संत ज्ञानेश्वरांच्या महत्त्वाच्या मंदिरांची यादी खालीलप्रमाणे आहे:या मंदिरांमध्ये संत ज्ञानेश्वरांच्या शिकवणींवर भक्ती, उपासना, आणि ध्यान करण्याची संधी मिळते. प्रत्येक ठिकाणी वेगवेगळ्या पद्धतींनी संत ज्ञानेश्वरांच्या तत्त्वज्ञानाची अनुभूती घेता येते.​​

​

नेवासा – संत ज्ञानेश्वर मंदिर

स्थान: नेवासा तालुका, अहमदनगर जिल्हा, महाराष्ट्र

इतिहास:
संत ज्ञानेश्वर मंदिर नेवासा हे संत ज्ञानेश्वर महाराज यांच्या जीवनाशी संबंधित एक प्रमुख तीर्थक्षेत्र आहे. संत ज्ञानेश्वर महाराज हे 13व्या शतकातील महान संत, कवी, आणि तत्त्वज्ञ होते. त्यांचे ज्ञानेश्वरी ग्रंथ भारतीय तत्त्वज्ञानाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. नेवासा येथे संत ज्ञानेश्वरांच्या कुटुंबाने त्यांचे बालपण व्यतीत केले, आणि त्याच स्थळी हे मंदिर बांधण्यात आले.

मंदिराची रचना:​

मुख्य देवता:
मंदिरात मुख्य देवता म्हणून संत ज्ञानेश्वरांची मूळ प्रतिमा आहे. त्यांच्या प्रतिमेच्या समोर तुळशी वृंदावन आहे.

मंदिर परिसर:
मंदिर परिसरात भक्तांसाठी आरामदायी बसण्याची जागा आहे. तसेच, येथे वेगवेगळ्या धार्मिक कार्यांसाठी आणि भक्तीगीतांसाठी विशेष जागा आहेत.

धार्मिक महत्त्व:

1. भक्तिपंथाचे केंद्र:
   नेवासा मंदिर भक्तांना आणि साधकांना संत ज्ञानेश्वरांच्या शिकवणींवर विचार करण्याचे आणि तत्त्वज्ञान समजून घेण्याचे एक स्थान आहे. येथे विविध धार्मिक कार्ये, उत्सव आणि संप्रदायिक सण साजरे केले जातात.

2. वार्षिक उत्सव:
   संत ज्ञानेश्वर जयंती, गीता जयंती आणि अन्य धार्मिक उत्सव येथे मोठ्या धूमधडाक्यात साजरे केले जातात. या उत्सवांमध्ये भक्त मोठ्या संख्येने उपस्थित राहतात.

   
   

यात्रा आणि उपासना:

• प्रवेश:
  मंदिराला सर्वांसाठी खुला आहे. येथे येणाऱ्या भक्तांना सन्मानित केले जाते.

• साधक आणि भक्त:
  साधक आणि भक्तांसाठी उपासना करण्याचे विविध साधन उपलब्ध आहेत, जसे की पूजेसाठी सामग्री, तीर्थ, आणि ज्ञानेश्वरी ग्रंथाचे वाचन.

• अभ्यास आणि ध्यान:
  येथे ध्यान आणि अध्यात्मिक विचारांसाठी विशेष जागा आहे, जिथे भक्त ध्यान करतात आणि तत्त्वज्ञानाचा अभ्यास करतात.

  
  

स्थानिक खासियत:

• संपर्क:
  नेवासा हे अहमदनगर शहरापासून सुमारे 35 किमी दूर आहे. येथे विविध परिवहन सेवा उपलब्ध आहेत, जसे की बस, टॅक्सी, आणि रिक्षा.

• स्थानीय बाजार:
  मंदिर परिसरात धार्मिक वस्त्र, मूळ, फळे, आणि विविध धार्मिक साहित्य विकणारे स्थानिक दुकाने आहेत.

• संपर्क माहिती:
  मंदिराच्या व्यवस्थापनाच्या संबंधित अधिक माहितीकरिता स्थानिक सरकारी कार्यालय किंवा मंदिर व्यवस्थापनाशी संपर्क साधता येतो.

  
  

निष्कर्ष:

नेवासा येथील संत ज्ञानेश्वर मंदिर हे भक्तिपंथाचे एक महत्त्वाचे केंद्र आहे. येथे येणाऱ्या भक्तांना संत ज्ञानेश्वरांच्या तत्त्वज्ञानाचा अनुभव घेता येतो. मंदिराची शांतता आणि दिव्यता भक्तांच्या मनाला शांती आणि आनंद देते. संत ज्ञानेश्वरांच्या शिकवणींचा अनुभव घेण्यासाठी हे एक आदर्श ठिकाण आहे.

​आपेगाव – संत ज्ञानेश्वर मंदिर

स्थान: आपेगाव, नाशिक जिल्हा, महाराष्ट्र

इतिहास:
आपेगाव येथील संत ज्ञानेश्वर मंदिर हे संत ज्ञानेश्वरांच्या जीवनाशी संबंधित आहे. या मंदिरात संत ज्ञानेश्वरांच्या मूळ प्रतिमेसह अन्य अनेक संतांच्या मूळ प्रतिमा आहेत. मंदिरातील शिल्पकला आणि वास्तुकला पारंपरिक महाराष्ट्रियन शैलीत आहे.

मंदिराची रचना:

1. आर्किटेक्चर:
   मंदिराची रचना पारंपरिक भारतीय वास्तुकलेचा उत्कृष्ट नमुना आहे. मंदिराच्या आतील भागात सुंदर शिल्पकाम आणि रंगीत सजावट आहे.

2. मुख्य देवता:
   मंदिरात मुख्य देवता म्हणून संत ज्ञानेश्वरांची मूळ प्रतिमा आहे. याशिवाय, येथे अन्य संतांची प्रतिमाही आहे.

3. मंदिर परिसर:
   मंदिराच्या परिसरात शांतता आणि दिव्यता अनुभवता येते. भक्तांसाठी आरामदायी बसण्याची व्यवस्था आहे, आणि ध्यानासाठी विशेष जागा उपलब्ध आहे.

   
   

धार्मिक महत्त्व:

1. भक्तिपंथाचे केंद्र:
   आपेगावमधील संत ज्ञानेश्वर मंदिर भक्तांना संत ज्ञानेश्वरांच्या शिकवणींवर विचार करण्याची आणि तत्त्वज्ञान समजून घेण्याची संधी देते. येथे नियमितपणे धार्मिक कार्यक्रम, पूजा, आणि उपासना आयोजित केल्या जातात.

2. उत्सव:
   संत ज्ञानेश्वर जयंती, गीता जयंती, आणि अन्य धार्मिक उत्सव येथे मोठ्या प्रमाणात साजरे केले जातात. या उत्सवांमध्ये भक्तांची मोठी उपस्थिती असते.

   
   

यात्रा आणि उपासना:

• प्रवेश:
  मंदिर सर्व भक्तांसाठी खुला आहे. येथे येणाऱ्या भक्तांना सन्मानित केले जाते.

• साधक आणि भक्त:
  साधक आणि भक्तांसाठी उपासना करण्याचे विविध साधन उपलब्ध आहेत, जसे की पूजेसाठी सामग्री आणि तीर्थ.

• अभ्यास आणि ध्यान:
  मंदिर परिसरात ध्यान आणि अध्यात्मिक विचारांसाठी विशेष जागा आहे, जिथे भक्त ध्यान करतात आणि संत ज्ञानेश्वरांच्या तत्त्वज्ञानाचा अभ्यास करतात.

  
  

स्थानिक खासियत:

• संपर्क:
  आपेगाव हे नाशिक शहरापासून सुमारे 60 किमी दूर आहे. येथे विविध परिवहन सेवा उपलब्ध आहेत, जसे की बस, टॅक्सी, आणि रिक्षा.

• स्थानीय बाजार:
  मंदिराच्या परिसरात धार्मिक वस्त्र, फळे, आणि विविध धार्मिक साहित्य विकणारे स्थानिक दुकाने आहेत.

निष्कर्ष:

आपेगाव येथील संत ज्ञानेश्वर मंदिर हे भक्तिपंथाचे एक महत्त्वाचे केंद्र आहे. येथे येणारे भक्त संत ज्ञानेश्वरांच्या तत्त्वज्ञानाचा अनुभव घेऊन मानसिक शांती आणि आध्यात्मिकता प्राप्त करतात. हे स्थान भक्तांसाठी एक आदर्श ठिकाण आहे जिथे त्यांनी भक्ती आणि ध्यान साधता येते.

​आळंदी – संत ज्ञानेश्वर मंदिर

स्थान: आळंदी, पुणे जिल्हा, महाराष्ट्र

इतिहास:
आळंदी हे संत ज्ञानेश्वरांचे एक प्रमुख तीर्थक्षेत्र आहे, जिथे संत ज्ञानेश्वरांनी आपली जीवनयात्रा आणि अध्यात्मिक शिकवण यांचे महत्त्वाचे काम केले. संत ज्ञानेश्वर हे 13व्या शतकातील एक महान संत, कवी, आणि तत्त्वज्ञ होते. त्यांच्या "ज्ञानेश्वरी" या ग्रंथामुळे भारतीय तत्त्वज्ञानात महत्त्वाची स्थान आहे.

मंदिराची रचना:​

मुख्य देवता:
येथे संत ज्ञानेश्वरांची मूळ प्रतिमा आहे, जी भक्तांसाठी प्रमुख वंदनीय आहे. त्यांच्या प्रतिमेच्या समोर तुळशी वृंदावन आहे.

मंदिर परिसर:
मंदिर परिसर विस्तृत आहे आणि येथे भक्तांसाठी ध्यान, पूजा, आणि अन्य धार्मिक कार्ये करण्याची सुविधा आहे. परिसरात विविध धार्मिक वस्त्र, फळे, आणि पूजा साहित्य विकणारे दुकाने आहेत.

धार्मिक महत्त्व:

1. समाधी स्थान:
   संत ज्ञानेश्वरांची समाधी आळंदीमध्ये आहे, जी भक्तांसाठी अत्यंत पवित्र स्थान आहे.

2. उत्सव:
   संत ज्ञानेश्वर जयंती, गीता जयंती आणि अन्य धार्मिक उत्सव येथे मोठ्या धूमधडाक्यात साजरे केले जातात. यामध्ये लाखो भक्त उपस्थित राहतात.

3. भक्तिपंथाचे केंद्र:
   आळंदी हे भक्तिपंथाचे एक महत्त्वाचे केंद्र आहे. येथे साधक, भक्त, आणि ज्ञान साठी विविध धार्मिक कार्ये आणि उपासना आयोजित केल्या जातात.

   
   

यात्रा आणि उपासना:

• प्रवेश:
  मंदिर सर्व भक्तांसाठी खुला आहे, आणि येथे येणाऱ्या भक्तांचा आदर केला जातो.

• साधक आणि भक्त:
  साधक आणि भक्तांसाठी उपासना करण्याची विविध साधने उपलब्ध आहेत, जसे की पूजेसाठी सामग्री, तीर्थ, आणि ज्ञानेश्वरी ग्रंथाचे वाचन.

• अभ्यास आणि ध्यान:
  येथे ध्यान साधण्यासाठी विशेष ठिकाणे आहेत जिथे भक्त संत ज्ञानेश्वरांच्या तत्त्वज्ञानाचा अभ्यास करतात.

  
  

स्थानिक खासियत:

• संपर्क:
  आळंदी हे पुणे शहरापासून सुमारे 20 किमी दूर आहे. येथे विविध परिवहन सेवा उपलब्ध आहेत, जसे की बस, टॅक्सी, आणि रिक्षा.

• पर्यटन:
  आळंदी मध्ये येणाऱ्या पर्यटकांना आसपासच्या अन्य धार्मिक स्थळांचीही भेट घेता येते.

  
  

निष्कर्ष:

आळंदी येथील संत ज्ञानेश्वर मंदिर हे भक्तिपंथाचे एक महत्त्वाचे केंद्र आहे. येथे येणाऱ्या भक्तांना संत ज्ञानेश्वरांच्या शिकवणींचा अनुभव घेता येतो आणि हे स्थान आध्यात्मिकता आणि भक्तीचा आदर्श ठिकाण आहे. संत ज्ञानेश्वरांच्या विचारांद्वारे भक्तांना मानसिक शांती आणि मार्गदर्शन मिळते.