मराठी साहित्याचा डिजिटल खजिना.
एकनाथी भागवत अध्याय १४ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १४ ओव्या ५०१ ते ५४८
चिंतनीं बिचकतां मन । सविवेक बुद्धिबळें जाण ।
निःशंक करितां माझें स्मरण । धारणेवीण ध्यान ठसावे ॥१॥
चिंतन करतांना मन विचकू लागले तर विचाराने आणि बुद्धीच्या सामर्थ्याने निःशंकपणे माझे स्मरण करूं लागले असतां धारणेशिवायच ध्यान मनामध्ये ठसते १.
धारणा जरी तुटोनि जाये । ध्यासठसा न तुटत राहे ।
मन मूर्तीच्या ठायीं पाहें । जडलें ठाये सर्वांगीं ॥२॥
मन मूर्तीच्या ठायीं पाहें । जडलें ठाये सर्वांगीं ॥२॥
धारणा जरी तुटून गेली, तरी ध्यानाचा उमटलेला ठसा काही तुटत नाही. मन हे मूर्तीमध्येच राहून तेच सर्वांगामध्ये जडून राहाते २.
अंगप्रत्यंगीं ध्यानयुक्त । जडोनि ठेलें जें चित्त ।
तें आवरूनि समस्त । चिंतावें निश्चित हास्यवदन ॥३॥
तें आवरूनि समस्त । चिंतावें निश्चित हास्यवदन ॥३॥
प्रत्येक आंगावर व उपांगावर ध्यानाच्या मिषाने जे चित्त जडून राहिलेले असते, ते सर्व आवरून एकाग्र हास्यवदन असेल तेवढ्यावरच निश्चित व्हावें ३.
सर्वही सांडोनियां जाण । सांगोपांग मूर्तिध्यान ।
चिंतावें गा हास्यवदन । स्वानंदघन हरीचें ॥४॥
चिंतावें गा हास्यवदन । स्वानंदघन हरीचें ॥४॥
मूर्तीचे सांगोपांग ध्यान सर्व सोडून श्रीहरीचे स्वानंदधन हास्यवदन असेल तेवढ्याचेच चिंतन करावें. ४.
अंग प्रत्यंग मूर्तिध्यान । पुढतीं न करावेंचि गा जाण ।
ध्यातां माझें हास्यवदन । तल्लीन मन करावें ॥५॥
ध्यातां माझें हास्यवदन । तल्लीन मन करावें ॥५॥
मूर्तीच्या आंगाचे किंवा उपांगाचे मुळींच ध्यान करूं नये. फक्त माझ्या हास्यवदनाचेंच ध्यान करीत असतां त्यांतच मन तल्लीन करून सोडावे ५.
उद्धवें केला होता प्रश्न । कशासारिखें तुझें ध्यान ।
तें सांगोनियां जाण । यदात्मलक्षण हरि बोले ॥६॥
तें सांगोनियां जाण । यदात्मलक्षण हरि बोले ॥६॥
'तुझें ध्यान कशासारखे असावें ?' असा उद्धवाने प्रश्न केला होता. ते ह्याप्रमाणे सांगून त्यांतील आत्मस्वरूपाचे लक्षणही श्रीकृष्ण सांगतात ६.
ध्याना आलें जें हास्यवदन । त्यांतूनही सांडोनि वदन ।
केवळ हास्याचें करावें ध्यान । हास्यामाजीं मन घालूनी ॥७॥
केवळ हास्याचें करावें ध्यान । हास्यामाजीं मन घालूनी ॥७॥
ध्यानामध्ये जें हास्यमुख येईल, त्यांतील मुख सोडून केवळ हास्यावरच मन ठेवावे व हास्याचें ध्यान करीत राहावें ७.
त्याही हास्याचें सांडूनि ध्यान । हास्यामाजीं जो आनंदघन ।
तेथ प्रवेशवावें मन । अतिसावधान निजनिष्ठा ॥८॥
तेथ प्रवेशवावें मन । अतिसावधान निजनिष्ठा ॥८॥
नंतर त्या हास्याचेही ध्यान सोडून देऊन त्या हास्यामध्ये जो घनदाट आनंद भरलेला असतो, त्यामध्ये आपले मन घालावे आणि त्यांतच सावधपणानें निष्ठा ठेवावी. ८.
ते आनंदीं आनंदयुक्त । जाहलिया आपुलें चित्त ।
आनंदाची उपलब्धि तेथ । होय सुनिश्चित साधकां ॥९॥
आनंदाची उपलब्धि तेथ । होय सुनिश्चित साधकां ॥९॥
त्या आनंदाने आपले मन आनंदयुक्त झाले, म्हणजे साधकांना निश्चयेंकरून त्यांतच आत्मानंदाची प्राप्ति होईल ९.
तत्र लब्धपदं चित्तमाकृष्य व्योम्नि धारयेत् ।
तच्च त्यक्त्वा मदारोहो न किञ्चिदपि चिन्तयेत् ॥ ४४ ॥
तच्च त्यक्त्वा मदारोहो न किञ्चिदपि चिन्तयेत् ॥ ४४ ॥
[श्लोक ४४] जेव्हा चित्त मुखारविंदावर स्थिर होईल, तेव्हा ते तेथून काढून घेऊन आकाशात स्थिर करावे त्यानंतर आकाशाचे सुद्धा चिंतन करणे सोडून देऊन माझ्या स्वरूपावर आरूढ व्हावे आणि माझ्याखेरीज अन्य कशाचेही चिंतन करू नये. (४४)
जाहलिया आनंदपद प्राप्त । चिदाकाशचि दिसे समस्त ।
चिदाकाशीं चित्त । अतिसावचित्त ठेवावें ॥५१०॥
चिदाकाशीं चित्त । अतिसावचित्त ठेवावें ॥५१०॥
त्या आनंदपदाची प्राप्ति झाली असतां जिकडे तिकडे सर्व चिदाकाशच दिसू लागते. त्या चिदाकाशांत सावधपणानें आपलें चित्त ठेवावें ५१०.
तेव्हां चिदाकाश चित्त चिंतन । हेंही सांडूनि त्रिविध भेदध्यान ।
जो मी परमानंद परिपूर्ण । भेदशून्य चिदात्मा ॥११॥
जो मी परमानंद परिपूर्ण । भेदशून्य चिदात्मा ॥११॥
नंतर चिदाकाश, चित्त आणि चिंतन हे ध्यानांतील तिन्ही भेद सोडून देऊन परमानंदाने परिपूर्ण, आणि भेदशून्य असा चित्स्वरूपच आत्मा जो मी ११,
तेथें वृत्ति करूनि निमग्न । सांडावें चिदाकाशाचेंही ज्ञान ।
तेव्हां ज्ञेय ज्ञाता ज्ञान । हेंही स्फुरण स्फुरेना ॥१२॥
तेव्हां ज्ञेय ज्ञाता ज्ञान । हेंही स्फुरण स्फुरेना ॥१२॥
त्या माझ्यामध्येच आपली वृत्ति निमग्न करून सोडावी. तेव्हां चिदाकाशाचे ज्ञान; किंवा ज्ञेय, ज्ञाता आणि ज्ञान; यांपैकी कशाचेच स्फुरण शिल्लक राहात नाही १२.
एवं समाहितमतिर्मामेवात्मानमात्मनि ।
विचष्टे मयि सर्वात्मन् ज्योतिर्ज्योतिषि संयुतम् ॥ ४५ ॥
विचष्टे मयि सर्वात्मन् ज्योतिर्ज्योतिषि संयुतम् ॥ ४५ ॥
[श्लोक ४५] जेव्हा अशा प्रकारे चित्त एकाग्र होते, तेव्हा ज्याप्रमाणे एक ज्योत दुसर्‍या ज्योतीत मिळून एकरूप होते, त्याचप्रमाणे भक्त स्वतःमध्ये मला आणि मज सर्वात्म्यात स्वतःला पाहू लागतो. (४५)
यापरी साधकांची निजवृत्ती । माझ्या स्वरूपीं मीनल्या स्वरूपस्थिती ।
तेव्हां मीपणाची स्फुरे जे स्फूर्ती । तेही अद्वैतीं विराली ॥१३॥
तेव्हां मीपणाची स्फुरे जे स्फूर्ती । तेही अद्वैतीं विराली ॥१३॥
-याप्रमाणे साधकांची आत्मवृत्ति माझ्या स्वरूपांत एकरूप झाली असता ते मत्स्वरूप होऊन राहिले, म्हणजे मीपणाची जी स्फूर्ति स्फुरत असते तीही अद्वैतामध्ये विरून जाते १३.
तेथें मीतूंपणाचा भास । यापरी निमाला निःशेष ।
माझें परमानंद निजसुख । अद्वैतें देख कोंदलें ॥१४॥
माझें परमानंद निजसुख । अद्वैतें देख कोंदलें ॥१४॥
ह्याप्रमाणे त्या वेळी मी-तूंपणाचा भासही निखालस लयास जातो आणि परमानंदात्मक जें माझें आत्मसौख्य तेच अद्वैत स्वरूपाने भरून राहातें १४.
जेवीं ज्योतीसी मीनल्या ज्योती । दोहींची होय एकचि दीप्ति ।
तेवीं जीवचैतन्याची स्फूर्ती । अद्वैतसुखप्राप्ती समरसें ॥१५॥
तेवीं जीवचैतन्याची स्फूर्ती । अद्वैतसुखप्राप्ती समरसें ॥१५॥
ज्याप्रमाणे एका ज्योतीला दुसरी ज्योत मिळाली म्हणजे दोहींचे मिळून एकच तेज होते, त्याप्रमाणे जीव आणि चैतन्य ह्यांची स्फूर्ति, अद्वैतसुखाचा लाभ झाल्याने एकरूपच होऊन जाते १५,
कोटि स्नेहसूत्रें मांडिती । तेणें कोटि दीप नामाभिव्यक्ती ।
ते कोटि दीपीं एक दीप्ती । तेवीं जीव अद्वैतीं चिन्मात्र ॥१६॥
ते कोटि दीपीं एक दीप्ती । तेवीं जीव अद्वैतीं चिन्मात्र ॥१६॥
कोट्यवधि दिव्यांत तेल वात घालून ते दिवे लावले म्हणजे निरनिराळे कोटि दिवे असे म्हणतात, पण त्या कोटि दिव्यांमध्ये तेज असतें तें एकच असते; त्याप्रमाणे अद्वैतामध्ये जीव हा ज्ञानरूपच आहे १६.
देहेंद्रिय‍उपाधिवशें । जीवासी भिन्नत्व आभासे ।
अद्वैतबोध समरसें । जीवू प्रवेशे स्वरूपीं ॥१७॥
अद्वैतबोध समरसें । जीवू प्रवेशे स्वरूपीं ॥१७॥
देह आणि इंद्रिये यांच्या उपाधीमुळे जीवाला निराळेपणा भासतो, पण तोच अद्वैताचा बोध झाला म्हणजे ऐक्यभावाने जीव हा आत्मस्वरूपामध्येच लीन होतो १७.
तेव्हां एक परमसुख । हेंही म्हणतें नाहीं देख ।
एकाकी एकलें एक । सुखेंसीं निजसुख कोंदलें ॥१८॥
एकाकी एकलें एक । सुखेंसीं निजसुख कोंदलें ॥१८॥
तेव्हां एक परमसुखच काय ते शिल्लक राहाते असे म्हणणारेही कोणी नाही. एकटें एकच एक आत्मसुख सुखमय भरून राहिले १८.
जेवीं साखरे साखर चाखित । कीं उदकीं उदक स्नान करित ।
हो कां घृत रिघालें घृताआंत । सुनिश्चित सुवासा ॥१९॥
हो कां घृत रिघालें घृताआंत । सुनिश्चित सुवासा ॥१९॥
ज्याप्रमाणे साखरेनेच साखर खाऊन पहावी, किंवा ज्याप्रमाणे उदकानेंच उदकांत स्नान करावे, किंवा ज्याप्रमाणे निश्रितपणे सुगंध येण्याकरितां तुपानेंच तुपात शिरावें १९,
यापरी माझी ध्यानस्थिती । साधकां जाहली परमप्राप्ती ।
तेचि उपसंहारें श्रीपती । उद्धवाप्रती सांगत ॥५२०॥
तेचि उपसंहारें श्रीपती । उद्धवाप्रती सांगत ॥५२०॥
त्याप्रमाणे माझी ध्यानाची स्थिति म्हणजे साधकांना मोठा लाभच होय. हेच सरतेशेवटीं श्रीकृष्ण उद्धवाला सांगतो ५२०.
ध्यानेनेत्थं सुतीव्रेण युञ्जतो योगिनो मनः ।
संयास्यत्याशु निर्वाणं द्रव्य ज्ञानक्रियाभ्रमः ॥ ४६ ॥
इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां
एकादशस्कंधे चतुर्दशोऽध्यायः ॥ १४ ॥
संयास्यत्याशु निर्वाणं द्रव्य ज्ञानक्रियाभ्रमः ॥ ४६ ॥
इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां
एकादशस्कंधे चतुर्दशोऽध्यायः ॥ १४ ॥
[श्लोक ४६] अशा प्रकारे जो योगी अत्यंत तीव्र ध्यानाच्याद्वारे माझ्यामध्येच आपले चित्त एकाग्र करतो, त्याचा द्रव्य, ज्ञान, क्रियांविषयीचा अनेकत्वाचा भ्रम नाहीसा होतो आणि त्याला सगळीकडे परमात्म्याचेच स्वरूप दिसू लागते त्यामुळे त्याला तत्काळ मोक्षाची प्राप्ती होते. (४६)
यापरी तीव्र ध्यानस्थिती । समाधिपर्यंत माझी प्राप्ती ।
साधकासी होय शीघ्रगती । यथानिगुती ध्यान करितां ॥२१॥
साधकासी होय शीघ्रगती । यथानिगुती ध्यान करितां ॥२१॥
ह्याप्रमाणे तीव्र ध्यानस्थितीने समाधीपर्यंत यथासांग ध्यान केले असतां, साधकाला तत्काळ माझी प्राप्ति होते २१.
हें माझें ध्यान उत्तमोत्तम । सर्वदा ठसावलें जैं निःसीम ।
तैं अधिभूत अधिदैव अध्यात्म । हा त्रिविध भ्रम उरों नेदी ॥२२॥
तैं अधिभूत अधिदैव अध्यात्म । हा त्रिविध भ्रम उरों नेदी ॥२२॥
हे माझें ध्यान अत्यंत उत्तम आहे. ते जर सदोदित निःसीम रीतीनें मनामध्ये ठसले, तर अधिभूत, अधिदैव व अध्यात्म असा तीन प्रकारचा भ्रम तें राहूंच देत नाही २२.
विषयी विषयो विषयसंभ्रम । ज्ञेय ज्ञाता ज्ञानोपक्रम ।
कर्म कर्ता क्रियाभ्रम । यांचें रूपनाम उरों नेदी ॥२३॥
कर्म कर्ता क्रियाभ्रम । यांचें रूपनाम उरों नेदी ॥२३॥
विषयसेवन करणारा, विषय, आणि विषयाचा संभ्रम ; ज्ञेय, ज्ञाता आणि ज्ञानोपक्रम ; कर्म, कर्ता आणि क्रियेचा भ्रम; ह्यांचे नामरूप सुद्धा शिल्लक राहू देत नाही २३.
तेथ ध्येय ध्याता ध्यान । दृश्य द्रष्टा आणि दर्शन ।
मन मंता आणि मनन । यांचें समूळ भान उच्छेदी ॥२४॥
मन मंता आणि मनन । यांचें समूळ भान उच्छेदी ॥२४॥
तसेंच ध्येय, ध्याता आणि ध्यान ; दृश्य, द्रष्टा आणि दर्शन; मन, मननकर्ता आणि मनन; यांचे भान मुळासकट छेदून टाकतो २४.
देवो देवी देवता । भज्य भजन भजता ।
लक्ष्य लक्षण लक्षिता । हेही कथा नुरेचि ॥२५॥
लक्ष्य लक्षण लक्षिता । हेही कथा नुरेचि ॥२५॥
देव, देवी आणि देवता; भज्य, भजन आणि भजन करणारा; लक्ष्य, लक्षण आणि लक्ष देणारा; ह्यांची वार्ताही उरत नाही २५.
तेथ योग्यतेशीं महायोगू । समाधिसुखाचा सुखभोगू ।
जीवशिवांचा निजसंयोगू । हाही उपयोगू उडाला ॥२६॥
जीवशिवांचा निजसंयोगू । हाही उपयोगू उडाला ॥२६॥
त्यामुळे योग्यतेसहवर्तमान महायोग, किंवा समाधिसुखाचा सुखोपभोग, किंवा जीव आणि शिव ह्यांचे आत्मैक्य, ही गोष्टही शिल्लक राहत नाही २६.
तेथें बोध कैंचा कैंची बोधकता । कैंची बद्धता आणि मुक्तता ।
ब्रह्मनाम हेही वार्ता । जाण सर्वथा बुडाली ॥२७॥
ब्रह्मनाम हेही वार्ता । जाण सर्वथा बुडाली ॥२७॥
तेथे बोध कशाचा ? बोधकता कशाची ? बद्धता कशाची ! आणि मुक्तता तरी कशाची ? ब्रह्माचें नांव ही गोष्ट सुद्धा पूर्णपणे लयास जाते २७.
सत् चित् आणि आनंद । या नांवाचा जो प्रवाद ।
तो मज मायावी संबंध । ऐक तोही विषद विभाग ॥२८॥
तो मज मायावी संबंध । ऐक तोही विषद विभाग ॥२८॥
सत्, चित् आणि आनंद ह्या नांवांचा जो उच्चार तो संबंध सुद्धा मला मायेनेंच लाविला आहे. तोही प्रकार स्पष्ट रीतीने सांगतों ऐक २८.
असंताचे व्यावृत्तीं । 'संत' मातें म्हणती श्रुती ।
करितां जडाची समाप्ती । 'चिन्मात्र' म्हणती मजलागीं ॥२९॥
करितां जडाची समाप्ती । 'चिन्मात्र' म्हणती मजलागीं ॥२९॥
असंत (मिथ्या) पणा काढून टाकण्यासाठी श्रुति मला संत असे म्हणतात. जडाचे मिथ्यात्व दाखविण्याकरितां मला ज्ञानस्वरूप म्हणतात २९.
तोडितां दुःखाचा संबंधू । मातें म्हणती 'परमानंदू' ।
एवं सच्चिदानंदप्रवादू । हा विपरीत बोधू विद्येचा ॥५३०॥
एवं सच्चिदानंदप्रवादू । हा विपरीत बोधू विद्येचा ॥५३०॥
तसेंच दुःखाचा संबंध माझ्या ठिकाणी येऊ नये म्हणून मला 'परमानंद' असे म्हणतात. ह्याप्रमाणे 'सच्चिदानंद' असे मला म्हणणे, हाही विद्येच्या दृष्टीने विपरीत बोधच होय ५३०.
जेथ असंतचि नाहीं । तेथ संत म्हणणें घडे कायी ।
समूळ अज्ञानचि जेव्हां नाहीं । तेव्हां चिन्मात्र हेंही म्हणे कोण ॥३१॥
समूळ अज्ञानचि जेव्हां नाहीं । तेव्हां चिन्मात्र हेंही म्हणे कोण ॥३१॥
जेथें असंतपणा मुळीच नाही, तेथे 'संत' म्हणणे कसें संभवेल ? अज्ञानच मुळी जेथें नाहीं, तेथे 'ज्ञानमय' असें तरी म्हणणार कोण ? ३१.
जेव्हां दुःखाचा लेशू नाहीं । तेव्हां सुख म्हणावें कोणे ठायीं ।
यालागीं नामरूप मज पाहीं । ठेवितां ठायीं तुकेना ॥३२॥
यालागीं नामरूप मज पाहीं । ठेवितां ठायीं तुकेना ॥३२॥
दुःखाचा जेव्हां लेशही उरत नाही, तेव्हां सुख असें म्हणावयाचे तरी कोणत्या ठिकाणी ! म्हणून मला नाम आणि रूप हें लावावयाला गेले असतां माझ्या ठिकाणी तें लागत नाही ३२.
समूळ उडे त्रिपुटीचें भान । या नांव गा तीव्र ध्यान ।
माझें करूनियां भजन । निजसमाधान पावले ॥३३॥
माझें करूनियां भजन । निजसमाधान पावले ॥३३॥
त्रिपुटीचे भान निखालस नाहीसे होणे, यालाच 'तीन ध्यान' असे म्हणतात. त्यांतच माझें भजन करून साधक आत्मानंदाला पात्र होतात ३३.
एवं माझेनि ध्यानप्रकारें । संसार उडे चमत्कारें ।
माझें केवळ स्वरूपचि उरे । निजनिर्धारें उद्धवा ॥३४॥
माझें केवळ स्वरूपचि उरे । निजनिर्धारें उद्धवा ॥३४॥
अशा प्रकारे ह्या माझ्या ध्यानपद्धतीने मोठ्या चमत्काराने संसार विलयास जातो. आणि उद्धवा ! आत्मस्वरूपाच्या निश्चयाने माझें शुद्धस्वरूपच शिल्लक राहते ३४.
ते स्वरूपीं सुख ना दुःख । नाहीं संतासंताचे लेख ।
ज्ञानाज्ञानाची अटक । ते ठायीं देख असेना ॥३५॥
ज्ञानाज्ञानाची अटक । ते ठायीं देख असेना ॥३५॥
त्या स्वरूपामध्ये सुख नाहीं आणि दुःख नाही. सत् आणि असत् ह्यांचा उल्लेखच नाही. किंवा त्या ठिकाणी ज्ञान आणि अज्ञान अशा कल्पनांचा काही अडथळाही नाही ३५.
तेथ नाम रूप गुण । नाहीं मीतूंपणाची खूण ।
विद्याअविद्याभान । आनंदघन निजरूप ॥३६॥
विद्याअविद्याभान । आनंदघन निजरूप ॥३६॥
त्यांत नाम, रूप, गुण, मीतूंपणाची खूण, विद्या-अविद्येचे भान, यांपैकी काहीएक नाही. सर्वत्र आनंदघन असें आत्मस्वरूपच राहिलेले असते ३६.
भक्तिसुखाचे हेलावे । नानाउपायगौरवें ।
उद्धवालागीं देवें । निजानुभवें दीधले ॥३७॥
उद्धवालागीं देवें । निजानुभवें दीधले ॥३७॥
अशा रीतीने अनेक प्रकारच्या युक्तिप्रयुक्तीने देवांनी उद्धवाला आत्मानुभवानें भक्तिसुखाचे झोंके दिले ३७.
ठसावल्या माझी भक्ती । सकळ सिद्धींची होय प्राप्ती ।
संदेह नाहीं ये अर्थीं । जाण निश्चितीं उद्धवा ॥३८॥
संदेह नाहीं ये अर्थीं । जाण निश्चितीं उद्धवा ॥३८॥
आणि म्हणाले, उद्धवा ! ही माझी भक्ति अंत:करणांत बिंबली असतां सर्व सिद्धींचा लाभ होतो ह्यांत मुळींच संशय नाहीं हें पक्के लक्षात ठेव ३८.
भजनपंथें निरंतर । दोहोनि भक्तिसुखक्षीर ।
त्याचेंही मंथोनिया सार । उद्धवासी श्रीवर देता झाला ॥३९॥
त्याचेंही मंथोनिया सार । उद्धवासी श्रीवर देता झाला ॥३९॥
भक्तीपासून सुख स्वरूपी दूध भजनमार्गानें काढून घेऊन व त्याचे मंथन करून जें सार निघाले, ते श्रीकृष्णाने उद्धवाला दिले ३९.
तो हा चौदावा अध्यावो । स्वमुखें बोलिला देवो ।
भक्तीसी मी वश्य पहा हो । येर उपावो तो गौण ॥५४०॥
भक्तीसी मी वश्य पहा हो । येर उपावो तो गौण ॥५४०॥
तो हा चवदावा अध्याय आहे. ह्यांत देव स्वमुखाने असे म्हणाला की, " अहो ! मी केवळ भक्तीलाच वश आहे. इतर सर्व उपाय गौण होत " ५४०.
सकळ योगांचें योगगव्हर । वेदान्त निजभांडार ।
सकळ सिद्धींचें परम सार । भक्ति साचार हरीची ॥४१॥
सकळ सिद्धींचें परम सार । भक्ति साचार हरीची ॥४१॥
सर्व योगांचे योगसंग्रहस्थान, वेदांताचें मुख्य भांडार आणि सर्व सिद्धींतील परम रहस्य म्हणजेच खरोखर हरीची भक्ति होय ४१.
निजभाग्याची परम जोडी । महासुखाची आवडी गाढी ।
सकळ गोडियांची गोडी । भक्ति रोकडी हरीची ॥४२॥
सकळ गोडियांची गोडी । भक्ति रोकडी हरीची ॥४२॥
आत्मभाग्याचा खराखरा लाभ ; महत्सुखाची खरीखरी आवड, आणि सर्व गोष्टींतील गोडी; तीच श्रीहरीची एकनिष्ठ भक्ति होय ४२.
भावें करितां भगवद्भजन । श्वपच जाहले पावन ।
जेणें भक्तीशीं विकलें मन । त्याआधीन सदा देवो ॥४३॥
जेणें भक्तीशीं विकलें मन । त्याआधीन सदा देवो ॥४३॥
भक्तिपूर्वक भगवद्भजन केल्यामुळे चांडाळही पावन झाले. ज्याने आपले मन भक्तीला विकले, त्याच्या आधीन देव सदासर्वकाळ असतो ४३.
उपेक्षूनियां निजमुक्ती । एका जनार्दनीं पढिये भक्ती ।
त्याचेनि प्रसादें भगवत्प्राप्ती । जाहली अहोराती खेळणें ॥४४॥
त्याचेनि प्रसादें भगवत्प्राप्ती । जाहली अहोराती खेळणें ॥४४॥
एकनाथाने मुक्तीची देखील उपेक्षा करून जनार्दनांच्या ठिकाणींच एकनिष्ठ भक्ति धरली आहे, तेव्हां त्यांच्याच प्रसादानें भगवत्प्राप्ती ही रात्रंदिवस खेळण्याप्रमाणे वश होऊन राहिली आहे ४४.
तो जरी भगवत्प्राप्ती नेघे । तरी ते दाटूनि घर रिघे ।
ऐसे गुरुभक्तीचेनि योगें । देवो सर्वांगें भूलला ॥४५॥
ऐसे गुरुभक्तीचेनि योगें । देवो सर्वांगें भूलला ॥४५॥
तो जरी त्या भगवत्प्राप्तीचा स्वीकार करीत नाहीं, तरी ती आपण होऊनच घरात घुसते. अशा गुरुभक्तीच्या योगाने देव सर्वोपरी भुलून गेला आहे ४५.
भगवत्प्राप्ती पाहिजे ज्यासी । तेणें न विसंबावें मद्‍भक्तीसीं ।
अखंड स्मरे जो हरिनामासी । देवो त्यापाशीं तिष्ठत ॥४६॥
अखंड स्मरे जो हरिनामासी । देवो त्यापाशीं तिष्ठत ॥४६॥
ज्याला भगवत्प्राप्ति पाहिजे असेल, त्याने माझ्या भक्तीची उपेक्षा करूं नये. जो श्रीहरीचे अखंड नामस्मरण करतो, त्याच्यापाशी देव निरंतर तिष्ठत असतो ४६.
सकळ भजनाचे शिरीं । रामनाम दों अक्षरीं ।
सदा गर्जे ज्याची वैखरी । धन्य चराचरीं तो एक ॥४७॥
सदा गर्जे ज्याची वैखरी । धन्य चराचरीं तो एक ॥४७॥
सर्व भजनांत मुख्य भजन म्हटले म्हणजे ज्याची वाणी 'राम' या दोन अक्षरी नांवाने नेहमी गर्जना करीत असते, तो एक चराचरामध्ये धन्य होय ४७.
एका जनार्दना शरण । इतुकें करितां नामस्मरण ।
पाठिमोरें होय जन्ममरण । महासिद्धी आंगण वोळंगती ॥५४८॥
पाठिमोरें होय जन्ममरण । महासिद्धी आंगण वोळंगती ॥५४८॥
एकनाथ जनार्दनाला शरण जाऊन एवढें नामस्मरण करतांच जन्ममरण पाठमोरे पळून जाऊन महासिद्धि दारांत खपू लागल्या ! ५४८.
इति श्रीभागावते महापुराणे एकादशस्कंधे एकाकारटीकायां
श्रीकृष्णोद्धवसंवादे भक्तिरहस्यावधारणयोगो नाम चतुर्दशोऽध्यायः ॥१४॥
॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ मूळश्लोक ॥४६॥ ओव्या ॥५४८॥
श्रीकृष्णोद्धवसंवादे भक्तिरहस्यावधारणयोगो नाम चतुर्दशोऽध्यायः ॥१४॥
॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ मूळश्लोक ॥४६॥ ओव्या ॥५४८॥
चवदावा अध्याय समाप्त.
एकनाथी भागवत
एकनाथी भागवत अध्याय १ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय २ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ३ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ४ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ५ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ६ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ७ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ८ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ९ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १० अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ११ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १२ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १३ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १४ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १५ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १६ अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय सतरावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय अठरावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय एकोणविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय विसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय एकविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय बाविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय तेविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय चोविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय पंचविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय सव्विसावा अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय २७ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय २८ अर्थासहित अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय २९ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ३० अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ३१ अर्थासहित
Loading...