​अकरावे अध्यायीं जाणा । हुरडा ओंब्या आणि घोळाणा ।
​तिळगुळेंसीं चाखविलें सुजाणां । मुक्तलक्षणांचेनि हातें ॥ ४०१ ॥
​ते श्रीयेचे भोक्ते एथ । सत्संगतीं भगवद्‌भक्त ।
​ते बारावे अध्यायीं साद्यंत । कृपायुक्त सांगितले ॥ ४०२ ॥
​विषयांची विषयावस्था । बाधक नोहे साधकांच्या चित्ता ।
​तेचि त्रयोदशीं कथा । जाण तत्त्वतां सांगितली ॥ ४०३ ॥
​एवं तेराव्या अध्यायाप्रती । जाहली पिकाची पूर्ण निष्पत्ती ।
​तेचि हंसगीतउपपत्ती । समाधि श्रीपती सांगोनि गेला ॥ ४०४ ॥
​समाधीं सांठवलें जें पीक । तें कैसेनि पावती साधक ।
​तदर्थीं भजनपूर्वक । चौदावा देख निरूपिला ॥ ४०५ ॥
​पीक चढतचढतां हातीं । माझारीं ऋद्धिसिद्धी झडपोनि नेतीं ।
​ते सिद्धित्यागाची उपपत्ती । पंधराव्याप्रती दाविली ॥ ४०६ ॥
​पीक न माये त्रिजगतीं । तरी त्याच्या सांठवणा किती ।
​त्या षोडशाध्यायीं विभूती । उद्देशें श्रीपती दावूनि गेला ॥ ४०७ ॥
​क्षेत्र अधिकारी एथें जाण । चारी आश्रम चारी वर्ण ।
​सतरावा अठरावा निरूपण । वांटे संपूर्ण विभागिले ॥ ४०८ ॥
​एकूणिसाव्या अध्यायीं जाण । करूनि पिकाची संवगण ।
​जेणें कोंडेनि वाढले कण । तो कोंडा सांडूनि जाण कण घ्यावे ॥ ४०९ ॥
​ऐसे निवडिले जे शुद्ध कण । तेथें प्राप्यप्राप्तीचें लक्षण ।
​त्रिविधविभागनिरूपण । विसावा जाण निरूपिला ॥ ४१० ॥
​जे भागा आले शुद्ध कण । ते राखावे आपले आपण ।
​गुणदोषांचे चोरटे जाण । खळें फोडून कण नेती ॥ ४११ ॥
​सर्वांच्या भागा येताती कण । परी खावों न लाहती चोरा भेण ।
​थोर थोर नागविले जाण । यालागीं संरक्षण दृढ कीजे ॥ ४१२ ॥
​गुणदोषांचीं नवलकथा । मिळणीं मिळोनि आप्तता ।
​ठकूनि नेति सर्वस्वतां । दाणाही हातां नेदिती येवों ॥ ४१३ ॥
​गुणदोष आतुर्बळी । सज्ञानातें तत्काळ छळी ।
​जो गुणदोषांतें निर्दळी । तो महाबळी तिहीं लोकीं ॥ ४१४ ॥
​हे शिकवण उद्धवें ऐकतां । तो म्हणे चोरांचा प्रतिपाळिता ।
​तुझा वेदचि गा तत्त्वतां । गुणदोषप्रबळता त्याचेनि अंगें ॥ ४१५ ॥
​मुख्य चोरांचा कुरुठा । तुझा वेदचि महाखाटा ।
​त्यामाजीं गुणदोषाचा घरटा । नाना चेष्टा तो शिकवी ॥ ४१६ ॥
​एंव प्रतिपाळोनि गुणदोषांसी । वेद नागवी समस्तांसी ।
​एवं उद्धवें वेदांच्या शिसीं । कुडेपणासी स्थापिलें ॥ ४१७ ॥
​तो वेदानुवाद नव्हे कुडा । ऐसा प्रतिपदीं दिधला झाडा ।
​ते निरूपणीं अति चोखडा । अध्याय रोकडा एकविसावा ॥ ४१८ ॥
​चोर कोणे मार्गे येती । पिकलें पीक ज्या वाटां नेती ।
​तो मार्ग बुजावया निश्चितीं । तत्त्वसंख्याउपपत्ती बाविसावा ॥ ४१९ ॥
​मुख्यत्वें ज्ञानाचें संरक्षण । दृढ शांतीचें कारण ।
​तें भिक्षुगीतनिरूपण । स्वयें श्रीकृष्ण सांगोनि गेला ॥ ४२० ॥
​मुख्य चोरांचें चोरटेपण । मनापाशीं असे जाण ।
​तें मनोजयाचें लक्षण । भिक्षुगीतनिरूपण तेविसावा ॥ ४२१ ॥
​चोर जन्मती जिचे पोटीं । ते मुख्यत्वें प्रकृति खोटी ।
​पिकल्या पिका करूनि लुटी । लपती शेवटीं तीमाजीं ॥ ४२२ ॥
​आदीं निर्गुण अंतीं निर्गुण । मध्यें मिथ्या प्रकृतीसीं त्रिगुण ।
​हें मुख्य पिकाचें संरक्षण । केलें निरूपण चोविसावा ॥ ४२३ ॥
​मोकळें पीक असतां शेतीं । पशु पक्षी चोर रिघों ने शकती ।
​ते सहज संरक्षणउपपत्ती । निर्गुणोक्तीं पंचविसावा ॥ ४२४ ॥
​स्त्रीकामाची धाडी जाण । सकळ पिकासी नागवण ।
​पुरूरवा नागवला आपण । इतरांचा कोण पडिपाडू ॥ ४२५ ॥
​कामासक्ति करितां जाण । प्रमदाबंदीं पडिले पूर्ण ।
​त्यांसी अनुताप करी सोडवण । हें केलें निरूपण सव्विसावां ॥ ४२६ ॥
​निकोप पीक लागल्या हातीं । त्याची करावया निष्पत्ती ।
​क्रियायोगाची निजस्थिती । सत्ताविसाव्याप्रती प्रकाशिली ॥ ४२७ ॥
​एवं पीक भोगिलें सकळ । त्याचा परिपाक पक्वान्न सबळ ।
​अठ्ठाविसावा अमृतफळ । अतिरसाळ निजगोड्या ॥ ४२८ ॥
​मृदु मधुर अतिअरुवार । तेणें वासेंचि निवे जेवणार ।
​त्याचा सेवितां ग्रासमात्र । सबाह्यअभ्यंतर नित्यतृप्ती ॥ ४२९ ॥
​आकांक्षेसी निवाली भूक । सुखावरी लोळे तृप्तिसुख ।
​तो हा अठ्ठाविसावा देख । अलोकिक निजगोड्या ॥ ४३० ॥
​अठ्ठाविसाव्याची निजगोडी । चाखाया अतिआवडीं ।
​ब्रह्मादिकां अवस्था गाढी । चवी चोखडी अनुपम ॥ ४३१ ॥
​हें जीव्हेवीण जेवण । रसनेवीण गोडपण ।
​अदंताचे दांत पाडूनि पूर्ण । आपुली आपण चवी चाखें ॥ ४३२ ॥
​श्रीकृष्णें परवडी ऐशी । ताट केलें उद्धवासी ।
​एका जनार्दनचरणींची माशी । सुखें त्या रसासी स्वयें सेवी ॥ ४३३ ॥
​जेथ रिगमु नाहीं थोरथोरांसी । तेथें सुखेंचि रिघे माशी ।
​एवं धाकुटे जे होती सर्वांशीं । कृष्णरस त्यांसी सुसेव्य ॥ ४३४ ॥
​अगम्य योगें योगभांडार । गुह्यज्ञानें ज्ञानगंभीर ।
​परम सुखाचें सुखसार । अतिगंभीर अठ्ठाविसावा ॥ ४३५ ॥
​या जेवणीं जे धाले नर । त्यांचे तृप्तीचे सुखोद्‌गार ।
​तो एकूणतिसावा सधर । अतिविचित्र निरूपण ॥ ४३६ ॥
​एकूणतिसाव्याची स्थिती । दृढ आकळली होय हातीं ।
​तैं सकळ भागवताची गती । ये धांवती तयापाशीं ॥ ४३७ ॥
​एकूणतिसावा अध्यावो । साध्यसाधना एकात्मभावो ।
​निर्दळोनि अहंभावो । परमानंदें पहा हो उद्‌गार देत ॥ ४३८ ॥
​सकळ भोजनां मंडण । तांबूल आणि चंदन ।
​तो तिसावा एकतिसावा जाण । श्रीकृष्णनिर्याण निजबोधु ॥ ४३९ ॥
​येणें भोजनें जे नित्य तृप्त । त्यांसी ममताबाध नव्हे प्राप्त ।
​सकळ कुळ निर्दळूनि एथ । निजधामा निश्चित हरि गेला ॥ ४४० ॥
​पूर्ण ब्रह्मानुभव ज्यासी । एथवरी ममता नसावी त्यासी ।
​हें स्वांगें दावूनि हृषीकेशी । निजधामासी स्वयें गेला ॥ ४४१ ॥
​श्रीभागवत महाक्षेत्र । तेथें ब्रह्मा मुख्य बीजधर ।
​नारद तेथें मिरासीकर । पेरणी विचित्र तेणें केली ॥ ४४२ ॥
​तेथें श्रीव्यासें अतिशुद्ध । बांधारे घातले दशविध ।
​पीक पिकलें अगाध । स्वानंदबोध निडारे ॥ ४४३ ॥
​तेथ शुक बैसला सोंकारा । तेणें फोडिला हरिकथापागोरा ।
​पापपक्ष्यांचा थारा । उडविला पुरा निःशेष ॥ ४४४ ॥
​त्याची एकादशीं जाण । उद्धवें केली संवगण ।
​काढिले निडाराचे कण । अतिसघन कृष्णोक्तीं ॥ ४४५ ॥
​तेथ नानायुक्तिपडिपाडीं । उत्तमोत्तम प्रश्नपरवडी ।
​केलीं पक्वान्नें चोखडीं । त्यांची नीच नवी गोडी अविनाशी ॥ ४४६ ॥
​ते अविनाशी निजगोडी । पदोपदीं अतिचोखडी ।
​एकादशामाजीं रोकडी । उद्धवाचिये जोडी उपकार जगा ॥ ४४७ ॥
​त्या उद्धवाचे मागिले पंक्तीं । त्यक्तोदक श्रवणार्थीं ।
​शुकमुखें परीक्षिती । निजात्मतृप्तीं निमाला ॥ ४४८ ॥
​त्या समर्थाचिये पंक्तीं । भावार्थदीपिका धरोनि हातीं ।
​श्रीधरें दावितां पदपदार्थीं । निजात्मस्थितीं निवाला ॥ ४४९ ॥
​तेथ देशभाषा-पदपक्षेंसीं । एका जनार्दनकृपेची माशी ।
​तृप्त होय अवघ्यासरशीं । निषेध तिशी असेना ॥ ४५० ॥
​एका-जनार्दनी मांजर वेडें । भावार्थदीपिकाउजियेडें ।
​हे रस देखोनि चोखडे । ताटापुढें पैं आलें ॥ ४५१ ॥
​'मीयों मीयों' करितां स्मरण । कृपेनें तुष्टले सज्जन ।
​शेष प्रसाद देऊनि जाण । संतृप्त पूर्ण मज केलें ॥ ४५२ ॥
​एका जनार्दनाचें पोसणें । मी मांजर जाहलों नीचपणें ।
​चाटितां संतांचें शेषभाणें । म्यां तृप्ती पावणें परिपूर्ण ॥ ४५३ ॥
​हो कां त्या समर्थांच्या ताटीं । ब्रह्मरसें पूर्ण भरली वाटी ।
​ते मी अत्यंत प्रेमें चाटीं । स्वानंदपुष्टीं संतोषें ॥ ४५४ ॥
​जो काया मनें आणि वाचा । सद्‌भावें विनीत होय नीचा ।
​तोचि अधिकारी एकादशाचा । हा जनार्दनाचा उपदेश ॥ ४५५ ॥
​जंव जंव देहीं ज्ञानाभिमान । जंव जंव योग्यता सन्मान ।
​तंव तंव एकादशाचें ज्ञान । सर्वथा जाण अनोळख ॥ ४५६ ॥
​सर्वभूतीं भगवद्‌भजन । सद्‌भावें जंव नुपजे पूर्ण ।
​तंववरी एकादशाचें ज्ञान । सर्वथा जाण कळेना ॥ ४५७ ॥
​यापरी श्रीभागवतक्षेत्र । पीक पिकलें परम पवित्र ।
​तेथें सुखी होती साधक नर । ज्यांसी अत्यादर सर्वभूतीं ॥ ४५८ ॥
​एकादश क्षेत्र नव्हे जाण । हा चित्समुद्र परिपूर्ण ।
​येथें जो जैसा होय निमग्न । तो तैसाचि आपण रत्‍नें लाभे ॥ ४५९ ॥
​हा एकादश नव्हे निर्धारीं । जीवगजेंद्राच्या उद्धारीं ।
​सवेगवेगें पावला श्रीहरी । ज्ञानचक्र करीं घेऊनी ॥ ४६० ॥
​हेही नव्हे एकादशाची थोरी । अहं-हिरण्यकशिपू विदारी ।
​तो हा प्रकाटला नरहरी । भक्तकैवारी कृपापूर्ण ॥ ४६१ ॥
​गंगा यमुना दोनी साङ्ग । कृष्ण उद्धव उत्तम चांग ।
​गुप्त सरस्वती ज्ञानवोघ । त्रिवेणी-प्रयाग एकादश ॥ ४६२ ॥
​तेथ वैराग्य-माघमासीं जाण । श्रद्धाअरुणोदयीं नित्य स्नान ।
​करितां होऊनि पावन । कृष्णपदवी पूर्ण पावती ॥ ४६३ ॥
​हेही एकादशाची नव्हे कोटी । कृष्णउद्धवांची गुह्य गोष्टी ।
​हे बहुकल्प कपिलाषष्ठी । पर्वणी गोमटी निजसाधकां ॥ ४६४ ॥
​ते पर्वकाळीं जे निमग्न । ते तत्काळ पावती कल्याण ।
​बाधूं न शके जन्ममरण । ब्रह्म परिपूर्ण स्वयें होती ॥ ४६५ ॥
​हा एकादश नव्हे जाण । एकतिसां खणांचें वृंदावन ।
​एथ नित्य वसे श्रीकृष्ण । स्वानंदपूर्ण निजसत्ता ॥ ४६६ ॥
​एथ पंध्राशतें श्लोक । तेचि पानें अत्यंत चोख ।
​माजीं ज्ञानमंजरीचे घोख । अतिसुरेख शोभती ॥ ४६७ ॥
​तेथ जे घालिती निजजीवन । ते होती परम पावन ।
​स्वयें ठाकती कृष्णसदन । ब्रह्म परिपूर्ण स्वानंदें ॥ ४६८ ॥
​जे वंदिती मुळींच्या उदका । जे लाविती मूळमृत्तिका ।
​ते वंद्य होती तिहीं लोकां । नित्य निजसखा श्रीकृष्ण जोडे ॥ ४६९ ॥
​जे पठणरूपें जाणा । प्रत्यगावृत्ति प्रदक्षिणा ।
​सद्‌भावें करिती सुजाणा । ते श्रीकृष्णचरणां विनटती ॥ ४७० ॥
​ये कथेच्या विचित्र लीला । जे नित्य घालिती रंगमाळा ।
​ते नागवती कळिकाळा । सदा त्यांजवळा श्रीकृष्ण ॥ ४७१ ॥
​हें एकादशाचें वृंदावन । जो श्रवणें करी नित्य पूजन ।
​त्यासी प्रसन्न होऊनि श्रीकृष्ण । देहाभिमान निर्दळी ॥ ४७२ ॥
​तेथ मननाची पुष्पांजळी । जो अनुदिनीं अर्पी त्रिकाळीं ।
​तोही पावे हरिजवळी । निजात्ममेळीं निजनिष्ठा ॥ ४७३ ॥
​हें श्रीभागवत-वृंदावन । मेळवूनि संत सज्जन ।
​ये कथेचें करी जो व्याख्यान । तें महापूजन निरपेक्ष ॥ ४७४ ॥
​हें देखूनि महापूजन । संतोषे श्रीजनार्दन ।
​श्रोते वक्ते जे सावधन । त्यांसी निजात्मज्ञान स्वयें देत ॥ ४७५ ॥
​श्रवणें पठणें मननें । अर्थावबोधव्याख्यानें ।
​एकादशें समान देणें । जाणें तानें त्या नाहीं ॥ ४७६ ॥
​श्रवण मनन नव्हे पठण । तरी एकादशाचें पुस्तक जाण ।
​ब्राह्मणासी द्यावें दान । विवेकज्ञान तेणें उपजे ॥ ४७७ ॥
​एकादश द्यावें दान । करावें एकादशाचें पूजन ।
​करितां एकादशाचें स्मरण । पाप संपूर्ण निर्दळे ॥ ४७८ ॥
​एकादशसंग्रह जो करी । श्रीकृष्ण तिष्ठे त्याचे घरीं ।
​जो एकादशाची श्रद्धा धरी । ज्ञान त्यामाझारीं स्वयें रिघे ॥ ४७९ ॥
​श्लोक श्लोकार्ध पादमात्र । नित्य स्मरे ज्याचें वक्त्र ।
​तोही होय परम पवित्र । अतिउदार एकादश ॥ ४८० ॥
​अवचटें जातां कार्यांतरीं । दृष्टी पडे एकादशावरी ।
​तैं पातकां होय रानभरी । आपधाकें दूरी तीं पळती ॥ ४८१ ॥
​तो एकादश ज्याचे करीं । देव वंदिती त्यातें शिरीं ।
​तो निजांगें जग उद्धरी । एवढी थोरी एकादशा ॥ ४८२ ॥
​सकळ पुराणांमाझारीं । हा एकादश वनकेसरी ।
​भवगजातें विदारी । क्षणामाझारीं श्लोकार्धें ॥ ४८३ ॥
​'मामेकमेव शरणं' । याचि श्लोकाचें करितां पठण ।
​मायेचा गळा धरोनि जाण । अपधाकें पूर्ण संसार निमे ॥ ४८४ ॥
​'निरपेक्षं मुनिं शांतं' । हा श्लोक चढे जैं हात ।
​तैं सेवकां सेवी श्रीकृष्णनाथ । भवभय तेथ उरे कैंचें ॥ ४८५ ॥
​एकादशाचा एकेक श्लोक । होय भवबंधच्छेदक ।
​जेथ वक्ता यदुनायक । तेथ हा विशेख म्हणों नये ॥ ४८६ ॥
​श्रीभागवतामाजीं जाण । एकादश मोक्षाचें स्थान ।
​यालागीं श्लोकार्धमात्रें परिपूर्ण । भवबंधन निर्दळी ॥ ४८७ ॥
​श्रीकृष्ण वेदांचें जन्मस्थान । त्याचे मुखींचें हें निरूपण ।
​तेथें सकळ वेदार्थ जाण । माहेरा आपण स्वयें येती ॥ ४८८ ॥
​यालागीं एकादशीं वेदार्थ । माहेरीं सुखावले समस्त ।
​ते साधकासी परमार्थ । स्वानंद देत संपूर्ण ॥ ४८९ ॥
​मंथोनि वेदशास्त्रार्थ । व्यासें केलें महाभारत ।
​त्या भारताचा मथितार्थ । श्रीभागवत-हरिलीला ॥ ४९० ॥
​त्या भागवताचा सारांश । तो हा जाण एकादश ।
​तेथ वक्ता स्वयें हृषीकेश । परब्रह्मरस प्रबोधी ॥ ४९१ ॥
​भागवतामाजीं एकादश । जैसा यतींमाजीं परमहंस ।
​का देवांमाजीं जगन्निवास । तैसा एकादश अति वंद्य ॥ ४९२ ॥
​पक्ष्यांमाजीं राजहंस । रसांमाजीं सिद्धरस ।
​तैसा भागवतामाजीं एकादश । परम सुरस स्वानंदें ॥ ४९३ ॥
​तीर्थ क्षेत्र वाराणसी । पावनत्वें गंगा जैशी ।
​जीवोद्धारीं एकादशी । महिमा तैसी अनिर्वाच्या ॥ ४९४ ॥
​त्या एकादशाची टीका ॥ जनार्दनकृपा करी एका ।
​तो एकत्वाच्या निजसुखा । फळे भाविका सद्‌भावें ॥ ४९५ ॥
​धरोनि बालकाचा हातु । बाप अक्षरें स्वयें लिहिवितु ।
​तैसा एकादशांचा अर्थु । बोलविला परमार्थु जनार्दनें ॥ ४९६ ॥
​कैसा चालवावा ग्रंथ । केवीं राखावा पदपदार्थ ।
​ये व्युत्पत्तीची नेणें मी मात । बोलवी समर्थ जनार्दन ॥ ४९७ ॥
​जनार्दनें नवल केलें । मज मूर्खाहातीं ज्ञान बोलविलें ।
​ग्रंथीं परमार्थरूप आणिलें । वाखाणविलें एकादशा ॥ ४९८ ॥
​एकादशाचा पदपदार्थ । शास्त्रवक्त्यां अतिगूढार्थ ।
​तोही वाखाणविला परमार्थ । कृपाळु समर्थ जी जनार्दन ॥ ४९९ ॥
​जनार्दनें ऐसें केलें । माझें मीपण निःशेष नेलें ।
मग परमार्था अर्थविलें । बोलवूनि बोलें निजसत्ता ॥ ५०० ॥​