमच दिसते.

अर्थ: गवत, दूर्वा, दर्भ, झाडे ही पाहून हे श्रीहरीचेच केस आहेत असे तो म्हणतो. स्वतःच्या अंगांत सर्वत्र समान हरिरूप पाहतांना, न ओळखणाऱ्याला हे सर्व विषमच दिसते.

ओवी ५९२

जैशा आपुल्या अंगोळिया । गणितां दिसती वेगळालिया ।परी असती लागलिया । स्वयें सगळिया अखंड अंगीं ॥ ५९२ ॥आपली बोटे मोजू लागले म्हणजे ज्याप्रमाणें ती वेगळी वेगळी आहेत असे वाटते; पण ती मूळची साऱ्या आपल्या एका आंगालाच अखंड चिकटून राहिलेली असतात.

अर्थ: आपली बोटे मोजताना ती वेगळी वाटतात; पण ती मूळची आपल्या एका आंगालाच अखंड चिकटून राहिलेली असतात.

ओवी ५९३

तेवीं वन-वल्ली-दर्भ-दांग । देखोनि म्हणे हे हरीचें अंग ।अनन्यभावें लगबग । भिन्नभाग देखेना ॥ ५९३ ॥त्याप्रमाणें वन, वेली, दर्भ, अरण्य इत्यादि पाहून हे सर्व हरीचेंच स्वरूप आहे असे तो म्हणतो. हे सारे तो ऐक्यभावानेंच पाहातो, त्याला त्यांत निराळा अंश दिसतच नाहीं.

अर्थ: वन, वेली, दर्भ, अरण्य इत्यादि पाहून हे सर्व हरीचेच स्वरूप आहे असे तो म्हणतो. हे सारे तो ऐक्यभावानेच पाहतो, त्याला त्यांत निराळा अंश दिसतच नाही.

ओवी ५९४

म्हणे दूर्व-द्रुम-वन-वल्ली । हेचि अनंत कोटि रोमावळी ।हरीचेनि अंगें असे वाढली । त्या निजशोभा शोभली हरिरूपत्वें ॥ ५९४ ॥दूर्वा काय, झाडेझुडपें काय, किंवा रानवेली काय, ही अनंत कोटि केसांची पंक्ति हरीच्या अंगावर वाढलेली आहे, आणि तिला त्या श्रीहरीच्याच स्वरूपानें शोभा आली आहे असें तो म्हणतो.

अर्थ: दूर्वा, झाडेझुडपे, रानवेली या अनंत कोटि केसांची पंक्ति हरीच्या अंगावर वाढलेली आहे आणि ती श्रीहरीच्याच स्वरूपाने शोभते असे तो म्हणतो.

ओवी ५९५

जेवीं वटाच्या पारंबिया । लोंबोनि वाढती वेगळालिया ।त्याही वटरूपें संचलिया । वटत्वा मुकलिया म्हणों नये ॥ ५९५ ॥वडाच्या पारंब्या ज्याप्रमाणें लोंबत सुटून निरनिराळ्या वाढतात, तरी त्या वडाच्याच झाडाच्या असतात. त्या वटत्वाला मुकल्या असे म्हणता येत नाही.

अर्थ: वडाच्या पारंब्या लोंबत सुटून निरनिराळ्या वाढतात, तरी त्या वडाच्याच झाडाच्या असतात. त्या वटत्वाला मुकल्या असे म्हणता येत नाही.

ओवी ५९६

तेवीं चैतन्यापासोनि वोघ । निघाले सरितारूप अनेग ।तेही चैतन्यघन चांग । चिद्‌रूपें साङ्ग सदा वाहती ॥ ५९६ ॥त्याप्रमाणें चैतन्यापासून हे नद्यांच्या रूपानें अनेक ओघ निघालेले आहेत, त्यांतही ओतप्रोत चैतन्यच भरलेले आहे, आणि त्या चिद्‌रूपानेंच निरंतर वाहात असतात.

अर्थ: चैतन्यापासून नद्यांच्या रूपाने अनेक ओघ निघाले आहेत, त्यांतही चैतन्यच भरलेले आहे, आणि त्या चिद्‌रूपानेच निरंतर वाहतात.

ओवी ५९७

हो कां चंद्रबिंबीं अमृत जैसे । बिंबीं बिंबरूप हो‍ऊनि असे ।तेवीं भगवंतीं संसारु भासे । भजनविश्वासें भगवद्‌रूप ॥ ५९७ ॥किंवा चंद्रबिंबांतील अमृत जसे बिंबांत बिंबरूपच होऊन असते, त्याप्रमाणें भगवंतामध्यें संसार भासतो, व तो भजनविश्वासानें भगवद्‌रूपच होतो.

अर्थ: किंवा चंद्रबिंबातील अमृत जसे बिंबांत बिंबरूपच होऊन असते, त्याप्रमाणे भगवंतामध्ये संसार भासतो, आणि भजनविश्वासाने भगवद्‌रूप होतो.

ओवी ५९८

ऐसे वेगवेगळे भाग । पाहतां उल्हासे जंव चांग ।तंव अवघें उघडें जग । देवोचि साङ्ग स्वयें झाला ॥ ५९८ ॥अशा प्रकारें सृष्टीतील वेगवेगळे भाग पाहतांना जसजसा उल्हास वाटत जातो, तसतसा यच्चयावत जग देवच पूर्णपणे नटला आहे असा त्याला अनुभव येऊ लागतो.

अर्थ: सृष्टीतील वेगवेगळे भाग पाहतांना जसजसा उल्हास वाटत जातो, तसतसे पूर्ण जग देवच नटलेले आहे असा अनुभव येतो.

ओवी ५९९

यालागीं सर्व भूतांचे ठायीं । अनन्यशरण कैसा पाहीं ।लवण जैसें सागरापायीं । ठायीं ठायीं जडोनि ठाके ॥ ५९९ ॥ह्यासाठी तो सर्व प्राणिमात्रांच्या ठिकाणी असा काही लीन होऊन जातो की, समुद्राच्या पाण्यामध्यें जणू काय मीठच अंशाअंशांनी मिळून गेलें आहे.

अर्थ: सर्व प्राणिमात्रांच्या ठिकाणी असा लीन होऊन जातो की, समुद्राच्या पाण्यात जणू मीठच अंशाअंशांनी मिळून गेले आहे.

ओवी ६००

तेथ मुंगीही देखोनि जाण । हरिरूपीं वंदी आपण ।मशकासही अनन्यशरण । घाली लोटांगण भगवद्‌रूपें ॥ ६०० ॥अर्थ: मुंगीही हरिरूप पाहून वंदन करते. मशकासही अनन्यशरण होऊन लोटांगण घालते.