​तेंचि चरित्र तत्त्वतां । श्रद्धायुक्त गीतीं गातां ।

प्रयागादि समस्त तीर्थां । होय पवित्रता त्याचेनि ॥ ३०१ ॥
श्रद्धायुक्त हरिकीर्तन । त्याचे पवित्रतेसमान ।
आन नाहीं गा पावन । तुझी आण गा परीक्षिती ॥ ३०२ ॥
ते तूं 'श्रद्धा' कोण म्हणसी । जेवीं धनलोभी धनासी ।
गुळीं आवडी माकोड्यांसी । तैसी कीर्तनासी निज आवडी ॥ ३०३ ॥
जेवीं शिणतां काळें बहुतें । वंध्या प्रसवे एकोलतें ।
ते कळवळी जैशी त्यातें । तेवीं कीर्तनातें अतिप्रीती ॥ ३०४ ॥
जो कीर्तनाचेनि वैभवें । हरिचरित्र गावया सद्‌भावें ।
पतंगाच्या परी ऐसें व्हावें । 'श्रद्धा' त्या नांवें कुरुराया ॥ ३०५ ॥
ऐशिया श्रद्धासंपत्तीं । वर्णीतां भगवद्‌गुणकीर्ती ।
श्रद्धाळुवा परम प्राप्ती । जाण निश्चितीं नृपनाथा ॥ ३०६ ॥
जरी आपण परमेश्वर । स्वलीला धरी नानावतार ।
तरी श्रीरामकृष्णचरित्र । अति गंभीर पावनत्वें ॥ ३०७ ॥
श्रीकृष्णाची चोरी गीतीं गातां । सुवर्णस्तेया पावनता ।
कृष्णव्यभिचार वर्णितां । गुरुतल्पगता हरी दोष ॥ ३०८ ॥
पूतनापयःपानशोषण । हें चरित्र करितां पठण ।
सुरापानादि दोष दारुण । हरती संपूर्ण विश्वासकांचे ॥ ३०९ ॥
राक्षसकुळींचा रावण । परी तो जातीचा शुद्ध ब्राह्मण ।
नित्य करी वेदपठण । ब्रह्मयाचा जाण तो पणतू ॥ ३१० ॥
त्याचें सकुळ निर्दळण । श्रीराम करी आपण ।
तें चरित्र करितां पठण । ब्रह्महत्या जाण नासती ॥ ३११ ॥
धर्मसाह्यकारी श्रीकृष्ण । केलें पांडवांचें रक्षण ।
त्या भारताचेनि श्रवणें जाण । निमाले ब्राह्मण वांचविले ॥ ३१२ ॥
अठरा ब्रह्महत्या जनमेजयासी । अठरा पर्वें सांगोनि त्यासी ।
निमाल्या उठविलें द्विजांसी । कृष्णकीर्ति ऐसी पावन ॥ ३१३ ॥
ऐकतां श्रीरामकृष्णकीर्ती । महापातकें बापुडीं किती ।
पायां लागती चारी मुक्ती । श्रद्धासंपत्ती कीर्ती गातां ॥ ३१४ ॥
श्रद्धेचिया अतिसंपत्ती । आवडीं गातां श्रीकृष्णकीर्ती ।
सहजें सायुज्यता पावती । देहस्थिती असतांही ॥ ३१५ ॥
हरिकीर्तिकीर्तन ज्याच्या ठायीं । तोही वर्ततां दिसे देहीं ।
परी देहीं ना तो हरिच्या ठायीं । हरि त्याचे हृदयीं अवघाचि ॥ ३१६ ॥
तोही अवघा हरीभीतरीं । हरि त्या सबाह्य अभ्यंतरीं ।
परीक्षिती ऐशियापरी । कीर्तिवंत संसारीं नांदती ॥ ३१७ ॥
यालागीं हरिकीर्तनापरतें । सुगम साधन नाहीं एथें ।
जे विनटले हरिकीर्तनातें । ते देहबंधातें नातळती ॥ ३१८ ॥
कृष्णकीर्तनें उजळली स्थिती । ते मैळेना कदा कल्पांतीं ।
जरी देहकर्में करिती । तरी जाहली स्थिती मैळेना ॥ ३१९ ॥
आकाश पर्जन्यें नव्हे वोलें । कां रविबिंब थिल्लरजळें ।
असोनियां तेणें मेळें । कदाकाळें तिंबेना ॥ ३२० ॥
तेवीं हरिकीर्तिकीर्तनकल्लोळें । जयाची निष्कामदशा उजळे ।
ते वर्ततां देहकर्ममेळें । देहविटाळें अलिप्त ॥ ३२१ ॥
निजभक्तांचें शरीरकर्म स्वयें चालवी पुरुषोत्तम ।
यालागीं भक्तांसी कर्मभ्रम । अधमोत्तम बाधीना ॥ ३२२ ॥
भक्तांअभक्तांची कर्मगती । भगवंत चालवी निश्चितीं ।
तेथ भक्तांची कां अलिप्तस्थिती । अभक्त कां होती अतिबद्ध ॥ ३२३ ॥
करितां श्रीकृष्णकीर्तिकीर्तन । भक्तांचा निरसे देहाभिमान ।
यालागीं ते अलिप्त जाण । अभक्तां बंधन अहंभावे ॥ ३२४ ॥
हे दशा मागितल्या पावती । ऐसें न घडे गा परीक्षिती ।
आवडीं गातां कृष्णकीर्ती । सहजें हे स्थिति ठसावे ॥ ३२५ ॥
श्रीकृष्णकीर्तिकीर्तनें । बहुतांचें संसारधरणें ।
उठविलें स्वयें श्रीकृष्णें । चरित्रपठणें तुष्टोनी ॥ ३२६ ॥
कृष्णकीर्तिकीर्तनगोडी । अहंकाराची बांदवडी फोडी ।
जीवाचें जीवबंधन तोडी । निःसीम आवडीं कीर्ति गातां ॥ ३२७ ॥
एवं कृष्णकीर्तिकीर्तनें । भक्ती 'कृष्णपदवी' स्वयें घेणें ।
जग उद्धरावयाकारणें । कीर्ति श्रीकृष्णें विस्तारिली ॥ ३२८ ॥
जन्मापासूनि अंतपर्यंत । श्रीकृष्णचरित्र परमाद्‌भुत ।
तुज म्यां सांगितले साद्यंत । परमामृत निजसार ॥ ३२९ ॥

इत्थं हरेर्भगवतो रुचिरावतार-
वीर्याणि बालचरितानि च शंतमानि ।
अन्यत्र चेह च श्रुतानि गृणन्मनुष्यो
भक्तिं परां परमहंसगतौ लभेत ॥ २८ ॥
इति श्रीमद्‌भागवते महापुराणे वैयासिक्यामष्टादशसाहस्त्र्यां
पारमहंस्यां संहितायां एकादशस्कंधे एकत्रिंशोऽध्यायः ॥ ३१ ॥
॥ समाप्त एकादशस्कंधः ॥

जन्मापासून ज्ञानघन । श्रीकृष्णचरित्र अतिपावन ।
ज्याचे संगतीं गोवळे जाण । अज्ञान जन उद्धरिले ॥ ३३० ॥
ज्याचिया व्यभिचारसंगतीं । गोपी उद्धरल्या नेणों किती ।
कृष्ण श्यामसुंदरमूर्ती । अभिलाष चित्तीं दृढ धरितां ॥ ३३१ ॥
देखोनि सुंदर कृष्ण मूर्ती । गायी वेधल्या तटस्थ ठाती ।
पशु उद्धरले कृष्णसंगतीं । मा गोपी नुद्धरती कैसेनि ॥ ३३२ ॥
गायीगोपिकांचें नवल कोण । वृंदावनींचे तृण तरुपाषाण ।
कृष्णसंगें तरले जाण । ऐसा ज्ञानघन श्रीकृष्ण ॥ ३३३ ॥
विषें भरोनियां निजस्तना । पूतना घेऊं आली प्राणा ।
तेही कृष्णसंगें जाणा । त्याच क्षणा उद्धरली ॥ ३३४ ॥
कंसशिशुपाळादिकांसी । द्वेषेंचि तारी हृषीकेशी ।
चंदन लावितां अंगासी । अंगसंगे कुब्जेसी तारिलें ॥ ३३५ ॥
उन्मत्त मदें अतिमूढ । मारूं आला कुवलयापीड ।
त्यासी मोक्षाचा सुरवाड । उद्धरिला सदृढ कृष्णाभिघातें ॥ ३३६ ॥
अरिष्ट करूं आला श्रीकृष्णालागीं । तो अरिष्ट तारिला धरूनि शिंगीं ।
अघासुरें गिळितां वेगीं । चिरोनि दो भागीं उद्धरी कृष्ण ॥ ३३७ ॥
कृष्णलक्षें लावूनि टाळी । बक ध्यानस्थ यमुनाजळीं ।
तोही श्रीकृष्णा सवेग गिळी । करूनि दोन फाळी तारिला कृष्णें ॥ ३३८ ॥
उडवूं आला तृणावर्त । त्यासी कृष्णें भवंडिला आवर्त ।
अंगसंगेंचि कृष्णनाथ । कृपावंत वैरियां ॥ ३३९ ॥
गोपाळ नेले चोरचोरूं । ठकूं आला व्योमासुरु ।
त्याचाही केला उद्धारु । मोक्षें उदारु श्रीकृष्ण ॥ ३४० ॥
केशिया कंसाचा घोडा । श्रीकृष्णें मारूनि तारिला फुडा ।
मल्ल मर्दूनि मालखडां । मोक्षाचा उघडा सुकाळ केला ॥ ३४१ ॥
काळिया नाथिला विखारु । वृक्षीं उपाडिला वत्सासुरु ।
भवाब्धीमाजीं श्रीकृष्ण तारूं । संगें उद्धारु जडमूढां ॥ ३४२ ॥
जिंहीं खेळविला चक्रपाणी । ज्यांचे घरींचें प्याला पाणी ।
ज्यांचें चोरूनि खादलें लोणी । त्याही गौळणी उद्धरिल्या ॥ ३४३ ॥
रुक्मया तारिला विटंबोनी । बाण तारिला भुजा छेदोनी ।
कुश तारिला निर्दळूनि । मोक्षदानी श्रीकृष्ण ॥ ३४४ ॥
जे जे मिनले सोयरिके । जे कां पाहूं आले कौतुके ।
ते ते तारियेले यदुनायकें । दर्शनसुखें निववूनि ॥ ३४५ ॥
पांडव तारिले पक्षपातें । वैरी तारिले शस्त्रघातें ।
यापरी श्रीकृष्णनाथें । उद्धरिलीं बहुतें निजसंगें ॥ ३४६ ॥
वैरी तारिले द्वेषभावें । भक्त पावले भजनभावें ।
गोपी तारिल्या संगानुभवें । ज्या जीवें भावें अनुसरल्या ॥ ३४७ ॥
गायी तारिल्या संरक्षणेंसीं । मयूर तारिले मोरविशीं ।
वृक्ष तारिलें तुरंबोनि घोसीं । तारक हृषीकेशी पूर्णब्रह्मत्वें ॥ ३४८ ॥
पूर्ण ब्रह्म श्रीकृष्णावतार । ज्ञानप्राधान्य लीला विचित्र ।
त्यांत परम पावन बाळचरित्र । वंद्य सर्वत्र सज्ञानां ॥ ३४९ ॥
घेऊनि षड्गुणैश्वर्यसंपत्ती । अवतरली श्रीकृष्णमूर्ती ।
यश-श्री-औदार्य-कीर्ती । ज्ञान-वैराग्यस्थिती अभंग ॥ ३५० ॥
इतर अवतारीं अवतरण । तेथें गुप्त केले साही गुण ।
कृष्णावतार ब्रह्म परिपूर्ण । पूर्ण षड्गुण प्रकाशिले ॥ ३५१ ॥
यालागीं श्रीकृष्णावतारी जाण । अनवच्छिन्न साही गुण ।
त्याचेनि अंगसंगे उद्धरण । सर्वांसी जाण सर्वदा ॥ ३५२ ॥
उद्धरले श्रीकृष्णसंगतीं । अथवा कृष्णाचिया अतिप्रीतीं ।
तरले देखतां श्रीकृष्णमूर्ती । हें नवल निश्चितीं नव्हे एथें ॥ ३५३ ॥
हेचि पैं गा श्रीकृष्णकीर्ती । अत्यावडीं गातां गीतीं ।
उद्धरले नेणों किती । अद्यपि उद्धरती श्रद्धाळू ॥ ३५४ ॥
आवडीं गातां श्रीकृष्णकीर्तीं । कीर्तिमंतां लाभे परम भक्ती ।
जीतें 'परा' ऐसें म्हणती । ते चौथी भक्ती घर रिघे ॥ ३५५ ॥
आर्तजिज्ञासु-अर्थार्थी । त्यांची सहजें राहे स्थिती ।
अखंड प्रकटे चौथी भक्ती । श्रीकृष्णकीर्ती स्वयें गातां ॥ ३५६ ॥
आवडीं गातां श्रीकृष्णकीर्ती । सहजें होय विषयविरक्ती ।
शमदमादि संपत्ती । पायां लागती सहजेंचि ॥ ३५७ ॥
श्रीकृष्णकीर्तीची जपमाळी । जो अखंड जपे जिव्हामूळीं ।
श्रीकृष्ण सर्वकाळीं । त्याजवळी सर्वदा ॥ ३५८ ॥
आदरें जपतां श्रीकृष्णकीर्ती । श्रीकृष्ण प्रकटे सर्वभूतीं ।
सहजें ठसावे चौथी भक्ती । परमात्मस्थितीसमवेत ॥ ३५९ ॥
जे भक्तीमाजीं जाण । पूज्य पूजक होय श्रीकृष्ण ।
मग पूजाविधिविधान । देवोचि आपण स्वयें होये ॥ ३६० ॥
'अत्र गंध धूप दीप' जाण । अवघेंचि होय श्रीकृष्ण ।
हें चौथे भक्तीचें लक्षण । आपणा आपण स्वयें भजे ॥ ३६१ ॥
चौथे भक्तीचें विंदान । भोग्य भोक्ता होय श्रीकृष्ण ।
कृष्णेंसीं वेगळेपण । भक्तां अर्धक्षण असेना ॥ ३६२ ॥
ते काळीं भक्तांसी जाण । देह गेह होय श्रीकृष्ण ।
जात गोत श्रीकृष्णचि आपण । संसार संपूर्ण श्रीकृष्ण होये ॥ ३६३ ॥
ऐशी लाहोनि चौथी भक्ती । परमहंसाची श्रीकृष्णगती ।
ते कृष्णस्वरूप स्वयें होती । श्रीकृष्णकीर्ती वर्णितां ॥ ३६४ ॥
जे स्वरूपीं नाहीं च्युती । तें कृष्णस्वरूप निश्चितीं ।
भक्त तद्रूप स्वयें होती । श्रीकृष्णकीर्ती वर्णितां ॥ ३६५ ॥
श्रीकृष्णकीर्तीचें एकेक अक्षर । चहूं वेदांचें निजजिव्हार ।
सकळ शास्त्रांचें परम सार । श्रीकृष्णचरित्र कुरुराया ॥ ३६६ ॥
जे वेदांचें जन्मस्थान । सकळ शास्त्रांचें समाधान ।
षड्दर्शनां बुझावण । तो आठवा श्रीकृष्ण पूर्णावतार ॥ ३६७ ॥
अनंत अवतार झाले जाण । परी श्रीकृष्णावतार ज्ञानघन ।
त्याचें चरित्र अतिपावन । भवबंधनच्छेदक ॥ ३६८ ॥
त्या श्रीकृष्णाची कृष्णकीर्ती । आदरें आठवितां चित्तीं ।
होय भवबंधनाची समाप्ती । जाण निश्चितीं नृपनाथा ॥ ३६९ ॥
वैभव श्रीकृष्णकीर्तीसी । वैराग्य श्रीकृष्णकीर्तीपासीं ।
श्रीकृष्णकीर्ती वसे ज्यां मानसीं । ते कळिकाळासी नागवती ॥ ३७० ॥
आळसें स्मरतां कृष्णमूर्ति । सकळ पातकें भस्म होती ।
श्रीकृष्णकीर्ति जे सदा गाती । त्यांसी चारी मुक्ती आंदण्या ॥ ३७१ ॥
श्रीकृष्णकीर्तीचें एकेक अक्षर । निर्दळी महापातकसंभार ।
मोक्ष देऊनि अतिउदार । जगदुद्धारकारक ॥ ३७२ ॥
बहु अवतारीं अवतरे देवो । परी ये अवतारींचा नवलावो ।
ज्ञानप्राधान्य लीला पहा हो । अगम्य अभिप्रावो ब्रह्मादि देवां ॥ ३७३ ॥
जन्मापासून जो जो देहाडा । तो तो नीच नवा पवाडा ।
ब्रह्मसुखाचा उघडा । केला रोकडा सुकाळ ॥ ३७४ ॥
अवतारांमाजीं श्रीकृष्ण । निजनिष्टंक ब्रह्म पूर्ण ।
त्याचें चरित्र ज्ञानघन । पठणें पावन जन होती ॥ ३७५ ॥
ऐशी पावन कृष्णकीर्ती । पढतां वाचक उद्धरती ।
श्रद्धेनें जे श्रवण करिती । तेही तरती भवसिंधु ॥ ३७६ ॥
कलियुगीं जन मंदमती । त्यांसी तरावया सुगमस्थितीं ।
श्रीकृष्ण पावन कीर्ती । कृपेनें निश्चितीं विस्तारली ॥ ३७७ ॥
ऐसि पावन भगवत्कीर्ती । विस्तारली श्रीभागवतीं ।
त्यांत दशमस्कंधाप्रती । श्रीकृष्णकीर्ती अतिगोड ॥ ३७८ ॥
उपजल्या दिवसापासूनी । चढोवढी प्रतिदिनीं ।
कीर्ती विस्तारी चक्रपाणी । दीनजनीं तरावया ॥ ३७९ ॥
धरूनी नर-नटाचा वेष । अवतरला हृषीकेश ।
तेथें नानाचरित्रविलास । दिवसेंदिवस विस्तारी ॥ ३८० ॥
त्याहिमाजीं बाळचरित्र । मधुर सुंदर अतिपवित्र ।
मालखडां जें केलें क्षात्र । परम पवित्र पावनत्वें ॥ ३८१ ॥
जरासंध पराभवून । काळयवनातें निर्दाळून ।
तें अतिविचित्र विंदान । लाघवी श्रीकृष्ण स्वयें दावी ॥ ३८२ ॥
रुक्मया रणीं विटंबून । शिशुपाळादि वीर गांजून ।
कृष्ण करी भीमकीहरण । ते परम पावन हरिलीला ॥ ३८३ ॥
पट्टमहिषींचें वरण । भौमासुराचें निर्दळण ।
पारिजाताचें हरण । पाणीग्रहण सोळासहस्रांचें ॥ ३८४ ॥
समुद्रीं वसवूनि द्वारावती । निद्रा न मोडतां निश्चितीं ।
मथुरा आणिली रातोरातीं । हे अभिनव कीर्ती कृष्णाची ॥ ३८५ ॥
वत्सें वत्सप होऊनि आपण । आपुलें दावी पूर्णपण ।
ब्रह्मदिकां न कळे जाण । अवतारी श्रीकृष्ण पूर्णांशें ॥ ३८६ ॥
खाऊनि भाजीचें पान । तृप्त केले ऋषिजन ।
ऐसीं चरित्रें ज्ञानप्राधान्य । परम पावन आचरला ॥ ३८७ ॥
ऐसी श्रीकृष्णलीला परमाद्‌भुत । पाठकां करी परम पुनीत ।
ते दशमामाजीं समस्त । कथा साद्यंत सांगितली ॥ ३८८ ॥
एकादशाची नवल स्थिति । मूळापासूनि परम प्राप्ती ।
ज्ञान-वैराग्य-भक्ती-मुक्ती । स्वमुखें श्रीपती संवादला ॥ ३८९ ॥
प्रथमाध्यायीं वैराग्य पूर्ण । मुख्य अधिकाराचें लक्षण ।
नारदवसुदेवसंवाद जाण । भूमिशोधन साधकां ॥ ३९० ॥
तेथें निमिजायंतसंवादन । निर्भयाचें कोण स्थान ।
उत्तम भागवत ते कोण । मायातरण कर्म ब्रह्म ॥ ३९१ ॥
इत्यादि विदेहाचे नव प्रश्न । नवांचीं नवही उत्तरें पूर्ण ।
तेचि नव नांगरण । क्षेत्रकर्षण अतिशुद्ध ॥ ३९२ ॥
ते पंचाध्यायींच्या अंतीं । देवीं प्रार्थिला श्रीपती ।
कृष्ण कुलक्षयाच्या प्रांतीं । निजधामाप्रती निघेल ॥ ३९३ ॥
हें उद्धवें जाणोनि आपण । निर्वेद केला जो संपूर्ण ।
तेचि कल्पनाकाशाचें निर्दळण । पालव्या छेदन विकल्पांच्या ॥ ३९४ ॥
कामलोभांचे गुप्त खुंट । आडवूं लागले उद्‌भट ।
ते समूळ केले सपाट । अतितिखट अनुतापें ॥ ३९५ ॥
क्रोधाचिया अतिजाडी । समूळ उपडिल्या महापेडी ।
शांति निवडक चोखडी । समूळ उपडी मूळेंसीं ॥ ३९६ ॥
उद्धवचातकआर्तिहरण । वोळला श्रीकृष्ण कृपा-घन ।
क्षेत्र वोल्हावलें सबाह्य पूर्ण । लागली संपूर्ण निजबोधवाफ ॥ ३९७ ॥
तेथें पूर्णब्रह्म निजबीज । चाडें तंतु सर्व परित्यज्य ।
श्रवणनळें अधोक्षज । पेरिलेंचि सहज स्वयें पेरी ॥ ३९८ ॥
यदुअवधूतसंवादस्थिती । चोविसां गुरूंची उपपत्ती ।
आगडु खणविला क्षेत्राप्रती । वोढाल पुढती रिघों न शके ॥ ३९९ ॥
चिकभरित जाहल्या पिकातें । भोरड्या वोरबडिती तेथें ।
ते दशमाध्यायीं श्रीअनंतें । उडविलीं मतें भजनगोफणा ॥ ४०० ॥