​

ओवी ३०१
‘मनें’ करावें हरीचें ध्यान । ‘श्रवणें’ करावें कीर्तिश्रवण ।
‘जिव्हेनें’ करावे नामस्मरण । हरिकिर्तन अहर्निशी ॥
‘मनानें’ हरीचें ध्यान करावें, ‘कानांनी’ त्याची कीर्ति श्रवण करावी, ‘जिव्हेनें’ नामस्मरण करावे, आणि रात्रंदिवस त्याच्या कीर्तनांत मग्न असावें १.

ओवी ३०२
‘करीं’ करावे हरिपूजन । ‘चरणीं’ देवालयगमन ।
‘घ्राणी’ तुलसी आमोदग्रहण । जिंहीं हरिचरण पूजिले ॥
‘हातांनी’ हरीचे पूजन करावे, ‘पायांनी’ देवालयांत जावें, ‘नाकाने’ निर्माल्यतुळसींचाच वास घ्यावा २.

ओवी ३०३
नित्य निर्माल्य मिरवे शिरीं । चरणतीर्थें अभ्यंतरीं
हरिप्रसाद ज्याचे उदरीं । त्या देखोनि दूरी भवभय पळें ॥
नित्य निर्माल्य शिरावर धारण करावे, चरणतीर्थ पंढरपूरसारखा अभ्यंतर ठेवावा, आणि त्याचे हरिप्रसाद ज्याच्या हृदयात आहे त्या प्रपंचाच्या भयंकर भौतिक स्थितीपासून दूर पळवितो. ३.

ओवी ३०४:
वाढतेनि सद्‌भावें जाण । चढतेनि प्रेमें पूर्ण ।
अखंड ज्यासी श्रीकृष्णभजन । त्यासी भवबंधन असेना ॥

अर्थ:
वाढत्या सद्‌भावानें व चढत्या प्रेमानें ज्याला श्रीकृष्णाचें भजन अखंड घडते, त्याला संसाराचे बंधन उरत नाही.

ओवी ३०५:
सकल भयांमाजीं थोर । भवभय अतिदुर्धर ।
तेंही हरिभक्तीसमोर । बापुडें किंकर केवीं राहे ॥

अर्थ:
सर्व भयांमध्यें भवभय अति दुर्धर आहे! पण तेही हरिभक्तीपुढे अगदीच बिचारे होऊन जाते आणि समोर उभे राहण्यास असमर्थ होते.

ओवी ३०६:
करितां रामकृष्णस्मरण । उठोनि पळे जन्ममरण ।
तेथें भवभयाचें तोंड कोण । धैर्यपण धरावया ॥

अर्थ:
रामकृष्णस्मरण केले असता जन्ममरण उचलून पळते. अशा वेळी भवभयाला धैर्य धरून तोंड देण्याचा कोणताही मार्ग उरत नाही.

ओवी ३०७:
जेथें हरिचरणभजनप्रीती । तेथें भवभयाची निवृत्ती ।
परम निर्भय भगवद्‌भक्ती । आमुच्या मतीं निजनिश्चयो ॥

अर्थ:
जेथे हरिचरणभजनाची प्रीती आहे, तेथे भवभयाचा नाश होतो. भगवद्‌भक्ती हीच परम निर्भयता आहे, असा माझ्या बुद्धीचा निश्चय आहे.

ओवी ३०८:
कृतनिश्चयो आमुचा जाण । येथें साक्षी वेद-शास्त्र-पुराण ।
सर्वात्मना भगवद्‌भजन । निर्भयस्थान सर्वांसी ॥

अर्थ:
आमचा ठाम निश्चय आहे की भगवद्‌भजन हेच सर्व जीवांसाठी निर्भय स्थान आहे. याला वेद, शास्त्र, पुराण ही साक्षी आहेत.

ओवी ३०९:
असो वेद शास्त्र पुराण । स्वमुखें बोलिला श्रीकृष्ण ।
मी सर्वथा भक्तिआधीन । भक्तिप्रधान भगवद्वाक्य ॥

अर्थ:
वेद, शास्त्र, पुराण बाजूला राहोत; श्रीकृष्ण स्वतः आपल्या मुखाने सांगतात की, "मी भक्तीच्या आधीन आहे." त्यामुळे भक्ती हीच प्रधान आहे.

ओवी ३१०:
उभवूनियां चारी बाह्या । निजात्मप्राप्तीच्या उपाया ।
“भक्त्याहमेकया ग्राह्यः” । बोलिला लवलाह्यां श्रीकृष्ण ॥

अर्थ:
श्रीकृष्ण चारही हात उंचावत म्हणतात की, "फक्त भक्तीच्या माध्यमानेच मला प्राप्त करता येईल." यामुळे भक्ती ही आत्मप्राप्तीचा मुख्य उपाय आहे.

ओवी ३११:
न करितां वेदशात्रव्युत्पत्ति । ऐशिया अज्ञानां निजात्मप्राप्ती ।
सुगम जोडे ब्रह्मस्थिती । यालागीं हरिभक्ती प्रकाशिली देवें ॥

अर्थ:
वेद-शास्त्रांचे ज्ञान नसलेल्या अज्ञानी लोकांना परमात्म्याची प्राप्ती सोपी व्हावी आणि त्यांना ब्रह्मस्थिती गाठता यावी म्हणून देवाने हरिभक्ती प्रकट केली आहे.

ओवी ३१२:
न करितां वेदशास्त्रपठण । जड मूढ म्हणाल तरले कोण ।
उन्मत्तगजेंद्रउद्धरण । गर्भसंरक्षण परिक्षितीचें ॥

अर्थ:
जर वेद-शास्त्रांचे पठण न करणाऱ्या मूढांना तरता येत नाही असे म्हणाल, तर गजेंद्राला संकटातून मुक्त केले गेले आणि परीक्षिताच्या गर्भाचे संरक्षण झाले याचा विचार करा.

ओवी ३१३:
अंबरीषगर्भनिवारण । करावया भक्तीच कारण ।
“अहं भक्तपराधीनः” । स्वमुखें नारायण बोलिला ॥

अर्थ:
अंबरीष राजाचे संकट टाळण्यास कारण भक्तीच होती. नारायण स्वतः म्हणतो, "मी भक्तांच्या अधीन आहे."

ओवी ३१४:
वनचर वानर नेणों किती । उद्धरले भगवद्‌भक्तीं ।
अस्वलें तारावया निश्चितीं । विवरीं जांबवती भक्तीस्तव वरिली ॥

अर्थ:
भगवद्‌भक्तीने वनातील वानर व अस्वलांना उद्धार मिळाला. भगवंताने जांबवतीला तिच्या भक्तीमुळे वरदान दिले.

ओवी ३१५:
जाण पां अविवेकी केवळ । गौळी गोधनें गोपाळ ।
तेही उद्धरिले सकळ । श्रीकृष्णसखे प्रबळ अनन्यप्रीतीं ॥

अर्थ:
गोपाळ, गौळी, आणि गोधन हे केवळ अज्ञानी असूनही श्रीकृष्णाच्या अनन्य भक्तीमुळे उद्धारले गेले.

ओवी ३१६:
शास्त्रविरुद्ध अविवेकस्थिती । जारभावें श्रीकृष्णप्रीती ।
गोपी उद्धरिल्या नेणों किती । अनन्यभक्तिसख्यत्वें ॥

अर्थ:
शास्त्रविरुद्ध जरी असले तरी गोपींनी जारभावाने (भावनिक प्रेमाने) श्रीकृष्णावर प्रीती केली आणि त्यांची अनन्य भक्तीमुळे उद्धार झाला.

ओवी ३१७:
न करितां नाना व्युत्पत्ती । सुगमोपायें ब्रह्मप्राप्ती ।
अबळें तारावया निश्चितीं । भगवंतें निजभक्ति प्रगट केली ॥

अर्थ:
जास्त ज्ञान नसलेल्या दुर्बळांनाही ब्रह्मप्राप्ती सुलभ व्हावी म्हणून भगवंताने आपली भक्ती प्रकट केली.

ओवी ३१८:
तें हें राया भागवत जाण । मुख्यत्वें भक्तिप्रधान ।
भावें करितां भगवद्‌भजन । अज्ञान जन उद्धरती ॥

अर्थ:
हे भागवत मुख्यत्वे भक्तिप्रधान आहे. भावपूर्ण भगवद्‌भजन केल्याने अज्ञान लोकांचा उद्धार होतो.

ओवी ३१९:
हें भागवत नव्हे नव्हे । अज्ञानालागीं निजपव्हे ।
भवाब्धि तरावया भजनभावें । महानाव देवें निर्माण केली ॥

अर्थ:
हे भागवत म्हणजे अज्ञान्यांसाठी एक पाणपोई आहे. भजनाच्या माध्यमातून संसारसागर पार करण्यासाठी ही भगवंताने निर्माण केलेली मोठी नौका आहे.

ओवी ३२०:
भागवताचे महानावे । जे रिघाले भजनभावें ।
त्यांसी भवभयाचे हेलावे । भजनस्वभावें न लागती ॥

अर्थ:
जे भागवत नावाच्या या नौकेत भजनभावाने सहभागी होतात, त्यांना भवभयाचा स्पर्श होत नाही.

ओवी ३२१
स्त्रीशूद्रादि आघवे । घालूनियां ये नावे ।
एकेच खेपे स्वयें न्यावे । भजनभावें परतीरा ॥
स्त्रीशूद्रादिक सारे ह्या नावेत घालून एकाच खेपेनें भजनभावानें पलीकडच्या तीराला नेतां येतात २१.

ओवी ३२२
जे आवलितां भावबळें । तोडी कर्माकर्मक्रूरजळें ।
स्वबोधाचेनि पाणिढाळें । काढिती एक वेळे निजात्मतीरा ॥
भावबळानें या नावेला वल्हवूं लागले असतां कर्माकर्मरूप क्रूर जळाला तोडून निजबोधाच्या प्रवाहदिशेनें ती एकाच वेळेला नेऊन पैलतीरास पोंचविते २२.

ओवी ३२३
वैराग्याचे निजनावाडे । अढळ बसले चहूंकडे ।
विषयांचे आदळ रोकडे । चुकवूनि धडपुडे काढिती कांठा ॥
वैराग्याचे नावाडी चहूंकडे अढळ बसले असल्यामुळें विषयांचे खडक चुकवून ते अलगद नेऊन तीराला पोंचवितात २३.

ओवी ३२४
संचितक्रियमाणांच्या लाटा । मोडोनि लाविती नीट वाटा ।
वेंचूनि प्रारब्धाचा सांठा । निजात्मतटा काढिती ॥
संचितक्रियमाणांच्या लाटा मोडून नीट रस्त्याला लावतात आणि प्रारब्धाचा साठा संपवून आत्मस्वरूपतटाला पोंचवितात २४.

ओवी ३२५
तेथ गुरुवचन साचोकारें । सांभाळित उणेंपुरें ।
भूतदयेचेनि दोरें । निजनिर्धारें वोढिती ॥
यामध्ये काहीं न्यूनाधिक्य झाल्यास गुरुवचन सांभाळून घेते. नाव तीराला लागत असतां भूतदयेच्या दोरानें आत्मनिर्धारानें ओढतात २५.

ओवी ३२६
तंव एकाएक एकसरीं । काढिली परात्परतीरीं ।
तंव प्रत्यावृत्ती येरझारी । आत्मसाक्षात्कारीं खुंटली ॥
तेव्हां सपाट्यासरशी ती नौका परात्परतीराला लागते. सर्वांना एकदम परतीरावर उतरवितात, आणि मग आत्मसाक्षात्कार झाल्यानें पुनरावृत्ति खुंटून ये जा करावे लागत नाहीं २६.

ओवी ३२७
येथ धरिला पुरे भावो । तैं बुडणेंचि होय वावो ।
मग टाकावो जो ठावो । तो स्वयमेवो आपण होय ॥
एक भाव धरला की पुरे, मग ‘बुडणे’ म्हणतात ते मिथ्या होऊन जाते. मग जेथे पोंचावयाचें म्हणतो तें स्थानच हा आपण होऊन बसतो २७.

ओवी ३२८
येथ पव्हणयावीण तरणें । प्रयासेंवीण प्राप्ति घेणें ।
सुखोपायें ब्रह्म पावणें । यालागीं नारायणें प्रकाशिली भक्ती ॥
येथें पोहल्याशिवायच तरावयाचे, आणि प्रयासाशिवायच प्राप्ति व्हावयाची. अर्थात् सुखोपायानें ब्रह्मप्राप्ति व्हावी म्हणून नारायणानें भक्ति प्रगट केली आहे २८.

ओवी ३२९
भागवतधर्माचिये स्थिती । बाळीं भोळीं भवाब्धि तरती ।
सुखोपायें ब्रह्मप्राप्ती । तेचि श्लोकार्थीं विशद सांगे ॥
भागवतधर्माची स्थिती म्हणजे बाळाने भोळेपणाने भवाब्धि पार केली, सुखोपायांनी ब्रह्मप्राप्तीची स्थिती मिळवली. श्लोकार्थानुसार ते विशद करून सांगते. २९

.ओवी ३३०
जो श्रुतिस्मृती नेणता । भावें भजे भगवत्पथा ।
त्यासी विधिनिषेधबाधकता । स्वप्नींही सर्वथा प्रमादु न घडे ॥
जो श्रुती आणि स्मृती घेतो, तो भगवत्पथाचा भावनेनं भक्तिपूर्वक पालन करतो. त्याला विधि-निषेधाची कोणतीही अडचण येत नाही, आणि स्वप्नातही त्याला प्रमाद नाही होतो. ३०.

ओवी ३३१
सद्‌भावेंसीं सप्रेम । आचरितां भागवतधर्म ।
बाधूं न शके कर्माकर्म । भावें पुरुषोत्तम संतुष्ट सदा ॥
सप्रेम सद्‌भावानें जर भागवतधर्माचे आचरण केले, तर त्याला कर्माकर्म बाधूं शकत नाही. त्याच्या भक्तीनेंच पुरुषोत्तम सदासर्वदा संतुष्ट असतो ३१.

ओवी ३३२
श्रुतिस्मृति हे दोन्ही डोळे । येणेंवीण जे आंधळे ।
तेही हरिभजनी धांवतां भावबळें । पडे ना आडखुळें सप्रेमयोगें ॥
श्रुति आणि स्मृति हे दोन डोळे आहेत. त्यांच्याशिवाय जे आंधळे असतात, तेही भावबळानें हरिभजनामध्यें धांवतांना पडत नाहीत व अडखळत नाहीत ३२.

ओवी ३३३
प्रेमेंवीण श्रुतिस्मृतिज्ञान । प्रेमेंवीण ध्यानपूजन ।
प्रेमेंवीण श्रवण कीर्तन । वृथा जाण नृपनाथा ॥
हे राजा ! प्रेमाशिवाय श्रुतिस्मृतींचे ज्ञान, प्रेमाशिवाय ध्यान-पूजन, प्रेमाशिवाय श्रवण-कीर्तन, ही सर्व व्यर्थ होत, हे लक्षात ठेव ३३.

ओवी ३३४
माता देखोनि प्रेमभावें । बालक डोळे झांकूनि धांवे ।
तें धांवेसवें झेंपावे । अति सद्‌भावे निजमाता ॥
आई पाहिली की, मूल डोळे झाकून तिच्याकडे धांव घेते; त्या धांवेबरोबर आईही पण तितक्याच प्रेमानें धांव घेऊन मुलाला झेलून घेते ३४.

ओवी ३३५
जैसा सप्रेम जो भजे भक्तु । त्या भजनासवें भगवंतु ।
भुलला चाले स्वानंदयुक्तु । स्वयें सांभाळितु पदोपदीं ॥
त्याप्रमाणें जो भक्त भगवंताला सप्रेम भजतो, त्याच्या त्या भजनाबरोबर भगवंतही भुलून स्वानंदानें त्याच्याबरोबर चालू लागतो व त्याला पदोपदी सांभाळतो ३५.

ओवी ३३६
ऐसे आचरितां भागवतधर्म । बाधूं न शके कर्माकर्म ।
कर्मासी ज्याची आज्ञा नेम । तो पुरुषोत्तम भजनामाजीं ॥
अशा प्रकारें भक्त भागवतधर्म आचरीत असतां त्याला कर्माकर्म बाधूं शकत नाही. कारण, कर्माला ज्यानें आज्ञा व नियम घालून दिले आहेत, तो पुरुषोत्तमच त्याच्या भजनामध्ये असतो ३६.

ओवी ३३७
ऐसा भागवतधर्में गोविंदु । तुष्टला चाले स्वानंदकंदु ।
तेथें केवीं रिघे विधिनिषेधु । भक्तां प्रमादु न कदा बाधी ॥
याप्रमाणें स्वानंदकंद जो गोविंद, तो जेणे भागवतधर्मानें संतुष्ट होऊन चालत असतो, तेथे विधि-निषेधांचा शिरकाव कसा होणार ? त्याच्या भक्ताला प्रमादाची कधीही बाधा होत नाहीं ३७.

ओवी ३३८
जेवीं कां स्वामीचिया बाळा । अवरोधु न करवे द्वारपाळा ।
तेवीं भागवतधर्मभजनशीळा । कर्मार्गळा बाधूं न शके ॥
ज्याप्रमाणें धन्याच्या मुलाला पहारेकर्‍याच्यानें अटकाव करवत नाही, त्याप्रमाणें भागवतधर्मानें जो भजन करणारा आहे, त्याला कर्माचा अडसर प्रतिबंधक होत नाहीं ३८.

ओवी ३३९
ज्यासी भगवद्‌भजनीं विश्वासु । विधिनिषेधु त्याचा दासु ।
देखोनि निजभजनविलासु । स्वयें जगन्निवासु सुखावे ॥
ज्याला भगवद्‌भजनामध्ये विश्वास आहे, त्याचे विधिनिषेध हे दासच बनतात. त्याचा भजनविलास पाहून स्वतः जगन्निवास परम संतुष्ट होतो ३९.

ओवी ३४०
भागवतधर्में राहे कर्म । तंव तंव सुखावे पुरुषोत्तम ।
सप्रेमभक्ता बाधी कर्म । हा वृथा भ्रम भ्रांतांसी ॥
भागवतधर्मामध्ये जो कर्म चालतो, तो वेळोवेळी पुरुषोत्तम सुखी होतो. त्याच्या सप्रेम भक्ताला कर्माची बाधा कधीही होत नाही, हा भ्रम आणि भ्रांति आहेत ४०.

ओवी ३४१
कर्म करूं पावे प्रमादु । तंव प्रमादीं प्रगटे गोविंदु ।
यालागीं विधिनिषेधु । न शकती बाधूं हरिभक्तां ॥
भक्ताला कर्म प्रमादांत पाडूं लागले, तर त्या प्रमादांतच भगवान् प्रगट होतो. ह्याकरितां हरिभक्तांना कर्माचे विधिनिषेध बाधक होत नाहीत ४१.

अर्थ:
जेव्हा भक्त कर्माच्या प्रमादांत अडकतो, तेव्हा त्या प्रमादाच्या स्थितीत भगवान् प्रकट होतात. म्हणून, हरिभक्तांना कर्माचे विधिनिषेध कधीही बाधक होऊ शकत नाहीत.

ओवी ३४२
अजामिळा कर्मबाध । यमपाशीं बांधितां सुबद्ध ।
तेथें प्रगटोनि गोविंद । केला अतिशुद्ध नाममात्रें ॥
अजामिळाला त्याचे कर्म बाधक झालें, यमपाशांत तो बांधला गेला, इतक्यांत केवळ नामामुळें तेथे भगवान् प्रगट होऊन त्यांनी त्याला पावन केले ४२.

अर्थ:
अजामिळा आपल्या कर्मांमुळे यमपाशांमध्ये अडकला होता. परंतु भगवान् त्याच्याजवळ नामस्मरणाच्या रूपाने प्रकट झाले आणि त्याला पवित्र केले.

ओवी २४३
स्वधर्म कर्म हेच दोनी । निजसत्ता भोयी करूनी ।
जो पहुडे भजनसुखासनीं । तो पडे तैं दंडणी स्वधर्म-कर्मां ॥
स्वधर्म आणि कर्म ह्या दोघांनाहीं आपल्या सत्तेनें भोई करून जो भक्त भजनरूप पालखीत शयन करतो, तेव्हां तो पडेल तर स्वधर्मकर्मानाच दंड होतो ४३.

अर्थ:
स्वधर्म आणि कर्म या दोन्हींचे पालन करत असताना, जो भक्त भजनाच्या सुखात मग्न आहे, तो भजनासह शरणागति स्वीकारतो. त्याला कर्माच्या कर्तव्यातून कोणतीही अडचण येत नाही.

ओवी ३४४
भजनप्रतापसत्तालक्षणें । स्वधर्मकर्मां ऐसें दंडणें ।
वर्णाश्रमांचा ठावो पुसणें । होळी करणें कर्माची ॥
भजनप्रतापाच्या योगें स्वधर्मकर्मांनाहीं याप्रमाणें दंड करता येतो. वर्णाश्रमाचा ठाव पुसून टाकून कर्माची होळीच करून टाकतां येते ४४.

अर्थ:
भजनाच्या प्रभावामुळे स्वधर्म आणि कर्म यांचे दंडन करण्याची ताकद असते. भक्ताचा भजनाप्रमाणे कर्माचा मार्ग गाठता येतो, जो स्वधर्म आणि वर्णाश्रमाला पार करत असतो.

ओवी ३४५
एवं भागवतधर्में जे सेवक । स्वधर्मकर्म त्यांचें रंक ।
ते राहों न शके त्यांसन्मुख । मा केवीं बाधक हों शकेल ॥
तात्पर्य, याप्रमाणें जे भागवतधर्माचे सेवन करणारे आहेत, त्यांचे स्वधर्मकर्म हे दीन सेवक होत. भक्तांपुढे त्यांना उभे राहण्याचेही सामर्थ्य नाही, मग ते भक्तांना बाधक कसे होऊ शकतील ? ४५.

अर्थ:
जे भागवतधर्माचे पालन करतात, त्यांचे स्वधर्म आणि कर्म हे साधक व दीन होतात. त्यांना भक्तांसमोर उभे राहण्याची क्षमता नसते, तर ते भक्तांना कसे अडचणीत आणू शकतात?

ओवी ३४६
कैसे कैसे भागवतधर्म । केवीं भगवंती अर्पे कर्म ।
अतिगुह्य उत्तमोत्तम । निजभजनवर्म ऐक राया ॥
भागवतधर्माचे किती तरी प्रकार असतात, आणि त्या धर्माचे पालन करतांना भक्त सर्व कर्म भगवानला अर्पण करतात. त्याच्याशी संबंधित कर्म अत्यंत गूढ आणि श्रेष्ठ असतो.

अर्थ:
भागवतधर्माचे पालन करतांना प्रत्येक भक्त त्याच्या कर्माचे अर्पण भगवानला करतो, जे गूढ व अत्यंत श्रेष्ठ असते. भक्ताचे निजभजन ही याचीच एक सर्वोत्तम उदाहरण आहे.

ओवी ३४७
हेतुक अथवा अहेतुक । वैदिक लौकिक स्वाभाविक ।
भगवंतीं अर्पे सकळिक । या नांव देख “भागवतधर्म” ॥
सहेतुक असो अथवा अहेतुक असो, वैदिक असो, लौकिक असो की स्वाभाविक असो; ही सारी भगवंताच्या ठायीं अर्पण करणें, यालाच ‘भागवतधर्म’ म्हणतात, हें तूं ध्यानांत ठेव ४७.

अर्थ:
कर्म कसेही असो—हेतुक (कारणशिवाय) किंवा अहेतुक (कारणानुसार), वैदिक, लौकिक किंवा स्वाभाविक—सर्व कर्म भगवंताच्या चरणी अर्पण करणे यालाच "भागवतधर्म" म्हणतात.

ओवी ३४८
उदकीं तरंग अतिचपळ । जिकडे जाय तिकडे जळ ।
तैसें भक्ताचें कर्म सकळ । अर्पे तत्काळ भगवंतीं ॥
उदकांतील डलाट अति चपल असते, पण ती जिकडे जाईल तिकडे उदकांतच मिसळते; त्याप्रमाणें भक्तांचे सारे कर्म तत्काल भगवंताच्याठायींच अर्पण होते. अर्थात् भगवद्‌रूपच होऊन जातें ४८.

अर्थ:
उदकांतील तरंग अत्यंत चपल असतात आणि ते जिकडे जाईल तिकडे ते एका ठिकाणी मिसळून जातात. त्याप्रमाणे, भक्तांचे सर्व कर्म तात्काळ भगवंताच्या चरणी अर्पण होते आणि ते भगवद् रूप धारण करतात.

ओवी ३४९
ये श्लोकींचें व्याख्यान । पहिलें मानसिक अर्पण ।
पाठीं इंद्रियें बुद्धि अभिमान । कायिक जाण श्लोकान्वयें ॥
ह्या श्लोकाच्या व्याख्यानांत प्रथमतः मानसिक कर्माचें अर्पण सांगितले असून, मागाहून इंद्रियें, बुद्धि, अहंकार इत्यादिकांच्या कर्माचे व शेवटी कायिक कर्माचे अर्पण असे श्लोकान्वयानुसार सांगितले आहे ४९.

अर्थ:
या श्लोकाच्या व्याख्येमध्ये प्रथम मानसिक कर्माचे अर्पण दर्शवले आहे. त्यानंतर इंद्रिय, बुद्धि, अहंकार आणि शेवटी कायिक कर्म यांचे अर्पण श्लोकानुसार केले जाते.

ओवी ३५०
भागवतधर्माची निजस्थिती । मन बुद्धि चित्त अहंकृती ।
आदिकरूनि इंद्रियवृत्ती । भगवंतीं अर्पिती तें ऐक ॥
भागवतधर्माची खरी स्थिति म्हणजे मन, बुद्धि, चित्त, अहंकृति आदिकरून इंद्रियवृत्ति आहेत त्या सर्व भगवंताला अर्पण करणें होय. ते कसें तें ऐक ३५०.

अर्थ:
भागवतधर्माची खरी स्थिति म्हणजे, मन, बुद्धि, चित्त, अहंकार आणि इंद्रियांची सर्व क्रिया भगवानला अर्पण करणे. हे सर्व भक्ताने ध्यानपूर्वक समजून ऐकावे.

ओवी ३५१
बाधूं न शके स्वधर्मकर्म । ऐक राया त्याचें वर्म ।
मनीं प्रगटला पुरुषोत्तम । अतिनिःसीम निजबोधें ॥
हे राजा ! भक्ताला स्वधर्मकर्म कसें बाधत नाहीं त्याचे वर्म सांगतों ऐक. अति निस्सीम आत्मबोधाच्या योगानें मनामध्येच पुरुषोत्तम प्रगट होतो ५१.

अर्थ:
राजा! भक्ताचे स्वधर्म आणि कर्म त्याला कधीही अडचणीत आणू शकत नाहीत. कारण आत्मबोधाच्या अत्यंत गहिर्या स्थितीत पुरुषोत्तम भगवानच मनामध्ये प्रकट होतात.

ओवी ३५२
म्हणोनि संकल्पविकल्प । अवघे झाले भगवद्‌रूप ।
यालागीं भक्त नित्य निष्पाप । सत्यसंकल्प हरिदास ॥
त्यामुळें संकल्प-विकल्प हे सारे भगवद्‌रूपच होतात, आणि त्यायोगें भक्त हे निष्पापच असतात. ते हरीप्रमाणें सत्यसंकल्पी होतात ५२.

अर्थ:
सर्व संकल्प आणि विकल्प भगवद् रूप होऊन जातात, म्हणून भक्त नेहमी निष्पाप असतात आणि ते सत्यसंकल्पी होऊन हरीप्रमाणे पवित्र होतात.

ओवी ३५३
जेवीं बुद्धिबळांचा खेळ । राजा प्रधान गजदळ ।
अवघे काष्ठचि केवळ । तेवीं संकल्प सकळ भगवद्‌रूप ॥
ज्याप्रमाणें बुद्धिबळाच्या खेळांत राजा, प्रधान, हत्ती, पायदळ ही सर्व असतात, पण ती सारीच केवळ लांकडे त्याप्रमाणें भगवंताच्या भक्ताचे संकल्प सारे भगवद्‌रूपच होतात ५३.

अर्थ:
ज्याप्रमाणे बुद्धिबळाच्या खेळामध्ये सर्व शिल्पे—राजा, प्रधान, हत्ती, पायदळ—ही लाकडाच्या बनवलेल्या असतात, त्याप्रमाणे भक्तांचे सर्व संकल्प भगवद् रूप होऊन जातात.

ओवी ३५४
जो जो संकल्प कामी कामु । तो तो होय आत्मारामु ।
तेथ भजनाचा संभ्रमु । अतिनिःसीमु स्वयें वाढें ॥
त्याचा संकल्प ज्या ज्या विषयाची इच्छा करतो तो तो विषय आत्माराममयच बनतो, त्यामुळें भजनसंभ्रम आपोआपच अतिशय वाढतो ५४.

अर्थ:
जो संकल्प भक्त करतो, त्याने ज्या ज्या विषयाची इच्छा केली आहे, तो विषय आत्माराममय बनतो, आणि त्या माध्यमातून भक्ताचे भजन संभ्रमाला जाऊन अधिक गहिरं होतं.

ओवी ३५५
जागृति सुषुप्ती स्वप्न । तिहीं अवस्थां होय भजन ।
तेथ अखंड अनुसंधान । निजबोधें पूर्ण ठसावलें अंगीं ॥
जाग्रण, सुषुप्ति आणि स्वप्न या तिही अवस्थांमध्ये भजनाची प्रक्रिया चालू राहते. त्या अवस्थांमध्ये अखंड अनुसंधान साधून, भक्त पूर्णपणे निजबोधात समाहित होतो.

अर्थ:
जाग्रण, सुषुप्ति आणि स्वप्न या तीन अवस्थांमध्ये भजन आणि ध्यान सतत चालू राहते. भक्ताचे अनुसंधान निरंतर राहते, आणि तो पूर्णतः आत्मबोधात स्थित होतो.

ओवी ३५६:
ना होतां समाधान। समाधानें अधिक भजन।
पूर्ण बाणलें अनुसंधान। ध्येय-ध्याता-ध्यान समरसें भजे।
अर्थ:
मनाला समाधान प्राप्त झाले म्हणजे त्यायोगें भजनही अधिकच वाढत जाते. अनुसंधान पूर्णपणे बाणल्यामुळें ध्येय, ध्याता, ध्यान ही एकरूप होऊन भजन चालतें.

ओवी ३५७:
तूर्या साक्षी उन्मनी। याही लाविल्या भगवद्‌भजनीं।
जंववरी अवस्थापणीं। आपआपणीं मुकल्या नाहीं।
अर्थ:
तुर्या, साक्षी आणि उन्मनी ह्या तीन जोपर्यंत आपलेपणाला मुकल्या नाहीत, तोपर्यंत त्यांनाहीं भक्त भगवद्‌भजनाकडेच लावतात.

ओवी ३५८:
ऐसा भावनेवीण उपजे भावो। तो तो तत्काळ होय देवो।
मग अर्पणाचा नवलावो। न अर्पितां पहा हो स्वयें होय।
अर्थ:
ह्याप्रमाणें भावनेशिवायच भाव उत्पन्न होतो, तो तत्काळ देवरूपच बनतो. मग अर्पणाचे आश्चर्य कसले ? अर्पण न करितां आपोआपच तें भगवदर्पण होतें.

ओवी ३५९:
स्वरूपें मिथ्या केलें स्वप्न। जागृती सोलूनि काढिलें ज्ञान।
निवडोनि सुषुप्तिसुखसमाधान। तिहींतें पूर्ण एकत्र केलें।
अर्थ:
स्वरूपानुभवानें स्वप्न मिथ्या करून सोडलें; जागृति सोलून ज्ञान काढले; सुषुप्तीचें सुखसमाधान निवडून काढून ते पूर्णपणे एकत्र करून ठेवले.

ओवी ३६०:
तये स्वरूपीं सगळें मन। स्वयेंचि करी निजात्मार्पण।
तेथींचें सुखसमाधान। भक्त सज्ञान जाणती स्वयें।
अर्थ:
की अशा स्वरूपांत स्वतः मनच आत्मार्पण करते. अशा स्थितीतील सुखसमाधान सज्ञान भक्तच जाणत असतात.

ओवी ३६१:
यापरी मानसिक जाण। सहज स्वरूपीं होय अर्पण।
आतां इंद्रियांचें समर्पण। होय तें लक्षण ऐक राया।
अर्थ:
ह्याप्रमाणें मानसिक व्यापार स्वरूपामध्ये सहज अर्पण होतो असें तूं जाण. आतां इंद्रियांचे समर्पण कसे होते, ते लक्षण ऐक.

ओवी ३६२:
दीपु लाविजे गृहाभीतरीं। तोचि प्रकाशे गवाक्षद्वारीं।
तेवीं मनीं प्रगटला श्रीहरी। तोचि इंद्रियांतरीं भजनानंदु।
अर्थ:
घरामध्ये दिवा लावला म्हणजे त्याचाच उजेड खिडक्यांतूनही बाहेर पडतो. तद्वत् मनामध्ये श्रीहरि प्रगट झाला म्हणजे तोच इंद्रियांमध्ये भजनानंदरूपाने प्रगट होतो.

ओवी ३६३:
तेचि इंद्रियव्यापार। सांगिजती सविस्तर।
स्वाभाविक इंद्रियव्यवहार। भजनतत्पर परब्रह्मीं।
अर्थ:
तेच इंद्रियांचे व्यापार सविस्तरपणे सांगतों ऐक. स्वाभाविक इंद्रियव्यवहारही परब्रह्मस्वरूपांत भजनरूप होतात.

ओवी ३६४:
जंव दृष्टि देखे दृश्यातें। तंव देवोचि दिसे तेथें।
यापरी दृश्यदर्शनातें। अर्पी भजनसत्ते दृष्टीचा विषयो।
अर्थ:
दृष्टि जेव्हा दृश्य पदार्थाला पहाते, तेव्हा तिला तेथें देवच दिसत असतो. ह्याप्रमाणे भजनसत्तेने दृश्यदर्शनासह दृष्टीचा विषय भगवंताला अर्पण करतो.

ओवी ३६५:
दृश्य द्रष्टा आणि दृष्टी। देखतां तिन्ही एकवटी।
सहजें ब्रह्मार्पण ते दृष्टी। भक्त जगजेठी यापरी अर्पी।
अर्थ:
दृश्य, द्रष्टा आणि दृष्टी हे तीन एकवटलेले असतात. सहज ब्रह्मार्पण त्या दृष्टीस होते आणि भक्त त्या स्थितीत ब्रह्मार्पण कऱून जगजेठी साकारतात.

ओवी ३६६:
दृश्य प्रकाशी दृश्यपणें। तेंचि दृष्टीमाजीं होय देखणें।
ऐसेनि अभिन्नपणें। दर्शनार्पणें भजती भक्त।

अर्थ:
जेव्हा दृश्य प्रकाशाच्या रूपात असते, तेव्हा दृष्टी त्याच प्रकाशात दिसते. ह्याप्रमाणे, दृष्टी आणि दर्शन एकरूप होतात आणि भक्त त्याच दिव्य दर्शनाला अर्पण करतात. यामध्ये भक्त आणि भगवान यांच्यातील अभिन्नपणाची अनुभूती आहे.

ओवी ३६७:

हे एकपणीं तीनही भाग। तिन्हीमाजीं एक अंग।
ऐसें जें देखणें चांग। त्याचि अर्पणें साङ्ग सहजें अर्पी।

अर्थ:
तीन भाग एकसाथ असताना, ते एकच अंग असते. जे सुंदर पाहणे आहे, तेच समर्पण होणे आहे, जे सहजपणे अर्पण केले जाते.

ओवी ३६८:
नाना पदार्थ प्रांजळे। नीच नवे देखती डोळे।
परी अर्पणाचे सोहळे। निजात्ममेळें अर्पिती स्वयें।

अर्थ:
डोळे अनेक प्रकारचे पदार्थ पाहतात, पण भक्तांना ते सर्व आत्मस्वरूप दिसतात. त्याप्रमाणे, दृष्टीच्या अर्पणाच्या सोहळ्यांमध्ये, ते आत्मार्पण करून भोगतात.

ओवी ३६९:
यापरी दृष्टीचें दर्शन। भक्त करिती ब्रह्मार्पण।
आतां श्रवणाचें अर्पण। अर्पी तें लक्षण ऐक राया।

अर्थ:
या प्रकारे, दृष्टीचे दर्शन भक्त ब्रह्मार्पण करत असतात. आता, तुम्ही ऐक, 'श्रवणाचे अर्पण' कसे ब्रह्मामध्ये होते, ते सांगितले जात आहे.

ओवी ३७०:
जो बोलातें बोलविता। तोचि श्रवणीं झाला श्रोता।
तोच अर्थावबोधु जाणता। तेथें ब्रह्मार्पणता सहजेंचि।

अर्थ:
जो शब्द बोलवितो, तोच श्रवण करणारा असतो. तोच अर्थाचा ज्ञान घेणारा असतो. यामुळे, श्रवणाच्या ब्रह्मार्पणामध्ये सहजता येते.

ओवी ३७१:
शब्दु शब्दत्वें जंव उठी। तंव शब्दविता प्रगटे पाठींपोटीं।
तेणें अकृत्रिम भजन उठी। ब्रह्मार्पणमिठी श्रवणीं पडे।

अर्थ:
शब्द जसा उठतो, तसा तो शब्दवाचकाच्या पाठींपोटीतून प्रकट होतो. त्यामुळं अकृत्रिम भजन उत्पन्न होते आणि श्रवणात ब्रह्मार्पणाची मिठी पडते.

ओवी ३७२:
शब्दबोलासवें अर्थवाढी। तंव शब्दविता घे शब्दार्थगोडी।
तेणें हरिभजनीं आवडी। स्वयें उठी गाढी श्रवणार्पणेंसीं।

अर्थ:
शब्द उच्चारले की, त्याच्याबरोबर अर्थ वाढतो. बोलवणारा शब्दार्थाची गोडी घेऊन हरिभजनांत आवड निर्माण करतो, आणि त्यायोगे श्रवणार्पणामध्ये गाढी येते.

ओवी ३७३:
शब्द जंव कानीं पडे। तंव शब्दार्थें भजन वाढें।
बोलवित्याच्या अंगा घडे। अर्पण उघडें करितांचि।

अर्थ:
जेव्हा शब्द कानांवर पडतो, तेव्हा त्याच्या शब्दार्थामुळे भजन वाढते. आणि बोलवणाऱ्याच्या अंगात अर्पण उघडते.

ओवी ३७४:
बोलासी जो बोलविता। त्यासीं दृढ केली एकात्मता।
तें भजन चढे श्रवणाच्या हाता। ब्रह्मार्पणता निजयोगें।

अर्थ:
जो शब्द बोलवितो, त्याच्याशी एकात्मता दृढ केली की, भजन श्रवणाच्या हाती येते, आणि ब्रह्मार्पण सहज घडते.

ओवी ३७५:
सद्‌गुरुवचन पडतां कानीं। मनाचे मनपण विरे मनीं।
तेंचि श्रवण ब्रह्मार्पणीं। भगवद्‌भजनीं सार्थकता।

अर्थ:
जेव्हा सद्गुरूंचे वचन कानावर पडते, तेव्हा मनाचं मनपण पसरून जातं आणि ते श्रवण ब्रह्मार्पणामध्ये रूपांतरित होते, ज्यामुळे भगवद्भजनाची सार्थकता प्राप्त होते.

ओवी ३७६:

श्रवणेंचि यापरी श्रवण। करितां उठिलें ब्रह्मार्पण।
हेतुरहित भगवद्‌भजन। स्वभावें जाण स्वयें होत।

अर्थ:
या प्रकारे श्रवणाने श्रवण केले की, त्यास ब्रह्मार्पणता प्राप्त होते आणि हेतूशून्य भगवद्भजन स्वभावाने आपोआप होतं.

ओवी ३७७:
भजनें तुष्टला जगन्निवास। होय वासाचा निजवास।
मग घ्राणद्वारा परेश। भोगी सुवास ब्रह्मार्पणेंसीं।

अर्थ:
भजनाने संतुष्ट झालेला जगन्निवास वासांतील वास होऊन राहतो. आणि तो घ्राणाच्या मार्गाने परेश सुवास ग्रहण करून ब्रह्मार्पणाची मिठी अनुभवतो.

ओवी ३७८:
जो सुमना सुमनपण जोडी। तो घ्राणाचेंही घ्राण होय आवडी।
मग नाना सुवासपरवडी। ब्रह्मार्पणप्रौढीं निजभोग अर्पी।

अर्थ:
जो पुष्पाला त्याच्या रूपानुसार गंध देतो, तोच घ्राणाच्या स्वादाला देखील आवडीनं ग्रहण करतो. आणि मग विविध सुवासांचा अनुभव घेत, ब्रह्मार्पणप्रौढीनं स्वयंपूर्ण भोग अनुभवतो.

ओवी ३७९:
वासाचा अवकाश होय आपण। घ्राणीं ग्राहकपणें जाण।
तो भोगुचि स्वयें संपूर्ण। कृष्णार्पण सहज होतु।

अर्थ:
वासाचे स्थान आपल्याकडे असते आणि घ्राणवृद्धीच्या रूपाने त्याच्या स्वीकारासाठी जागा तयार होते. यामुळे भोग आपोआप कृष्णार्पण होतो, जो सहजच घडतो.

ओवी ३८०:
रसना रस सेवूं जाये। तंव रसस्वादु देवचि होये।
मग रसनेमाजीं ये‍ऊनि राहे। ब्रह्मार्पणें पाहे रसभोगवृत्ती।

अर्थ:
जेव्हा रसचं सेवन सुरू होतं, तेव्हा रसस्वादक देवच होतो. आणि मग रसाच्या अनुभवातून ब्रह्मार्पणाची अनुभूती साकार होते, ज्यामुळे रसभोगवृत्ती स्पष्टपणे दिसून येते.

ओवी ३८१

जे जे रसना सेवी गोडी । ते ते हरिरूपें धडफुडी ।स्वादा ये‍ऊनि रोकडी । ब्रह्मार्पणपरवडी निजभोग अर्पी ॥ ३८१ ॥जिव्हा जो जो स्वाद ग्रहण करते, तो तो हरिरूप होऊन पूर्णपणे गोडीला चढतो. ह्या प्रकारे जिव्हा आपला रसानुभव ब्रह्मार्पण करून टाकते.

अर्थ: जिव्हा जो स्वाद ग्रहण करते, तो हरिरूप होऊन पूर्णपणे गोडीमध्ये मग्न होतो. ह्यामुळे रसानुभव ब्रह्मार्पण करून देतो.

ओवी ३८२

रस-रसना-रसस्वादु । त्रिविधभेदें निजअभेदु ।रससेवनीं परमानंदु । स्वानंदकंदु वोसंडे ॥ ३८२ ॥रस, रसना आणि रसास्वाद ह्या तिहींचा निजस्वरूपात अभेदच आहे. अशा भावनेनें रस सेवन केला असतां स्वानंदाचा कंद इंद्रियद्वाराही बाहेर येतो. अर्थात् अशा रससेवनानें परमानंद-साक्षात्कार होतो.

अर्थ: रस, रसना आणि रसास्वाद यांचे तिहींचा अभेदच आहे. अशा भावनेने रस सेवन केल्यास, स्वानंदाचा कंद इंद्रियद्वाराही बाहेर येतो. ह्यामुळे परमानंदाचा साक्षात्कार होतो.

ओवी ३८३

कटु मधुर नाना रस । रसना सेवी सावकाश ।परी ते अवघा ब्रह्मरस । स्वादीं सुरस परमानंदु ॥ ३८३ ॥कडू, मधुर, इत्यादि जे अनेक रस आहेत ते रसना सावकाश सेवन करते, परंतु तो सारा ‘ब्रह्मरस’ असल्यामुळें त्याच्या स्वादांत सुरस असा परमानंदच प्रकट होतो.

अर्थ: कडू, मधुर, इत्यादी अनेक रस रसना सावकाश सेवन करते. परंतु, सर्व रस 'ब्रह्मरस' असल्याने, त्याच्या स्वादात सुरस असा परमानंद प्रकट होतो.

ओवी ३८४

यापरी रसीं रसना । भोगें रतली कृष्णार्पणा ।आतां स्पर्शविषयरचना । अर्पे ब्रह्मार्पणा तें ऐक राया ॥ ३८४ ॥ह्याप्रमाणें रसना ही रसभोगद्वारा कृष्णार्पणांतच रत होते. आता हे राजा ! ‘स्पर्श’ विषयाची व्यवस्था ब्रह्मार्पणांत कशी होते तें ऐक.

अर्थ: रसना रसभोगद्वारा कृष्णार्पणातच रत होते. आता स्पर्श विषयाची व्यवस्था ब्रह्मार्पणात कशी होते, ते ऐका.

ओवी ३८५

स्पर्श घे‍ईजे निजदेहीं । तंव देहींच प्रगटे विदेही ।मग स्पर्शी जें जें कांहीं । तो तो भोगु पाहीं ब्रह्मार्पणें उठी ॥ ३८५ ॥आपल्या देहानें स्पर्श घ्यावयास जावें, तो देहामध्ये विदेही परमात्माच प्रगट होतो. ह्यामुळे जे काही स्पर्श करतात, तो स्पर्शभोग ब्रह्मार्पणानेंच प्रकट होतो.

अर्थ: देहाने स्पर्श घ्यायला जाताना, विदेही परमात्माच प्रकट होतो. त्यामुळे स्पर्शाचा अनुभव ब्रह्मार्पणानेच प्रकट होतो.

ओवी ३८६

स्पर्शास्पर्शें जें स्पर्शिजे । तंव स्पर्शावया नाडळे दुजें ।तेणें एकपणाचेनि व्याजें । कृष्णार्पणवोजें भजन प्रगटे ॥ ३८६ ॥स्पर्शास्पर्शाने म्हणजे त्वचेनें कशाला तरी स्पर्शावे म्हटलें, तर तेथे स्पर्श करण्यास दुसरें काहीच लागत नाही. त्या ऐक्यरूपामुळे कृष्णार्पणरूपी भजनच प्रकट होते.

अर्थ: स्पर्शास्पर्श म्हणजे त्वचेनें कशाला तरी स्पर्श करण्यास दुसरें काहीच लागत नाही. त्या ऐक्यरूपामुळे कृष्णार्पणरूपी भजन प्रकट होते.

ओवी ३८७

तेथ जो जो घे‍ईजे पदार्थु । तो तो पदार्थु होय समर्थु ।तेणेंचि भजनें परमार्थु । निजस्वार्थु निजभक्तां ॥ ३८७ ॥तेव्हां जो जो पदार्थ म्हणून घ्यावयास जावें, तो तो पदार्थ सर्वसत्ताधीश परमात्माच होऊन राहतो; आणि तशा त्या भजनानें निजभक्ताचा स्वार्थ जो परमार्थ तोच पदरांत पडतो.

अर्थ: जो पदार्थ म्हणून घ्यायचा, तो पदार्थ सर्वसत्ताधीश परमात्माच होतो; आणि त्या भजनाने भक्ताचा स्वार्थ परमार्थ बनतो.

ओवी ३८८

द्यावया कांहीं देवा जाये । तंव देतां भजन कैसें होये ।देतें घेतें दान स्वयें । देवोचि होये निजांगें ॥ ३८८ ॥(आतां ‘हाता’ चे अर्पण सांगतात)- हात देवास काही द्यायचे तर ते देताना भजन कसे घडते पाहा. देणारा, घेणारा व दान हे तिन्ही देव स्वतःच होऊन राहतात.

अर्थ: हात देवास काही देताना, देणारा, घेणारा आणि दान हे तिन्ही देव स्वतःच होतात.

ओवी ३८९

जे‍उतें जे‍उतें चालवी पाये । तो तो मार्गु देवोचि होये ।मग पा‍उला पा‍उलीं पाहे । निजभजन होये ब्रह्मार्पणेंशीं ॥ ३८९ ॥(आतां ‘पाया’चे अर्पण सांगतात)-भक्त जिकडे जिकडे पाय चालवितात, तो तो मार्ग देव स्वतःच होतो; ब्रह्मार्पणाने पावलोपावली निजभजन होते.

अर्थ: भक्त जिकडे पाय चालवितात, तो मार्ग देव स्वतःच होतो; ब्रह्मार्पणाने पावलोपावली निजभजन होते.

ओवी ३९०

चरणा चरणा निजगती । तोचि निजांगें क्षितीची क्षिती ।चालतां तैशिया युक्ती । सहज ब्रह्मस्थिति निजकर्में अर्पी ॥ ३९० ॥अर्थ: चरणां चरणां निजगती, तो स्वतःच क्षितीज होतो; चालत असताना ती युक्ती, सहज ब्रह्मस्थिति निजकर्म अर्पण करते.

ओवी ३९१:
बोल बोलवितिया वदनीं भेटी। बोलणें लाजे त्याचिया दृष्टी।
ते लाज गिळून बोलणें उठी। निजभजनपुष्टी ब्रह्मार्पणेंसी।

अर्थ:
बोल आणि बोलविणारा यांची भेट वदनांत होते. त्याला पाहून बोल लाजतो. ती लाज गिळूनच मग बोलणे प्रगट होत असल्यामुळें ब्रह्मार्पणासह निजभजन वाढत असते.

ओवी ३९२:
शब्द मावळे निःशब्दीं। निःशब्दचि बोलिजे शब्दीं।
तोचि अर्पणाचा विधी। जाण त्रिशुद्धी समर्पितेनिशीं।

अर्थ:
निःशब्दामध्ये शब्द लय पावतो, निःशब्द वस्तूच शब्दांनी बोलली जाते. अर्पणकर्ता खरोखरीचा अर्पणविधी असतो, जो त्रिशुद्धीमध्ये समर्पित असतो.

ओवी ३९३:
बोलु बोलविता बोला‍आंतु। तो बोलु अर्पणेंसींच येतु।
ऐसा शब्देंचि भजनार्थु। प्रकटे परमार्थु ब्रह्मार्पणेंसीं।

अर्थ:
बोलणारा आणि बोलविणारा यांच्या आंत शुद्ध होऊन ते बोल कृष्णार्पणाने प्रकटतात. शब्दांद्वारे भजन होऊन ब्रह्मार्पणासह परमार्थ प्रकट होतो.

ओवी ३९४:
ऐसा मनें-कर्में-वचनें। जो दृढावला भगवद्‍भजनें।
तेंचि भजन अभिमानें। निजनिर्वाणें दृढ धरी।

अर्थ:
ज्याने मन, कर्म आणि वचनांद्वारे भगवद्भजनाला दृढ धरले आहे, तो त्याच्या भजनाच्या अभिमानाने आत्मनिर्वाणाची दृढता राखतो.

ओवी ३९५:
तरंग समुद्रा‍आंतौता। म्हणे माझेनि मेघु तत्त्वतां।
जगातें निवविता जीवविता। तृषा हरिता चातकांची।

अर्थ:
समुद्राच्या आंत असलेली लाट म्हणते की, खरोखर पाहिले तर जगाला शांत करणारा आणि चातकाच्या तृषेला शांती देणारा मेघ, तो माझ्यापासूनच उगम पावला आहे.

ओवी ३९६:
माझेनि सस्यें पिकतीं। माझेनि सरिता उसळती।
मागुती मजमाजीं मिळती। समरसती सिंधुत्वें।

अर्थ:
माझ्याच प्रभावामुळे धान्ये पिकतात, माझ्याच योगाने नद्या वाहतात, आणि त्या समुद्राशी एकत्र होऊन मीच त्या सर्वांनाही मिळवतो.

ओवी ३९७:
तेवीं मुळींचें पूर्णपण। पावोनि भजे अभिमान।
त्याचे भजनाचें लक्षण। सावधान अवधारीं।

अर्थ:
भगवद्भक्त आपले पूर्णत्व प्राप्त करून त्याच्या भजनाचा अभिमान धारण करतो. त्या भजनाचे लक्षण ऐकून वाचकांनी सावधपणे विचार करावा.

ओवी ३९८:
म्हणे मी सकललोककर्ता। कर्म करोनि अकर्ता।
मी सर्वभोगभोक्ता। नित्य अभोक्ता मी एकु।

अर्थ:
तो म्हणतो की, त्रिभुवनाचा कर्ता तो मीच आहे. कर्म करूनही अकर्ता, सर्व भोग भोगूनही नित्य अभोक्ता असणारा मीच एक.

ओवी ३९९:
सकळ लोकीं माझी सत्ता। सकळीं सकळांचा नियंता।
सकळां सकळत्वें मी प्रकाशिता। होय मी शास्ता सकळिकांचा।

अर्थ:
सर्व लोकांमध्ये माझी सत्ता आहे. मीच सर्वांचा नियंता आहे, आणि मीच सर्वांना प्रकाश देऊन त्यांचे मार्गदर्शन करणारा आहे.

ओवी ४००:
सकळां भूतीं मी एकु। मीचि व्याप्य व्यापकु।
जनिता जनयिता जनकु। न होनि अनेकु जगद्‌रूप मी।

अर्थ:
सर्व भूतांमध्ये मी एकच आहे. मीच व्यापी आणि व्यापक आहे. मीच सर्वांचा जनक, जनयिता आहे आणि जगाच्या रूपात मीच सर्वप्रकारे प्रकट होतो.