मराठी साहित्याचा डिजिटल खजिना.

    एकनाथी भागवत अध्याय २ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय 2 -ओव्या १0१ ते २००


    ओवी १

    श्रीगणेशाय नमः ॥ श्री गोपालकृष्णाय नमः ॥
    जय जय देवाधिदेवा । भोगिसी गुरुत्वें सुहावा ।
    विश्वीं विश्वात्मा ये सद्‌भावा । तूं कृपेनें जेव्हां अवलोकिसी ॥

    अर्थ:
    श्रीगणेश आणि श्री गोपालकृष्ण यांना वंदन करून ओवीची सुरुवात केली आहे. हे देवाधिदेव परमेश्वरा, तुझ्या महानतेने जगाला आनंद मिळतो. तूच या विश्वाचा आत्मा आहेस, आणि जेव्हा तू आपल्या कृपेने जगावर दृष्टी टाकतोस, तेव्हा संपूर्ण विश्व तुझ्या सद्भावनेने उजळून निघते.

    ओवी २

    ते विश्वीं जो विश्ववासी । त्यातें विश्वासी म्हणसी ।
    तेणें विश्वासें प्रसन्न होसी । तैं पायांपाशीं प्रवेशु ॥

    अर्थ:
    हे परमात्म्या, जो तुझ्या विश्वरूपावर विश्वास ठेवतो, त्याला तूच विश्वासी होण्याचा संदेश देतोस. त्या विश्वासानेच तू प्रसन्न होतोस, आणि जेव्हा तू प्रसन्न होतोस, तेव्हा तुझ्या चरणी प्रवेश करण्याचा मार्ग उघडतो.


    ओवी ३

    त्या चरणारविंदकृपादृष्टी । अहं सोहं सुटल्या गांठी ।
    एकसरें तुझ्या पोटीं । उठा‍उठी प्रवेशलों ॥

    अर्थ:
    तुझ्या कमलासारख्या चरणांवर कृपादृष्टी ठेवल्यामुळे, "अहं" आणि "सोहं" या अहंकार व द्वैताच्या गांठी सुटून जातात. मी एकरूप होऊन तुझ्या अस्तित्वाच्या गाभ्यात प्रवेश करतो. या अद्वैत अनुभवामुळे सर्व भेदभाव नष्ट होतो.

    ओवी ४

    यालागीं तूं निजात्ममाये । या हेतु जंव पाहों जायें ।
    तंव बापपण तुजमाजीं आहे । अभिनव काये सांगावें ॥

    अर्थ:
    हे भगवंता, तुझ्या आत्ममायेचा अनुभव घेण्यासाठी जेव्हा आम्ही तुझ्याकडे पाहतो, तेव्हा तू केवळ आमची माता नाहीस, तर पिताही आहेस. तुझ्यातील ही अद्वितीयता आणि सर्वस्व रूप पाहून यापेक्षा आश्चर्यकारक गोष्ट अजून काय सांगता येईल?


    ओवी ५

    येथ मातापिता दोनी । वेगळीं असती जनीं ।
    ते दोनी एक करोनी । एका जनार्दनीं निजतान्हें ॥

    अर्थ:
    सामान्यतः या जगात माता आणि पिता वेगळे असतात. पण, परमेश्वरा, तू या दोघांनाही एकरूप केलं आहेस. तू स्वतःच या भूमिकांमध्ये एकरूप आहेस, आणि तुझ्या आत्मस्वरूपात ही अद्वैतता प्रकट होते.

    ओवी ६

    आतां उभयस्नेहें स्नेहाळा । वाढविसी मज बाळा ।
    परी नित्य नवा सोहळा । संभ्रमु आगळा निजबोधाचा ॥

    अर्थ:
    हे परमात्म्या, तू आपल्या मातृत्व आणि पितृत्वाच्या स्नेहाने मला, तुझ्या लेकराला, वाढवत आहेस. प्रत्येक दिवस माझ्यासाठी आत्मज्ञानाचा एक नवीन सोहळा घेऊन येतो, आणि त्या अनुभवाने एक आगळा आनंद प्राप्त होतो.


    ओवी ७

    शिव शक्ति गणेशु । विश्व विष्णु चंडांशु ।
    ऐसा अलंकार बहुवसु । निजविलासु लेवविशी ॥

    अर्थ:
    शिव, शक्ती, गणेश, विश्व, विष्णु, सूर्य इत्यादी विविध रूपे आणि अलंकार तुझ्या स्वभावाचेच भिन्न भिन्न रूप आहेत. तू या सर्व रूपांद्वारे स्वतःच्याच आनंदासाठी हा विलास साकार करतोस.


    ओवी ८

    यापरी मज निजबाळा । लेणीं लेवविशी स्वलीळा ।
    आणि ले‍इलेपणाचा सोहळा । पहाशीं वेळोवेळां कृपादृष्टीं ॥

    अर्थ:
    हे भगवंता, मला तुझ्या लेकराला तुझ्या लीलापूर्ण स्नेहाने अलंकार घालून सजवतोस. तुझ्या कृपादृष्टीने या लेणींचा सोहळा वेळोवेळी पाहतोस, आणि तो पाहण्यातच तुला परम आनंद होतो.


    ओवी ९

    बाळका लेवविजे लेणें । तयाचें सुख तें काय जाणे ।
    तो सोहळा मातेनें भोगणें । तेवीं जनार्दनें भोगिजे सुख ॥

    अर्थ:
    जसे एक माता आपल्या लेकराला सुंदर भूषणे घालून त्याचा आनंद अनुभवते, त्याचप्रमाणे तू मला, तुझ्या लेकराला, सजवतोस आणि त्या सोहळ्याचा सुखानुभव घेतोस. तुझ्या कृपेमुळे, माझ्या सजावटीतून तुला मिळणारे आनंदाचे समाधान हा अद्वितीय अनुभव असतो.

    ओवी १०

    आपुल्या चिद्‌रत्‍नांच्या गांठी । आवडी घालिशी माझ्या कंठी ।
    यालागीं मज पाठोवाठीं । निजात्मदृष्टीं सवें धांवे ॥

    अर्थ:
    हे परमात्म्या, तुझ्या चैतन्य स्वरूपातील चिद्रत्नांच्या माळा तूच माझ्या गळ्यात आवडीने घालतोस. आणि माझ्या रक्षणासाठी स्वतःच तुझ्या आत्मदृष्टिने माझ्या मागे धावत राहतोस.


    ओवी ११

    समर्थ जयाचा जनकु । त्यास मानिती सकळ लोकु ।
    एका जनार्दनीं एकु । अमान्य अधिकु मान्य कीजे ॥

    अर्थ:
    ज्याचा पिता समर्थ आणि प्रसिद्ध असतो, त्याला संपूर्ण समाज मान देतो. तसंच, परमेश्वरा, तू या एकनाथाला आपलेसे केलेस. त्यामुळे जो पूर्वी अप्रसिद्ध किंवा दुर्लक्षित होता, तो तुझ्या कृपेने अधिक मान्यताप्राप्त झाला आहे.


    ओवी १२

    बाळक स्वयें बोलों नेणे । त्यासी माता शिकवी वचनें ।
    तैशीं ग्रंथकथाकथनें । स्वयें जनार्दनें बोलविजे ॥

    अर्थ:
    जसा एक छोटा मुलगा स्वतःहून बोलू शकत नाही, आणि त्याला त्याची माता बोलायला शिकवते, तसंच या ग्रंथातील कथा आणि विचार सांगण्याचे काम तूच माझ्या माध्यमातून करत आहेस, हे जनार्दना! तूच माझे शब्द आणि विचार घडवतोस.

    ओवी १३

    तेणें नवल केलें येथ । मूर्खाहाती श्रीभागवत ।
    शेखीं बोलविलें प्राकृत । एकादशार्थ देवभाषा ॥

    अर्थ:
    इथे चमत्कार केल्याचे पहा! श्रीभागवताच्या एकादश स्कंधाचा अर्थ, जो देवभाषेत (संस्कृतमध्ये) दिला जातो, तो मी मूर्खाच्या हातून मराठीत सांगितला आहे! हे पाहून आश्चर्य वाटते.


    ओवी १४

    परिसोनि प्रथम अध्यावो । उगाचि राहिला कुरुरावो ।
    पुढें कथाकथनीं ठावो । कांहीं अभिप्रावो दिसेना ॥

    अर्थ:
    श्री भागवताचा पहिला अध्याय ऐकल्यावर, परीक्षित राजा त्याच्यावर विचार करत राहिला, पण पुढील कथेसाठी त्याचा काहीच अभिप्राय किंवा विचार दिसत नव्हता.


    ओवी १५

    आपण करावा प्रश्न । तंव हा सांगेल कृष्णनिधन ।
    यालागीं राजा मौन । ठेला धरून निवांत ॥

    अर्थ:
    राजा विचार करतो, "जर मी काही प्रश्न विचारला, तर शुकाचार्य कृष्णाच्या निधनाची कथा सांगतील". म्हणून, राजा शांतपणे बसून त्याने मौन पाळले आणि थोडा वेळ विचार केला.


    ओवी १६

    जाणोनि त्याचा अभिप्रावो । बोलत जाहला शुकदेवो ।
    तो म्हणे मोक्षाचा प्रस्तावो । तो हा अध्यावो परीक्षिति ॥

    अर्थ:
    शुकाचार्य शहाणपणाने परीक्षित राजा काय विचार करत आहे ते जाणून, म्हणाले, "हे परीक्षित! हा अध्याय म्हणजे मोक्ष प्राप्तीचा प्रस्ताव आहे, असा विचार करा".


    ओवी १७

    हा एकादश अलोलिक । श्लोकाहून श्लोक अधिक ।
    पदोपदीं मुक्तिसुख । लगटले देख निजसाधकां ॥

    अर्थ:
    हा अकरावा स्कंध अत्यंत अलौकिक आहे. त्यात प्रत्येक श्लोक चांगला आहे, आणि प्रत्येक श्लोकाच्या पदावर पदोपदी आत्मसाधना करणाऱ्याला मुक्तिसुख मिळते.


    ओवी १८

    ऐसें ऐकतांचि वचन । राजा जाहला सावधान ।
    मुक्तिसुखीं आवडी गहन । अवधानें कान सर्वांग केले ॥

    अर्थ:
    हे ऐकून, राजा अत्यंत सावध झाला. कारण त्याला मुक्तिसुखाची गहन आवड होती. म्हणून त्याने सर्वांगाने ध्यान केंद्रित केले आणि कान उचलले.


    ओवी १९

    ऐसें देखोन परीक्षिती । शुक सुखावे अत्यंत चित्तीं ।
    तो म्हणे अवधानमूर्ती । ऐक निश्चितीं गुह्यज्ञान ॥

    अर्थ:
    राजाचा हा गंभीर आणि सजग दृषटिकाण पाहून शुकाचार्य आनंदित झाले. ते म्हणाले, "तू श्रोता म्हणून अवधानाची मूर्ती बनला आहेस, आता तुजला गुह्य ज्ञान श्रवण करण्याची तयारी आहे".


    ओवी २०

    द्वितीयाध्यायीं निरूपण । नारद वसुदेवसंवाद जाण ।
    निमिजायंतांचे प्रश्न । मुख्य लक्षण भागवतधर्म ॥

    अर्थ:
    भागवताचा दुसरा अध्याय त्याचे निरूपण करत आहे. यामध्ये नारद आणि वसुदेव यांच्यातील संवाद समजावले जात आहे. या संवादात, भागवत धर्माचे मुख्य लक्षण स्पष्ट केले जात आहे.

    ओवी २१

    जो मुक्तांमाजीं अग्रणी । जो ब्रह्मचारियां शिरोमणी ।
    योगी वंदिती मुकुटस्थानीं । जो भक्तमंडणीं अतिश्रेष्ठ ॥

    अर्थ:
    जो मुक्तिपंथामध्ये अग्रगण्य आहे, ब्रह्मचार्याचा शिरोमणी आहे, ज्याला योगी आपल्या मुकुटासमान मानतात, आणि जो भक्तसमाजामध्ये अत्यंत श्रेष्ठ आहे, तो श्रीकृष्ण आहे.


    ओवी २२

    जो ब्रह्मरसाचा समुद्र । जो निजबोधाचा पूर्णचंद्र ।
    तो बोलता झाला शुक योगींद्र । श्रोता नरेंद्र कुरुवंशीचा ॥

    अर्थ:
    जो ब्रह्मरसाचा विशाल समुद्र आहे आणि ज्याचा आत्मबोध पूर्णचंद्रासमान आहे, तो शुकाचार्य योगींद्र बोलू लागला आणि कुरुवंशातील राजपुत्र परीक्षित श्रोता झाला.


    ओवी २३

    तो म्हणे व्यासाचा जो निजगुरु । आणि माझाही परमगुरु ।
    नारद महामुनीश्वरु । त्यासी अति‍आदरु श्रीकृष्णभजनीं ॥

    अर्थ:
    शुकाचार्य म्हणाले- "जो व्यासाचा गुरु आहे आणि माझा परमगुरु आहे, तो महामुनी नारद आहे. त्याला श्रीकृष्णभजनावर अत्यंत प्रेम आहे".


    ओवी २४

    द्वारकेहूनि स्वयें श्रीकृष्ण । पिंडारका पाठवी मुनिगण ।
    तेथूनि नारद आपण । द्वारकेसी जाण पुनः पुनः येतु ॥

    अर्थ:
    स्वतः श्रीकृष्णांनी सारे मुनिजन द्वारकेहून पिंडारकाला पाठवले. परंतु नारद मात्र वारंवार द्वारकेकडे जात असत.


    ओवी २५

    हो कां जे द्वारके‍आंत । न रिघे भय काळकृत ।
    जेथ स्वयें श्रीकृष्णनाथ । असे नांदत निजसामर्थ्यें ॥

    अर्थ:
    द्वारकेमध्ये काळकृत भय प्रवेश करू शकत नव्हते. कारण तेथे श्रीकृष्ण स्वतः आपली सामर्थ्याने निवास करत होते.


    ओवी २६

    दक्षशापु नारदासी पाहीं । मुहूर्त राहों नये एके ठायीं ।
    तो शापु हरिकीर्तनीं नाहीं । यालागीं तो पाहीं किर्तननिष्ठु ॥

    अर्थ:
    नारदाला दक्षाने शाप दिला होता की, तो एक ठिकाणी एक क्षणही थांबू नये. परंतु तो शाप हरिकीर्तनामध्ये लागू होत नव्हता, म्हणून तो कीर्तनात सतत नष्ट होऊन त्यामध्ये मग्न असे.


    ओवी २७

    ज्याची गा‍इजे कीर्तनीं कीर्ती । तो द्वारकेसी वसे स्वयें श्रीपती ।
    तेथें शापबाधेची न चले प्राप्ती । यालागीं नित्यवस्ती नारदासि तेथें ॥

    अर्थ:
    ज्याचा कीर्तनामध्ये गौरव असतो, तो श्रीकृष्ण स्वतःच द्वारकेमध्ये निवास करीत होता. त्यामुळे त्या ठिकाणी शापाची बाधा होत नव्हती. त्यामुळे नारदाला तेथे निरंतर वस्ती मिळाली.


    ओवी २८

    नारदासी पूर्ण ब्रह्मज्ञान । त्यासी कां कृष्णमूर्तीचें ध्यान ।
    श्रीकृष्णदेहो चैतन्यघन । यालागी श्रीकृष्णभजन नारदा पढियें ॥

    अर्थ:
    नारदाला पूर्ण ब्रह्मज्ञान होते, त्यामुळे त्याला श्रीकृष्णाच्या मूर्तीत ध्यान कसे आवडावे? कारण श्रीकृष्ण देहधारी असले तरी ते चैतन्यघन होते, म्हणून नारदाला श्रीकृष्णाचे भजन अत्यंत प्रिय होते.


    ओवी २९

    यापरी कृष्णभजन । मुक्तांसी पढिये पूर्ण ।
    त्यासी न भजे अभागी कोण । तेंचि निरूपण शुक सांगे ॥

    अर्थ:
    शुकाचार्य म्हणाले, "याप्रमाणे श्रीकृष्णभजन म्हणजे मुक्तीचा पूर्ण मार्ग आहे. जो व्यक्ती अशा भजनाचे अनुसरण करत नाही, तो अभागी आहे."

    ओवी ३०

    ऐकें बापा नृपवर्या । ये‍ऊनि उत्तमा देहा या ।
    जो न भजे श्रीकृष्णराया । तो गिळिला माया अतिदुःखें ॥

    अर्थ:
    हे राजश्रेष्ठा! बाबा, ऐका, जो उत्तम मानव देह घेऊनही श्रीकृष्णाला भजन करत नाही, तो माया आणि अतिशय दुःखांनी पूर्णपणे गिळला आहे.


    ओवी ३१

    ज्या भगवंतालागुनी । माथा धरूनि पायवणी ।
    सदाशिव बैसला आत्मध्यानीं । महाश्मशानीं निजवस्ती ॥

    अर्थ:
    जो भगवंतासाठी त्याच्या चरणांचे तीर्थ आपल्या माथ्यावर ठेवून सदाशिव महाश्मशानात आत्मध्यानामध्ये बसलेला आहे.


    ओवी ३२

    पोटा आला चतुरानन । इतरांचा पाडु कोण ।
    देहा येवोनि नारायण । न भजे तो पूर्ण मृत्युग्रस्त ॥

    अर्थ:
    जो ब्रह्मदेवच आपल्या पोटात असतो, त्याच्या ठिकाणी इतरांची काय कथा असू शकते? जो मनुष्य नरदेह घेऊन नारायणाला भजत नाही, तो पूर्णपणे मृत्युग्रस्त असतो.


    ओवी ३३

    त्यजूनि परमात्मा पूर्ण । नाना साधनें शिणती जन ।
    त्यासी सर्वथा दृढबंधन । न चुके जाण अनिवार ॥

    अर्थ:
    जे लोक श्रीकृष्ण परमात्म्याला सोडून विविध साधनांच्या कष्टात पडतात, त्यांना संसाराच्या दृढबंधनाने मुक्त होणे अशक्य असते.


    ओवी ३४

    सांडूनि श्रीकृष्णचरण । इंद्रादि देवांचें करितां भजन ।
    ते देव मृत्युग्रस्त पूर्ण । मा भजत्याचें मरण कोण वारी ॥

    अर्थ:
    जे लोक श्रीकृष्णाचे चरण सोडून इंद्र आणि इतर देवतांचे भजन करतात, परंतु त्या देवताही मृत्युग्रस्त आहेत, तर भजन करणाऱ्याचे मरण कसे टाळता येईल?


    ओवी ३५

    असोनि इंद्रियपाटव पूर्ण । जो न भजे श्रीकृष्णचरण ।
    त्यासी सर्वत्र बाधी मरण । क्षणक्षण निर्दाळी ॥

    अर्थ:
    ज्याच्या सर्व इंद्रियांचा सामर्थ्य पूर्ण आहे, परंतु जो श्रीकृष्णाच्या चरणांचे भजन करत नाही, त्याला प्रत्येक ठिकाणी मरणाची बाधा आहे. त्याच्या प्रत्येक क्षणाचा नाश होत आहे.


    ओवी ३६

    तो नारद महामुनीश्वरु । मुक्त हो‍ऊनि भजनतत्परु ।
    द्वारके वसे निरंतरु । श्रीकृष्णीं थोरु अतिप्रीति तया ॥

    अर्थ:
    नारद महामुनीश्वर, जो मुक्त होऊन श्रीकृष्णाचे भजन करण्यात तत्पर होता, द्वारकेमध्ये निरंतर राहात होता, आणि त्याला श्रीकृष्णाची अत्यंत प्रीती होती.

    ओवी ३७

    धन्य धन्य तो नारदु । ज्यासी सर्वीं सर्वत्र गोविंदु ।
    सर्वदा हरिनामाचा छंदु । तेणें परमानंदु सदोदित ॥

    अर्थ:
    आहाहा! धन्य धन्य तो नारद! जो जिकडे तिकडे सर्वत्र श्रीकृष्णच दिसत असे. त्याला सदासर्वदा हरिनामाचा छंद होता आणि तो परमानंदामध्ये सदा निमग्न असे.


    ओवी ३८

    जो श्रीकृष्णाचा आवडता । ज्यासी श्रीकृष्ण आवडे सर्वथा ।
    ज्याचेनि संगें तत्त्वतां । नित्यमुक्तता जडजीवां ॥

    अर्थ:
    जो श्रीकृष्णाचा आवडता आहे आणि ज्याला सर्वतोपरी श्रीकृष्ण आवडता, ज्याच्या संगतीत जडजीवांना नित्य मुक्तता प्राप्त होते.


    ओवी ३९

    तो नारदु एके वेळां । स्वानंदाचिया स्वलीळा ।
    आला वसुदेवाचिया रा‍उळा । तेणें देखोनि डोळां हरिखला ॥

    अर्थ:
    नारद एके दिवशी आपल्या आनंदाच्या गोडीत वसुदेवाच्या घरी गेला. त्याला पाहून वसुदेवाच्या डोळ्यात श्रीकृष्णाच्या दर्शनाने आनंदाच्या अश्रू आले.


    ओवी ४०

    केलें साष्टांग नमन । बैसों घातलें वरासन ।
    ब्रह्मसद्‌भावें पूजन । श्रद्धासंपूर्ण मांडिलें ॥

    अर्थ:
    नारद ने वसुदेवाला साष्टांग नमन केले, त्याला उच्च आसन दिले, आणि परम ब्रह्माच्या सद्भावनेत पूजन सुरू केले.


    ओवी ४१

    नारद तोचि नारायण । येणें विश्वासेंकरूनि जाण ।
    हेमपात्रीं चरणक्षाळण । मधुपर्क विधिपूर्ण पूजा केली ॥

    अर्थ:
    नारदाने अशा विश्वासाने श्रीकृष्णाचे पूजन केले की तो प्रत्यक्ष नारायणच आहे. त्याने सुवर्णाच्या पात्रात त्याच्या पाय धुतले आणि मधुपर्काच्या विधीने त्याचे पूजन पूर्ण केले.


    ओवी ४२

    पूजा करोनि सावधानीं । वसुदेव बैसोनी सुखासनीं ।
    हृदयीं अत्यंत सुखावोनी । काय आल्हादोनी बोलत ॥

    अर्थ:
    प्रेमाने आणि सावधगिरीने पूजा करून वसुदेव आपल्या आसनावर बसले. त्याच्या अंतःकरणामध्ये अत्यंत आनंद भरला आणि तो आल्हादित होऊन बोलू लागला.


    श्रीवसुदेव उवाच – श्लोक ४

    भगवन्भवतो यात्रा स्वस्तये सर्वदेहिनाम् ।
    कृपणानां यथा पित्रोः उत्तमश्लोकवर्त्मनाम् ॥

    अर्थ:
    वसुदेव म्हणाले, "भगवान, तुमचे आगमन हे सर्व प्राण्यांच्या कल्याणासाठीच असते, जसे माता-पित्यांचे आगमन त्यांच्या पुत्राच्या कल्याणासाठी असते."


    ओवी ४३

    स्वलीला कृपा केली तुम्हीं । तेणें परम सभाग्य जाहलों जी मी ।
    तुमचेनि आगमनें आम्ही । कृतकृत्य स्वामी सन्निधिमात्रें ॥

    अर्थ:
    वसुदेव म्हणाले, "तुम्ही स्वतःची कृपा करून आम्हाला दर्शन दिले, म्हणून मी अत्यंत भाग्यशाली झालो आहे. तुमच्या सन्निधीमुळे आम्ही कृतकृत्य झालो आहोत."

    ओवी ४४

    चुकलिया निजजननी । बाळक दीन दिसे जनीं ।
    त्यासी मातेच्या आगमनीं । संतोष मनीं निर्भर ॥

    अर्थ:
    जेव्हा आई आपल्या बाळापासून वेगळी होऊन जात असे, तेव्हा बाळ लोकांमध्ये केविलवाणे दिसते. परंतु जेव्हा त्याची आई परत येते, तेव्हा त्याच्या मनामध्ये आनंदाचा अनुभव होतो.


    ओवी ४५

    त्याहूनि श्रेष्ठ तुमची यात्रा । नित्य सुखदाती भूतमात्रां ।
    स्वलीला तुम्ही मही विचरां । दीनोद्धारालागुनी ॥

    अर्थ:
    आपले आगमन मातेसह वरील गोष्टींपेक्षा अधिक श्रेष्ठ आहे, कारण ते सर्व प्राणिमात्रांना नित्यसुख देणारे असते. आपण पृथ्वीवर दीनजनांचा उद्धार करण्यासाठी लीलेने विचरता.


    ओवी ४६

    मातेच्या आगमनीं निजबाळा । दृष्टि‍उत्संगीं नित्य नवा सोहळा ।
    तुमची यात्रा दीनां सकळां । भोगवी स्वलीळा निजात्मसुख ॥

    अर्थ:
    आई आली की तिच्या दर्शनाने बाळाला प्रत्येक वेळेस नवा आनंद प्राप्त होतो. परंतु तुमचे आगमन दीन जनांना आत्मसुख भोगायला लावते, जे सहज आणि नित्य प्राप्त होते.


    ओवी ४७

    माता सुख दे तें नश्वर । तुमच्या आगमनीं अनश्वर ।
    नित्य चित्सुख चिन्मात्र । परात्पर भोगावया ॥

    अर्थ:
    आई देणारे सुख नश्वर आहे, परंतु तुमच्या आगमनाने दिलेले सुख शाश्वत आहे. तुमच्या आगमनामुळे व्यक्तीला नित्य चित्सुख आणि परात्पर भोगण्याची संधी मिळते.


    ओवी ४८

    तुम्ही भागवतधर्ममार्गगामी । तैंचि तुमची भेटी लाहों आम्ही ।
    जैं पुण्यकोटी निष्कामीं । प्रयागसंगमीं केलिया ॥

    अर्थ:
    आपण भागवतधर्माच्या मार्गावर चालत आहात. आम्ही पुण्यप्राप्तीच्या हेतुने निष्काम मनाने प्रयागसंगमावर जेव्हा प्रयत्न केले, तेव्हा आपली भेट झाली.


    ओवी ४९

    नारदा तूं भगवद्‌रूप । तुझी भेटी करी निष्पाप ।
    तुवां कृपा केलिया अल्प । स्वयें चित्स्वरूप ठसावे ॥

    अर्थ:
    नारद, तू भगवद्‌रूप आहेस. तुझी भेट माणसाला निष्पाप बनवते. तुंझ्या कृपेने अगदी अल्प असतानाही, अंतःकरणात चित्स्वरूप ठरते.


    ओवी ५०

    तुझेनि भक्तीसी महिमा अमूप । तुझेनि वाढला भक्तिप्रताप ।
    तुझेनि भक्ति भगवद्‌रूप । तूं चित्स्वरूप निजनिष्ठां ॥

    अर्थ:
    तुझ्या भक्तीने महिमा अनंत आहे. तुझ्या भक्तिप्रतापाने भक्तीचा भगवद्‌रूप प्रकट होतो. तू चित्स्वरूप आहेस आणि तुझ्या भक्तीने व्यक्तीचा आत्मा देवत्वाशी जोडला जातो.

    ओवी ५१

    तूं भक्तिप्रकाशकु दिवटा । कीं भक्तिमार्गींचा मार्गदृष्टा ।
    नारदा तुझा उपकार मोठा । भक्तीच्या पेठा वसविल्या तुवां ॥

    अर्थ:
    नारद, तू भक्तीला दर्शविणारी एक मशाल आहेस किंवा भक्तिमार्गाचा एक मार्गदर्शक आहेस. तुझा उपकार खूप मोठा आहे, कारण तुंझ्या कृपेने भक्तीच्या पेठांची स्थापना केली आहे.


    ओवी ५२

    मुख्य भागवतशास्त्र पूर्ण । तुवां व्यासासी उपदेशून ।
    प्रगट करविलें दशलक्षण । दीन जन उद्धरावया ॥

    अर्थ:
    तुम्ही मुख्य भागवतशास्त्र पूर्ण केले आणि व्यासांना त्याचा उपदेश केला. त्यानंतर दशलक्षण व्रत प्रकट करून दीन जनांचा उद्धार केला.

    ओवी ५३

    नारदा तूं देवासमान । हेही उपमा दिसे गौण ।
    तेचिविषयीं निरूपण । वसुदेव आपण निरूपी ॥

    अर्थ:
    नारद, तू देवासमान आहेस. हे सांगणारी उपमा देखील गौण आहेत. याच अर्थाने वसुदेव म्हणाले की, तुझे स्वरूप सर्वथा निरूपित करता येत नाही.

    ओवी ५४

    देवांपासूनि भूतसृष्टी । सुखदुःखें शिणे पोटीं ।
    अतिवृष्टी कां अनावृष्टी । भूतकोटी आकांतु ॥

    अर्थ:
    देवांपासून जीवसृष्टी निर्माण झाली आहे आणि त्या जीवाला सुख-दुःखांची अनुभूती होत आहे. त्याला या सुख-दुःखांच्या चक्रात वेदना भोगाव्या लागतात. अतिवृष्टि किंवा अनावृष्टि झाल्यास जीवांमध्ये वेदनांची लाट उसळते.


    ओवी ५५

    त्या देवांपरीस साधु अधिक । हें साचचि मज मानलें देख ।
    देवचरिते उठी सुखदुःख । साधु निर्दोख सुखदाते ॥

    अर्थ:
    देवांपेक्षा साधु अधिक श्रेष्ठ आहेत, असं मला खरंच वाटतं. कारण देवांच्या क्रियेने सुख-दुःख मिळतात, तर साधु निर्दोष आणि सुख देणारे आहेत.


    ओवी ५६

    त्यांहीमाजीं तुजसारिखा । जोडल्या कृपाळू निजात्मसुखा ।
    तैं पेठ पिके परमार्थसुखा । हा महिमां लोकां कदा न कळेचि ॥

    अर्थ:
    त्यांमध्ये तुझ्यासारखा कृपाळू आणि आत्मसुखी साथीदार मिळाल्यावर, परमार्थसुखाचा प्रपंच फुलतो. ह्या महिम्याची किंमत लोकांना कधीच कळत नाही.


    ओवी ५७

    दिधल्या सुखाचि मागुती । च्युती हों नेणे कल्पांतीं ।
    ते अच्युतात्मस्थिती । तुजपाशी निश्चितीं नारदा ॥

    अर्थ:
    एकदां जे सुख मिळालं, ते कल्पांती नष्ट होत नाही. हे सुख अच्युतात्मस्थिती असलेलं आहे आणि ते निश्चितपणे तुझ्या जवळच आहे, नारदा!


    ओवी ५८

    तुझिये महिमेपासीं । मुदल देवो नये तुकासी ।
    तेंही सांगेन मी तुजपासीं । यथार्थेंसी नारदा ॥

    अर्थ:
    तुझ्या महिम्याशी मुख्य देवाचीही तुलना होऊ शकत नाही. ते कसं? ते मी तुला खरं सांगणार आहे, नारदा!


    ओवी ५९

    देवाचा अवतार होये । दासां सुख दैत्यां भये ।
    तेथेही ऐसे विषम आहे । हें न समाये तुजमाजीं ॥

    अर्थ:
    देवाचा अवतार झाला की त्याचे दास सुखी होतात, आणि दैत्यांना भय वाटू लागते. पण तुझ्या अस्तित्वात असा कोणताही भेदभाव नाही.


    ओवी ६०

    तूं देवांचा आप्त होसी । दैत्यही विश्वासती तुजपासीं ।
    रावण ने‍ऊनि तुज एकांतासी । निजगुह्यासी स्वयें सांगे ॥

    अर्थ:
    तू देवांचा मित्र आहेस, आणि दैत्यही तुला विश्वास ठेवून तुझ्याकडे येतात. रावणसुद्धा तुझ्या जवळ येऊन तुझ्या गुप्त स्थानावर तुझ्याशी बोलतो.

    ओवी ६१

    देव रावणें घातलें बंदीं । तो रावण तुझे चरण वंदी ।
    शेखी रामाचा आप्त तूं त्रिशुद्धी । विषम तुजमधीं असेना ॥

    अर्थ:
    रावणाने देवांना बंदी बनवले होते, पण तोच तुझ्या चरणांना वंदन करीत होता. तू खरंच रामाचा मित्र होतास. सारांश, तुझ्या अस्तित्वात कोणताही भेदभाव किंवा विषमता नाही.


    ओवी ६२

    जरासंधु कृष्णाचा वैरी । तुझी चाल त्याच्या घरीं ।
    आणि कृष्णाचे सभेमाझारीं । आप्तत्वें थोरी पैं तुझी ॥

    अर्थ:
    जरासंध हा कृष्णाचा शत्रू होता, पण तुझं आगमन त्याच्या घरात होतं. कृष्णाच्या सभेत तू त्याचा अत्यंत विश्वासू मित्र होतास.


    ओवी ६३

    नाम घेवों नेदी देवाचें । हें बिरुद हिरण्यकशिपूचें ।
    त्यासी कीर्तन तुझें रुचे । विषमत्व साचें तुज नाहीं ॥

    अर्थ:
    हिरण्यकशिपू देवाचं नाव घेण्याची मनाई करत होता, पण त्याला तुझं कीर्तन अतिशय आवडत होतं. ह्यापासून सिद्ध होतं की तुझ्यामध्ये खरा भेदभाव नाही.


    ओवी ६४

    लांचुगी बुद्धि सदा देवांसी । तैशी नाहीं तुम्हां साधूंसी ।
    ऐक त्याही अभिप्रायासी । यथार्थेंसीं सांगेन ॥

    अर्थ:
    देवांबद्दल हरीशंकी बुद्धी असणे योग्य आहे, परंतु साधूंना अशा प्रकारे बुद्धी का असावी हे नाही. यावर मी स्पष्टपणे सांगतो, जे वास्तविक आहे.

    ओवी ६५

    जे जैसे देव यागीं यजिजती । तैसतैसी फळें देव देती ।
    न भजत्यांतें विघ्नें सूचिती । ऐसी गती देवांची ॥

    अर्थ:
    जे लोक देवांना यज्ञादि कार्यांनी तृप्त करतात, त्यांना देव त्याचप्रमाणे फळ देतात; आणि जे त्यांना भजत नाहीत, त्यांच्यावर देव विघ्नं आणतात. ह्याचप्रकारे देवाची कार्यपद्धती आहे.


    ओवी ६६

    जैसजैसा पुरुष वेंठे । तैसतैसी छाया नटे ।
    तेवीं भजनें देव प्रसन्न मोठे । येरवीं उफराटें विघ्न करिती ॥

    अर्थ:
    ज्याप्रमाणे माणूस वळतो, त्याचप्रमाणे छाया देखील वळते. त्याप्रमाणे, देवांचे भजन केल्यास देव प्रसन्न होतात; अन्यथा, ते विघ्न निर्माण करतात.


    ओवी ६७

    जंव जंव सूर्य प्रकाशत असे । तंव तंव छाया सरिसी दिसे ।
    निजकर्में देवही तैसे । कर्मवशें प्रसन्न ॥

    अर्थ:
    जसा सूर्य चंद्राच्या प्रकटतेने उंच जातो, तसेच छायाही सूर्याच्या प्रकाशाच्या प्रमाणे वाढते. तद्वतच देवही आपल्या कर्माच्या प्रभावाने प्रसन्न होतात.


    ओवी ६८

    सूर्य अस्तमानीं छाया नासे । अभजनें देव क्षोभती तैसे ।
    एवं लांचुगे देव ऐसे । तूंही अनायासे जाणसी ॥

    अर्थ:
    जसे सूर्य अस्तास जातो, तसे छाया गायब होते. त्याप्रमाणे, देवाचे भजन न केल्यास ते खूप क्रोधित होतात. ह्याप्रमाणे देवांचे स्वभाव आहे, आणि तुला हे माहीत आहे.


    ओवी ६९

    इतर देवांची कथा कोण । थोरला देव लांचुगा पूर्ण ।
    तोही न भेटे जीव घेतल्याविण । भेटल्याचे आपण गर्भवास सोसी ॥

    अर्थ:
    इतर देवांची काय कथा सांगावी? परंतु जो मोठा देव आहे, तो सुद्धा सापडत नाही जोपर्यंत जीव त्याच्याकडून घेतले जात नाही. आणि त्याच्याशी भेटल्यावर आपल्याला गर्भवास सहन करावा लागतो.


    ओवी ७०

    त्याचें जीवें सर्वस्वें भजन । केल्या निजांग दे‍ऊनि होये प्रसन्न ।
    परी न भजत्याच्या घरा जाण । विसरोनि आपण कदा न वचे ॥

    अर्थ:
    जो देव आहे त्याच्याशी भजन केल्यास तो प्रसन्न होतो, पण जो त्याच्याशी भजन करत नाही, तो आपल्या घरी जाऊ शकत नाही. त्याच्याशी न भजता कोणताही फळ न मिळवता आपला समर्पण व्यर्थ ठरतो.

    ओवी ७१

    तैसी नव्हे तुमची बुद्धी । दीनदयाळ त्रिशुद्धी ।
    तूं तंव केवळ कृपानिधी । ऐक तो विधी सांगेन ॥

    अर्थ:
    तुमची बुद्धी अशी नाही जी इतरांचा परिहास करेल. तुम्ही दीनांचे पालन करणारा आणि त्रिशुद्ध असलेला कृपेचा खजिना आहात. ते कसे असते ते सांगतो, ऐक.


    ओवी ७२

    तुवां व्यास देखोनि सज्ञान । उपदेशिलें गुह्यज्ञान ।
    ध्रुव बाळक अज्ञान । म्हणोनि जाण नुपेक्षिसी ॥

    अर्थ:
    तुम्ही व्यासांच्या ज्ञानानुसार ब्रह्मज्ञानाचा उपदेश केला, पण ध्रुवाला तो अज्ञानमय बालक समजून त्याची उपेक्षा केली नाही.


    ओवी ७३

    प्रल्हाद उपदेशिला जेव्हां । दैत्यपुत्र न म्हणसी तेव्हां ।
    तुझिया कृपेचा हेलावा । तो निजविसांवा दीनांसी ॥

    अर्थ:
    प्रल्हादाला उपदेश दिला, तेव्हा त्याला दैत्यपुत्र म्हणले नाहीत. तुम्ही त्या कृपेचा अनुभव दिला, जो दीनांसाठी शरणस्थलीसारखा होता.


    ओवी ७४

    केवळ वाटपाडा देख । भजनेंवीण एका‍एक ।
    महाकवी केला वाल्मीक । अमर आवश्यक वंदिती त्यासी ॥

    अर्थ:
    वाल्मीकी, जो पूर्वी एक साधा कोळी होता, त्याला रामनामाचा उपदेश केला, ज्यामुळे तो महाकवि बनला. देवही त्याला आदर करत आहेत.


    ओवी ७५

    देखोनि ज्याचिया ग्रंथासी । सुख वोसंडे सदाशिवासी ।
    ऐसा तूं कृपाळू होसी । अनाथासी कुवांसा ॥

    अर्थ:
    ज्याच्या ग्रंथाला पाहून सदाशिवालाही आनंद मिळतो, त्याच्यासारखा कृपाळू आणि अनाथांच्या शरणाला जाणारा तूं होशील.


    ओवी ७६

    वरिवरी दाविसी मिणधा कोप । कोपोनि सांडविशी त्याचें पाप ।
    शेखीं सायुज्याचे दीप । दाविशी सद्‌रूप दयाळुवा ॥

    अर्थ:
    तुम्ही तात्कालिक कोप दाखवता, पण त्याद्वारे तुम्ही त्या व्यक्तीच्या पापांची शुद्धता करता. शेवटी, तुमच्या कृपेच्या दीपाने त्याला सद्गुण दर्शवता.


    ओवी ७७

    तुम्ही अच्युतात्मे निजनिर्धारीं । म्हणौनि देवो तुमचा आज्ञाधारी ।
    तुम्ही म्हणाल त्यातें उद्धरी । येर्‍हवीं हातीं न धरी आनातें ॥

    अर्थ:
    तुम्ही अच्युतात्मा आहात, म्हणून देवही तुमच्या आज्ञांचे पालन करतो. जे तुम्ही म्हणाल त्याचा उद्धार होतो, अन्यथा तो हातातही धरला जात नाही.


    ओवी ७८

    ऐसा तूं दीनदीक्षागुरु । ब्रह्मज्ञाने अति‍उदारु ।
    तरी पुसेन तो विचारु । निजनिर्धारु सांगावा ॥

    अर्थ:
    तुम्ही दीनांचे गुरु आहात, ब्रह्मज्ञानाने भरपूर दयाळू. तरीही, तुम्ही सर्व प्रकारचे विचार समजून सांगता आणि तुमचा निर्धार माणसांच्या हितासाठी करत आहात.

    ओवी ७९

    आदरें म्हणे देवऋषी । आजि सकळ पुण्यें आलीं फळासी ।
    मायबाप तूं घरा आलासी । निजसुखासी दायक ॥

    अर्थ:
    त्याने आदराने देवऋषींना म्हटले, "आज माझी सर्व पुण्ये फळास आली आहेत. कारण, आत्मसुख देणारा मायबाप, तू आमच्या घरात आला आहेस."


    ओवी ८०

    कृपा केली मागील शिष्यां । तेचि कृपेचा घालीं ठसा ।
    मज तुझा पूर्ण भरंवसा । सोडवीं भवपाशापासूनि ॥

    अर्थ:
    जशी तू मागील शिष्यांवर कृपा केलीस, तशीच कृपा माझ्यावर करून मला संसाराच्या पाशापासून मुक्त कर. तुझ्यावर माझा पूर्ण विश्वास आहे.


    ओवी ८१

    तुझेनि दर्शनें कृतकृत्यता । जर्‍ही मज जाली तत्त्वतां ।
    तर्‍ही भागवतधर्मकथा । कृपेनें तत्त्वतां सांगावी ॥

    अर्थ:
    तुमच्या दर्शनाने मला पूर्ण कृतकृत्य वाटते. आता कृपेनं मला भागवतधर्म सांगावा, जो यथार्थ आणि तत्त्वत: असावा.


    ओवी ८२

    ऐसे सांगावे भागवतधर्म । जेणें निरसे कर्माकर्म ।
    श्रद्धेनें ऐकतां परम । जन्ममरण हारपे ॥

    अर्थ:
    भागवतधर्म अशा प्रकारे सांगावा की, त्याने सारे कर्म आणि अकर्म नष्ट होईल, आणि श्रद्धेने ऐकताना परम मुक्ति मिळेल, जे जन्म-मरणाच्या साखळीतून मुक्तता करेल.


    ओवी ८३

    भवभय अति दारुण । त्या भयाचें माया निजकारण ।
    तिचें समूळ होय निर्दाळण । असे धर्म कृपेनें सांगावे ॥

    अर्थ:
    संसाराचे भय अत्यंत दारुण आहे, आणि त्याचे मूळ कारण माया आहे. ती समूळ नष्ट होईल, असे धर्म कृपेने सांगावा.


    ओवी ८४

    मज नाही अधिकार पूर्ण । ऐसें विचाराल लक्षण ।
    तेविषयींची हे निवारण । सावधान अवधारीं ॥

    अर्थ:
    माझ्याकडे पूर्ण अधिकार नाही, म्हणून जे विचारलंत त्याचा एक लक्षण सांगतो. त्या संबंधीची योग्य निवारणाची सूचना सावधपणे ऐका.

    ओवी ८५

    मज अधिकारु नाहीं पूर्ण । हें मीही जाणतो आपण ।
    मागें म्यां केले भगवद्‌भजन । तें तूं कथन अवधारीं ॥

    अर्थ:
    माझ्याकडे पूर्ण अधिकार नाही, हे मला देखील समजते. परंतु मी पूर्वी भगवद्‌भजन केले होते, ते तूं श्रवण कर.


    ओवी ८६

    म्यां पूर्वीं आराधिलें देवराया । तें भजन ममता नेलें वायां ।
    प्रलोभविलों देवमाया । पुत्रस्नेहालागूनि ॥

    अर्थ:
    मी पूर्वी देवाधिदेवाची आराधना केली होती; पण ती भजन ममतेमुळे व्यर्थ झाली. पुत्रस्नेहाने भुलून गेलो आणि देवाच्या मायेत अडकले.


    ओवी ८७

    मज देव तुष्टला प्रसन्नपणें । मागसी तूं दे‍ईन म्हणे ।
    तेथें मायेनें ठकिलें मजकारणें । माझा पुत्र होणें मी मागें ॥

    अर्थ:
    देव माझ्यावर प्रसन्न झाला आणि मला जे मागेल ते देईन असे सांगितले. तेव्हा मायेनं मला फसवले, आणि मी 'माझा पुत्र हो' हे मागणे मागितले.


    ओवी ८८

    तो हा माझा पुत्र श्रीकृष्ण । परी मज न सांगे ब्रह्मज्ञान ।
    तोचि वंदी माझे चरण । म्हणे बाळक पूर्ण मी तुझें ॥

    अर्थ:
    हा माझा पुत्र श्रीकृष्ण आहे; पण तो मला ब्रह्मज्ञान देत नाही. तोच माझ्या चरणांना वंदन करतो आणि म्हणतो, "बाळक, मी तुझा पूर्ण आहे."


    ओवी ८९

    यापरी श्रीकृष्णापासीं । ज्ञानप्राप्ति नव्हे आम्हांसी ।
    कृष्ण परमात्मा हृषीकेशी । हें निश्चयेंसीं मी जाणें ॥

    अर्थ:
    या कारणास्तव श्रीकृष्णापासून आम्हाला ज्ञानप्राप्ती होत नाही. खरे तर श्रीकृष्ण हृषीकेश हे परमात्मा आहेत, हे मला निश्चयाने समजले आहे.


    ओवी ९०

    श्रीकृष्ण जन्मला माझिया कुशीं । म्हणौनि श्रद्धा आहे मजपाशीं ।
    तेणेंचि तूं तुष्टलासी देवऋषी । तरी निजकृपेंसीं उद्धरी ॥

    अर्थ:
    श्रीकृष्ण माझ्या गर्भातून जन्मले, म्हणून माझ्या पाशी श्रद्धा आहे. त्यासाठीच देवऋषींनी त्याला तुष्ट केले आणि आता त्याची कृपा करून मला उद्धार कर.

    ओवी ९१

    जे मायेनें ठकिलो वाडेंकोडें । ते माया समूळ झडे ।
    ऐसें सांगिजें रोकडें । बहू बोलोनि पुढें काय काज ॥

    अर्थ:
    जेव्हा देवाच्या मायेनं मला फसवले आणि माझ्या कुटुंबाच्या समृद्धीच्या माघोमाग मला धाडले, तेव्हा ती माया समूळ नष्ट झाली. आता मी या सर्व घटनांचे वर्णन करत आहे, आणि आता बोलायला काहीच बाकी राहिले नाही.

    ओवी ९२

    मायाजलें भवसागरु । भरला असे अतिदुस्तरु ।
    त्याचा उतरावया पैलपारु । होय तूं तारूं मुनिराया ॥

    अर्थ:
    माया रूपी जळाने संसार समुद्र भरून गेला आहे, जो अत्यंत दुर्दम्य आणि कठीण झाला आहे. या समुद्रातून सुरक्षितपणे पार जाणे फारच कठीण झाले आहे. हे मुनिराया! हा समुद्र पार करण्यासाठी तूंच आम्हाला तारू शकतोस.

    ओवी ९३

    याचें सकळ जळ क्षार । माजीं सावजें अनिवार ।
    एकएकें चराचर । गिळिलें साचार निजशक्तिं ॥

    अर्थ:
    या समुद्राचे सर्व पाणी खारट आहे आणि त्यात अशा जलचरांची भरमार आहे की, ती अनियंत्रितपणे सर्व जीवन रूपी वस्तूंना गिळंकृत करतात. प्रत्येक जलचर आपल्या शक्तीने सर्व जीवांना आपले सामर्थ्य दाखवून गिळून टाकतो.

    ओवी ९४

    लाटांवरी अचाट लाटा । मोहाचिया अतिदुर्घटा ।
    आदळती अविवेकतटा । धैर्याचिया कांठा पाडित ॥

    अर्थ:
    समुद्रात लाटांवरील लाटा अनियंत्रितपणे येत आहेत, ज्यांचा मोहाच्या अति दीर्घ आणि कठीण प्रवाहामुळे शरण आलेले विवेक गिळून घेतात. त्या लाटांचा वेग इतका जास्त आहे की, त्या धैर्याचा तटही तोडून टाकतात.

    ओवी ९६

    नाना वासनांचा वळसा । पाहे पां भंवताहे कैसा ।
    येथ तरावया धिंवसा । नव्हे सहसा सुरनरां ॥

    अर्थ:
    नाना प्रकारच्या वासनांचे भोंवरे वर्तुलाकार फिरत असतात, आणि त्यांचे भयंकर रूप पाहून, या संसारसागरातून पलीकडे जाण्याचे धैर्य देखील देवता आणि मनुष्यांना सहसा होत नाही.

    ओवी ९७

    क्रोधाचें प्रबळ भरतें । भरी द्वेषाचिया तरियांतें ।
    असूयातिरस्कारांची तेथें । चिडाणी उते अनिवार ॥

    अर्थ:
    द्वेषाच्या खाड्यांतून क्रोधाची भरती होत असते, आणि त्यामध्ये असूया आणि तिरस्कार यांचा उद्रेक सुरू होतो. त्यामुळे क्रोध अजून जास्त भडकतो आणि त्याचा नियंत्रणाबाहेर होतो.

    ओवी ९८

    कामपर्वताचीं शिखरें । विषमें भासती अपारें ।
    आशे‍इच्छेचीं वरी थोरें । झाडें विषयांकुरें वाढलीं ॥

    अर्थ:
    कामरूप पर्वतांची शिखरे असंख्य दिसतात आणि त्या शिखरांवर इच्छेच्या मोठमोठ्या झाडांची वाढ सुरू होते, ज्यात विषयांचे अंकुर (लहान प्रारंभ) दिसतात आणि मोठे विषय आकार घेतात.

    ओवी ९९

    संकल्पविकल्पांचे मीन । निंदेच्या सुसरी दारुण ।
    ब्रह्मद्वेषाचे नक्र पूर्ण । सागरीं जाण तळपती ॥

    अर्थ:
    संसाराच्या समुद्रात संकल्प आणि विकल्प या माशांसारखे आहेत, आणि त्याच्याशी संबंधित निंदा आणि तिरस्काराची सुसरी आहेत. ब्रह्मद्वेषरूप नक्र, जो परमात्म्याचा द्वेष करतो, तोही समुद्राच्या तळाशी वावरणार आहे.

    ओवी १००

    एवढाही हा भवसागरु । शोषितां तूं अगस्ती साचारु ।
    तुझेनि भवाब्धीपैलपारु । पावों हा निर्धारु जाहला आम्हां ॥

    अर्थ:
    हा भवसागर अत्यंत शोषक आणि दुर्दम्य आहे, परंतु मुनिराया, तू या सागरातील शरणागतांना तारू शकतोस. तुझ्या कृपेने आम्ही या भवसागरातून पार जाऊ शकतो, अशी आमची निश्चयाची भावना आहे.

    एकनाथी भागवत

    एकनाथी भागवत अध्याय १ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय २ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय ३ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय ४ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय ५ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय ६ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय ७ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय ८ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय ९ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय १० अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय ११ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय १२ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय १३ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय १४ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय १५ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय १६ अर्थासहित

    श्री एकनाथी भागवत अध्याय सतरावा अर्थासहित

    श्री एकनाथी भागवत अध्याय अठरावा अर्थासहित

    श्री एकनाथी भागवत अध्याय एकोणविसावा अर्थासहित

    श्री एकनाथी भागवत अध्याय विसावा अर्थासहित

    श्री एकनाथी भागवत अध्याय एकविसावा अर्थासहित

    श्री एकनाथी भागवत अध्याय बाविसावा अर्थासहित

    श्री एकनाथी भागवत अध्याय तेविसावा अर्थासहित

    श्री एकनाथी भागवत अध्याय चोविसावा अर्थासहित

    श्री एकनाथी भागवत अध्याय पंचविसावा अर्थासहित

    श्री एकनाथी भागवत अध्याय सव्विसावा अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय २७ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय २८ अर्थासहित अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय २९ अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय ३० अर्थासहित

    एकनाथी भागवत अध्याय ३१ अर्थासहित

    महत्वाचे संग्रह

    पोथी आणि पुराण

    आणखी वाचा

    आरती संग्रह

    आणखी वाचा

    श्लोक संग्रह

    आणखी वाचा

    सर्व स्तोत्र संग्रह

    आणखी वाचा

    सर्व ग्रंथ संग्रह

    आणखी वाचा

    महत्वाचे विडिओ

    आणखी वाचा
    Loading...