मराठी साहित्याचा डिजिटल खजिना.
एकनाथी भागवत अध्याय १२ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १२ ओव्या ५०१ ते ६००
गुरु भगवंत दोन्ही एक । येणें भावें निजनिष्टंक ।
भजे तोचि गुरुसेवक । येरू तो देख अनुमानी ॥१॥
भजे तोचि गुरुसेवक । येरू तो देख अनुमानी ॥१॥
गुरु आणि भगवंत हे दोन्ही एकच आहेत, अशा भावनेनें जो निश्चयपूर्वक भजन करतो, तोच गुरूचा सेवक होय. त्याशिवाय इतर असेल तो संशयी होय असें समज १.
माझिया ऐक्यता अतिप्रीतीं । जेणें आदरिली गुरुभक्ती ।
तोचि धन्यधन्य त्रिजगतीं । भजती स्थिती तें ऐक ॥२॥
तोचि धन्यधन्य त्रिजगतीं । भजती स्थिती तें ऐक ॥२॥
माझ्याशी ऐक्य व्हावे म्हणून ज्यानें अत्यंत प्रेमानें गुरुभक्ति स्वीकारली, तोच त्रैलोक्यामध्यें धन्य धन्य होय. आतां भजनाचें जें स्वरूप आहे ते ऐक २.
करावया गुरुसेवे । मनापुढें देह धांवे ।
एकला करीन सर्व सेवे । येवढे हांवे उद्यतू ॥३॥
एकला करीन सर्व सेवे । येवढे हांवे उद्यतू ॥३॥
गुरूची सेवा करण्यासाठी त्याचा देह मनाच्याही पुढे धांवत असतो व सर्व सेवा मी एकटाच करीन एवढ्या महत्त्वाकांक्षेनें तो तयार झालेला असतो ३.
सेवेच्या दाटणी जाण । अधिकचि होय ठाणमाण ।
अंग अंगऊनि अंगवण । सेवेमाजी जाण विसांवा त्यासी ॥४॥
अंग अंगऊनि अंगवण । सेवेमाजी जाण विसांवा त्यासी ॥४॥
सेवा जों जों अधिक पडेल तों तों हा अधिक उत्साहानें सेवेला तयार होऊन राहातो. सर्व देह केवळ सेवेप्रीत्यर्थच वाहिलेला. गुरुसेवेमध्येंच त्याला विश्रांति वाटते ४.
सेवेचिया आवडीं । आरायेना अर्धघडी ।
आवडीचे चढोवढी । चढती गोडी गुरुभजनीं ॥५॥
आवडीचे चढोवढी । चढती गोडी गुरुभजनीं ॥५॥
सेवेच्या आवडीमुळें अर्धघटका देखील विश्रांति घेतच नाही. आवडीच्या अधिकाधिक भरानें गुरुभजनामध्यें वाढतीच गोडी वाटत असते ५.
नित्य करितां गुरुसेवा । प्रेमपडिभरू नीच नवा ।
सद्‍भावाचिया हांवा । गुरुचरणीं जीवा विकिलें ॥६॥
सद्‍भावाचिया हांवा । गुरुचरणीं जीवा विकिलें ॥६॥
नित्य गुरूची सेवा करतांना नित्य नवाच प्रेमाचा भर उत्पन्न होतो. सद्‌भक्तीच्या इच्छेनें गुरूच्या चरणांपाशी त्यानें जीवाला विकूनच टाकलेलें असते ६.
आळसु येवोंचि विसरला । आराणुकेचा ठावो गेला ।
गुरुसेवासंभ्रमें भुलला । घेवों विसरला विषयांतें ॥७॥
गुरुसेवासंभ्रमें भुलला । घेवों विसरला विषयांतें ॥७॥
आळस त्याच्यापाशी येण्याचेंच विसरतो. विश्रांतीला स्थानच नाहींसें होतें. गुरुसेवेच्या संभ्रमानेंच तो भुलून गेलेला असल्यामुळें इतर विषय सेवन करण्याचेंच विसरून जातो ७.
तहान विसरली जीवन । क्षुधा विसरली मिष्टान्न ।
करितां गुरुचरणसंवाहन । निद्रा जाण विसरला ॥८॥
करितां गुरुचरणसंवाहन । निद्रा जाण विसरला ॥८॥
तहान पाण्याची आठवण विसरली, क्षुधा पक्वान्नालाच विसरली, आणि गुरूचे पादसेवन करतांना तो झोंपेलाच विसरला ८.
जांभयी यावयापुरती । सवडी उरेना रिती ।
तेथें निद्रेलागीं केउती । राहावया वस्ती मिळेल ॥९॥
तेथें निद्रेलागीं केउती । राहावया वस्ती मिळेल ॥९॥
जांभई येण्यापुरतीसुद्धा रिकामी सवड सापडत नाही, तेथें निद्रेला राहावयाला कोठे स्थळ मिळणार ? ९.
मुखीं सद्गुरूचें नाम । हृदयीं सद्गुरूचें प्रेम ।
देहीं सद्गुरूचें कर्म । अविश्रम अहर्निशीं ॥५१०॥
देहीं सद्गुरूचें कर्म । अविश्रम अहर्निशीं ॥५१०॥
मुखामध्यें सद्गुरूचें नाम, हृदयामध्यें सद्गुरूचे प्रेम, आणि देहाला सद्गुरूचे कर्म, हेंच रात्रंदिवस न थांबतां चालावयाचे ५१०.
गुरुसेवेसी गुंतलें मन । विसरला स्त्री पुत्र धन ।
विसरला मनाची आठवण । मी कोण हें स्फुरेना ॥११॥
विसरला मनाची आठवण । मी कोण हें स्फुरेना ॥११॥
मन हे गुरुसेवेंत गुंतलेले असल्यामुळें बायको, मुले व धन ह्यांचाही विसर पडतो. मनाचीही आठवण विसरतो व मी कोण ह्याचेही स्फुरण राहात नाही ११.
नवल भजनाचा उत्सावो । भजतां नाठवे निजदेहो ।
थोर सेवेचा नवलावो । निजात्मभावो गुरुचरणीं ॥१२॥
थोर सेवेचा नवलावो । निजात्मभावो गुरुचरणीं ॥१२॥
त्याचा भजनाचा उत्साह आश्चर्यकारक असतो. भजन करतांना स्वत:च्या देहाचीसुद्धा आठवण राहात नाही. अशा थोर गुरुसेवेचा महिमा विलक्षण आहे. कारण सर्व आत्मभाव गुरुचरणींच लागून राहतो १२.
ऐसाही प्रारब्धमेळा । अवचटें झालिया वेगळा ।
न तुटे प्रेमाचा जिव्हाळा । भजनीं आगळा सद्‍भावो ॥१३॥
न तुटे प्रेमाचा जिव्हाळा । भजनीं आगळा सद्‍भावो ॥१३॥
असे असतांही प्रारब्धानुसार एकाद्या प्रसंगी गुरूची ताटातूट झाली, तरी प्रेमाचा जिव्हाळा तुटत नाही, आणि उलट भजनामध्यें अधिक भक्ति जडते १३.
गुरूचा वसता जो ग्राम । तेथेंचि वसे मनोधर्म ।
गुरुध्यान तें स्वधर्मकर्म । सेवासंभ्रम सांडीना ॥१४॥
गुरुध्यान तें स्वधर्मकर्म । सेवासंभ्रम सांडीना ॥१४॥
गुरूचे राहाण्याचे जें गांव असते, तेथेच सर्व मनोधर्म राहातो. गुरूचे ध्यान तेंच आपले धर्मकर्म असें समजून तो सेवेची खटपट सोडीत नाही १४.
गुरुमूर्तीची सवे त्यासी । ते मूर्ति बैसवी हृदयावकाशीं ।
मग नानाभजनविलासीं । आवडी कैशी भजनाची ॥१५॥
मग नानाभजनविलासीं । आवडी कैशी भजनाची ॥१५॥
गुरूच्या मूर्तीचीच त्याला संवय झालेली असल्यामुळें ती गुरुमूर्ति तो हृदयाकाशामध्येंच स्थापित करतो. आणि मग अनेक प्रकारच्या भजनरंगांत त्याची भजनाची आवड काय सांगावी ? १५.
चिन्मात्र पूर्णिमा गुरु पूर्णचंद्र । तळीं आपण होय आर्त चकोर ।
मग स्वानंदबोधाचे चंद्रकर । निरंतर स्वयें सेवी ॥१६॥
मग स्वानंदबोधाचे चंद्रकर । निरंतर स्वयें सेवी ॥१६॥
चित्स्वरूप हीच त्याची पौर्णिमा व गुरु हा त्यांतील पूर्णचंद्र होय. आणि त्याच्याखाली स्वतः तृषित चकोरपक्षी होऊन बसतो. मग स्वानंदबोधरूपी चंद्रकिरण तो निरंतर स्वत: सेवीत असतो १६.
सद्गुरु सूर्य करी चिद्‍गगनीं । आपण होय सूर्यकांतमणी ।
त्याचेनि तेजें प्रज्वळोनी । स्वभावें मायावनीं होळी करी ॥१७॥
त्याचेनि तेजें प्रज्वळोनी । स्वभावें मायावनीं होळी करी ॥१७॥
किंवा चिदाकाशामध्यें सद्गुरूला सूर्य करून आपण सूर्यकांत मणि होतो, आणि त्याच्या दिव्य तेजानें देदीप्यमान होउन आपल्या प्रभावानें मायारूप वनाची होळी करतो १७.
सद्‍गुरुकृपामृताच्या डोहीं । स्वयें तरंगू होय तये ठायीं ।
सबाह्य तद्‌रूपें पाहीं । भावना हृदयीं भावितु ॥१८॥
सबाह्य तद्‌रूपें पाहीं । भावना हृदयीं भावितु ॥१८॥
किंवा सद्गुरूच्या कृपामृतडोहांत आपण त्या ठिकाणीं तरंग होतो आणि अंतर्बाह्य सारे गुरूचेंच स्वरूप आहे असे समजून हृदयामध्यें तीच भावना धरतो १८.
आपुला निजस्वामी जो सद्गुरु । भावी निर्विकल्प कल्पतरू ।
त्याचे छाये बैसोनि साचारू । मागे वरू गुरुभक्ति ॥१९॥
त्याचे छाये बैसोनि साचारू । मागे वरू गुरुभक्ति ॥१९॥
आपला खरा खरा धनी जो सद्गुरु, तो एक खरोखर निर्विकल्प कल्पतरूच आहे असे मानतो व त्याच्या छायेखाली बसून खरोखर गुरुभक्तीचाच वर मागतो १९.
सद्गुरु कामधेनु करी जाणा । वत्सरूपें भावी आपणा ।
आवडीं चाटवी बोधरसना । स्वानंदपान्हा सेवितू ॥५२०॥
आवडीं चाटवी बोधरसना । स्वानंदपान्हा सेवितू ॥५२०॥
किंवा सद्गुरूला कामधेनु करून आपण तिचे वासरूं आहों अशीच कल्पना करतो, आणि तिच्याकडून ज्ञानरूप जिव्हेनें प्रेमानें चाटवितो व स्वानंदाचा पान्हा सेवन करतो ५२०.
तुझ्या सकळ वृत्तींची सेवा । म्यांचि करावी गा गुरुदेवा ।
ऐसें प्रार्थूनि सद्‍भावा । हा वरू मज द्यावा कृपानिधी ॥२१॥
ऐसें प्रार्थूनि सद्‍भावा । हा वरू मज द्यावा कृपानिधी ॥२१॥
हे गुरुदेवा ! तुझ्या सर्व वृत्तींची सेवा मीच करावी अशी सद्‌भक्तीनें त्याची प्रार्थना करून म्हणतो, "हे कृपानिधे ! हाच मला वर द्यावा" २१.
तेथ संतोषोनि गुरुनाथें । वरू दीधला वरदहस्तें ।
हर्षें वोसंडत चित्तें । धन्य मी वरातें लाधलों ॥२२॥
हर्षें वोसंडत चित्तें । धन्य मी वरातें लाधलों ॥२२॥
तेव्हां गुरुनाथानें प्रसन्न होऊन वरदहस्त मस्तकी ठेवून तसा वर दिला असतां आनंदानें त्याचे मन उसळूं लागते व "मला वर मिळाला, मी धन्य झालों," असें म्हणतो २२.
ऐसी लाहोनि वरदस्थिती । तेचि सेवा आदरी प्रीतीं ।
अतिधन्य भावार्थ गुरुभक्ति । नाना उपपत्ती गुरुभजना ॥२३॥
अतिधन्य भावार्थ गुरुभक्ति । नाना उपपत्ती गुरुभजना ॥२३॥
असा वर मिळवून तीच सेवा तो प्रेमानें आदरपूर्वक करूं लागतो. गुरुभक्तीचा भावार्थ अत्यंत धन्य होय. गुरुभजनाचे असंख्य प्रकार आहेत २३.
सद्‍गुरूचीं दहाही करणें । मनबुद्ध्यादि अंतःकरणें ।
क्रियामात्र मीचि होणें । ऐसें जीवेंप्राणें भावितु ॥२४॥
क्रियामात्र मीचि होणें । ऐसें जीवेंप्राणें भावितु ॥२४॥
सद्‌गुरुची जी मन, बुद्धि, अंत:करण इत्यादि दशेंद्रिये असतात, त्यांच्या सर्व हालचाली मींच व्हावें असें तो मनोभावानें इच्छीत असतो २४.
सद्गुरु जे जे भोग भोगिती । ते मीचि होईन निश्चितीं ।
एवं मीचि एक गुरुभक्ती । दुजी स्थिती हों नेदीं ॥२५॥
एवं मीचि एक गुरुभक्ती । दुजी स्थिती हों नेदीं ॥२५॥
सद्गुरु जे जे भोग भोगतात, ते खरोखर मीच होईन. अशा प्रकारे मीच एक गुरुभक्तिस्वरूप होऊन राहीन. दुसरी स्थितीच होऊं देणार नाही २५.
सद्गुरु जेथें उभे ठाकती । तैं पायांतळीं मीचि क्षिती ।
सद्गुरु जेथें जेथें चालती । ते मार्गींची माती मी होईन ॥२६॥
सद्गुरु जेथें जेथें चालती । ते मार्गींची माती मी होईन ॥२६॥
सद्गुरु जेथे उभे राहतील, तेथील त्यांच्या पायांखालची जमीन मीच होईन. सद्गुरु जिकडे जिकडे चालत जातील, त्या मार्गांतील माती मीच होईन २६.
चरणक्षालनासी समस्त । मीचि उदक मीचि तस्त ।
मीचि चरण प्रक्षालित । चरणतीर्थ मी सेवीं ॥२७॥
मीचि चरण प्रक्षालित । चरणतीर्थ मी सेवीं ॥२७॥
त्यांचे पाय धुण्याला सर्व पाणी मीच होईन व तस्तही मीच होईन, चरण धुणारा मीच, आणि त्यांच्या पायांचे तीर्थ मीच सेवन करणार २७.
सद्‍गुरुचरणींचे रजःकण । मीचि होईन आपण ।
सद्गुरु करिती आरोहण । तें सिंहासन होईन मी ॥२८॥
सद्गुरु करिती आरोहण । तें सिंहासन होईन मी ॥२८॥
सद्गुरूंच्या चरणांची धूळ मीच स्वत: होईन. सद्गुरु ज्याच्यावर बसतात, ते सिंहासनही मीच होईन २८.
सद्‍गुरुचें सिंहासन । तें मीचि होईन आपण ।
त्यावरी बैसतें आसन । तेंही जाण होईन मी ॥२९॥
त्यावरी बैसतें आसन । तेंही जाण होईन मी ॥२९॥
सद्गुरूंचे जे सिंहासन ते मीच स्वतः होईन. त्यावर बसावयाचें जें आसन तेंही मीच होईन हे लक्षांत ठेव २९.
सद्‍गुरूसी स्नेह लागे । तें मी होईन सर्वांगे ।
गुरूसी वोठंगावया पुढें मागें । मृदुळी सर्वांगें मी होईन ॥५३०॥
गुरूसी वोठंगावया पुढें मागें । मृदुळी सर्वांगें मी होईन ॥५३०॥
सद्गुरूला जें तेल लागतें तें सर्वांगानें मीच होईन. गुरूला पुढे मागे टेंकावयाला मऊ लोडे तक्या मीच सर्वांगानें होईन ५३०.
मनींचा ऐसा आवांका । सद्गुरूच्या सिद्ध पादुका ।
त्या मी होईन देखा । नेदीं आणिकां आतळों ॥३१॥
त्या मी होईन देखा । नेदीं आणिकां आतळों ॥३१॥
मनांतली हांव एवढी की, सद्गुरूंच्या सिद्ध असलेल्या ज्या पादुका त्या मीच होईन पाहा ! त्यांना दुसऱ्याला हातसुद्धा लावूं देणार नाही ३१.
मी होईन गुरूच्या श्वासोच्छ्वासा । वेगीं बाहेर निघेन नासा ।
गुरु घेतील ज्या सुवासा । त्या त्या विलासा मी होईन ॥३२॥
गुरु घेतील ज्या सुवासा । त्या त्या विलासा मी होईन ॥३२॥
गुरूचे श्वासोच्छासही मीच होऊन त्यांच्या नाकांतून वेगानें मीच बाहेर पडेन, गुरु जो जो सुगंध घेतील, तो तो सुगंध मीच होईन ३२.
गुरु अवलोकिती कृपादृष्टी । त्या दृश्याची मी होईन सृष्टी ।
गुरूसी देखती देखणी पुष्टी । ते मी उठाउठीं होईन ॥३३॥
गुरूसी देखती देखणी पुष्टी । ते मी उठाउठीं होईन ॥३३॥
गुरु कृपादृष्टीनें जिकडे पाहतील, ते ते दृश्य पदार्थ मीच होईन. किंवा गुरूंची दृष्टि जें जें पाहील, ते मी तत्काळ बनेन ३३.
गुरूसी आवडतें निरूपण । तें मी श्रवणीं होईन श्रवण ।
अथवा रुचेल जें कीर्तन । तें गाता गायन मी होईन ॥३४॥
अथवा रुचेल जें कीर्तन । तें गाता गायन मी होईन ॥३४॥
गुरूंना जे व्याख्यान आवडेल ते श्रवण करण्याकरितां मी गुरूंचे कान होईन. अथवा जे कीर्तन गुरूंना गोड लागेल, ते गाणारा गायक मी होईन ३४.
सद्‍गुरुमुखींची जे कथा । ते मी आदरें होईन तत्त्वतां ।
अक्षरीं अक्षर अक्षरार्था । मीचि सर्वथा होईन ॥३५॥
अक्षरीं अक्षर अक्षरार्था । मीचि सर्वथा होईन ॥३५॥
सद्गुरूंच्या मुखांतील जी कथा असेल, ती खरोखर मीच आदरपूर्वक होईन आणि त्या अक्षरांतील अक्षर व त्या अक्षरांतील अर्थही सर्वस्वी मीच होईन ३५.
सद्गुरु जेथ करिती स्नान । तें मी अंगस्पर्शनाचें जीवन ।
गुरु करिती जें आचमन । तेंही जाण होईन मी ॥३६॥
गुरु करिती जें आचमन । तेंही जाण होईन मी ॥३६॥
सद्गुरु जेथें स्नान करतील तेथील त्यांच्या आंगावर पडणारे पाणी मी होईन. गुरु जें आचमन करतील तेही मीच होईन असे समज ३६.
गुरु परिधान करिती वास । तें मी होईन सुवास ।
गुरुचरण पुसावयास । तेंही धूतवास मी होईन ॥३७॥
गुरुचरण पुसावयास । तेंही धूतवास मी होईन ॥३७॥
गुरु जें वस्त्र परिधान करतील, ते उत्तम वस्त्र मीच होईन. गुरूचे पाय पुसावयाला जें धूतवस्त्र असते ते मीच होईन ३७.
गुरूसी करिती विलेपन । तें मी होईन शुद्ध चंदन ।
चरणीं अर्पितें सुमन । मीचि जाण होईन ॥३८॥
चरणीं अर्पितें सुमन । मीचि जाण होईन ॥३८॥
गुरूच्या आंगाला उटी लावतात ते पवित्र चंदन मीच होईन. गुरुच्या पायांवर अर्पण करावयाचें फूलही मीच होईन ३८.
सद्गुरु करिती भोजन । तेथ मीचि ताट मीचि अन्न ।
रसस्वाद पक्वान्न । पंक्तिकारु जाण मी होईन ॥३९॥
रसस्वाद पक्वान्न । पंक्तिकारु जाण मी होईन ॥३९॥
सद्गुरु भोजन करतील तेथें मीच ताट व मीच अन्नही होईन, त्यांतील रसाची गोडी, पक्वान्न, पंक्तीला बसणारा, सर्व मीच होईन ३९.
मथोनियां दहीं मथित । सारांश तें नवनीत ।
वैराग्य‍अग्निसंतप्त । भोजनीं मुख्य घृत मी होईन ॥५४०॥
वैराग्य‍अग्निसंतप्त । भोजनीं मुख्य घृत मी होईन ॥५४०॥
घुसळावयाला घातलेलें दही घुसळून त्यांतील जे सार निघते, तें लोणी वैराग्यरूप अग्नीवर कढवून जेवणांतील मुख्य तूप मीच होईन ५४०.
परिपाकीं स्वादिष्टपण । सर्वां चवींचें कारण ।
मी होईन वरी लवण । न्यून तें पूर्ण गुरु करिती ॥४१॥
मी होईन वरी लवण । न्यून तें पूर्ण गुरु करिती ॥४१॥
स्वैपाकामध्यें स्वादिष्टपणा आणणारे व सर्व प्रकारच्या चवींचे मूळ कारण असें मी त्यांच्या भोजनपात्रावरचे मीठ होईन आणि ह्याहून कांही कमी असेल तें गुरु पूर्ण करितील ४१.
गुरु करिती प्राशन । तें मी होईन जीवन ।
सद्गुरूचें धालेपण । ते उद्‍गार जाण मी होईन ॥४२॥
सद्गुरूचें धालेपण । ते उद्‍गार जाण मी होईन ॥४२॥
गुरु प्राशन करतील तें पाणी मी होईन, आणि सद्‌गुरुचा तृप्तपणा प्रगट करणाऱ्या त्या ठेकराही मीच होईन ४२.
गुरूसी जें जें गोड लागे । ते ते पदार्थ मी होईन अंगें ।
सद्‍गुरूसी ज्याची रुचि लागे । तें मी सर्वांगें होईन ॥४३॥
सद्‍गुरूसी ज्याची रुचि लागे । तें मी सर्वांगें होईन ॥४३॥
गुरुला जें जें गोड लागेल, ते ते पदार्थ मीच स्वतः होईन. सद्गुरूला जें जें आवडेल तें तें मी सर्वांगानें होऊन राहीन ४३.
सद्गुरु आंचवती जेथ । मी उष्णोदक मी तस्त ।
शिंतोडे लागती जेथ जेथ । तेही समस्त होईन मी ॥४४॥
शिंतोडे लागती जेथ जेथ । तेही समस्त होईन मी ॥४४॥
सद्गुरु जेथे आंचवतील तेथे गरम पाणी मी होईन व तस्त मी होईन. त्या पाण्याचे शिंतोडे जेथें जेथें लागतील, तेही सर्व मीच होईन ४४.
गुरूसी अर्पिती जें फळ । तें मी होईन तत्काळ ।
गुरुअर्पणें सफळ । फळाचें फळ मी होईन ॥४५॥
गुरुअर्पणें सफळ । फळाचें फळ मी होईन ॥४५॥
गुरूला जे फळ अर्पण करतात, तें मी तत्काळ होईन. गुरूला अर्पण केल्यामुळें सफळ झालेलें जें फळाचे फळपण तेही मीच होईन ४५.
सद्गुरूचें घ्यावया उच्छिष्ट । मजचि मोठा लवलवाट ।
मांजर होऊनियां ताट । चरचराट चाटीन मी ॥४६॥
मांजर होऊनियां ताट । चरचराट चाटीन मी ॥४६॥
गुरूचे उष्टें घेण्याचा मला मोठाच नाद लागलेला आहे, त्याकरिता मी मांजर होऊन त्यांचे ताट चकाचका चाटीत बसेन ४६.
गुरु करिती करोद्वर्तन । तो मी होईन सुगंधचंदन ।
मुखवासा सुवासपण । मीचि जाण होईन ॥४७॥
मुखवासा सुवासपण । मीचि जाण होईन ॥४७॥
गुरु जेव्हां सुगधी चूर्णानें हस्तशुद्धि करतील तेव्हा मी सुगधी चंदन होईन, आणि मुखाला सुवास आणण्याकरिता सुवासपणाही मीच होईन ४७.
फळाशा फोडूनि फोडी । वासनाशिरा काढूनियां विडी ।
रिघोनियां सद्गुरूच्या तोंडीं । तांबूलगोडी मी होईन ॥४८॥
रिघोनियां सद्गुरूच्या तोंडीं । तांबूलगोडी मी होईन ॥४८॥
फलाशा फोडून तिची खांडे व वासनेंच्या शिरा काढलेले पान त्यांचा विडा सद्गुरूंच्या मुखांत शिरून येणारी तांबुलाची रुचि मी होईन ४८.
जाळूनियां अहंकठिणपणा । मी होईन सोहं शुद्ध चुना ।
शांतिपरिपक्क लागोनि पाना । सद्‍गुरुवदना पावेन ॥४९॥
शांतिपरिपक्क लागोनि पाना । सद्‍गुरुवदना पावेन ॥४९॥
मीपणाचा ताठा जाळून मी 'सोहं'रूप शुद्ध चुना होईन व शांतिरूप पक्क्या पानाला लागून सद्गुरूच्या तोंडांत शिरेन ४९.
सर्व सारांचें शुद्ध सार । तो होईन खदिरसार ।
सद्‍गुरुमुखी रंगाकार । मीचि साचार शोभेन ॥५५०॥
सद्‍गुरुमुखी रंगाकार । मीचि साचार शोभेन ॥५५०॥
सर्व सारांतील शुद्ध तत्त्व असा खैराचा कात मी होईन. सद्गुरूच्या मुखामध्यें रंगाच्या रूपानें मीच खरोखर शोभत राहीन ५५०.
सद्‍गुरुमुखींचें पवित्र पीक । वरच्यावरी मी घेईन देख ।
पिकदाणीचे मुखाचें मुख । आवश्यक मीच होईन ॥५१॥
पिकदाणीचे मुखाचें मुख । आवश्यक मीच होईन ॥५१॥
सद्गुरुच्या मुखांतील पवित्र पीक वरच्यावर मीच झेलून घेईन, आणि पिकदाणीच्या तोंडाचे तोंड मी अवश्य होईन ५१.
गुरूचा उगाळू मी होईन । पीक पिकदाणी धरोनि जाण ।
चवरी जी मक्षिकानिवारण । ती मी होईन निजांगें ॥५२॥
चवरी जी मक्षिकानिवारण । ती मी होईन निजांगें ॥५२॥
गुरूंनी चावलेला विडा व त्यांनी थुंकलेली पीक पिकदाणीसह मी होईन. माशा हांकविण्याकरितां जी चवरी तीही मी स्वतःच होईन ५२.
गुरूचा उगाळू घ्यावया देख । मी होईन आगळा सेवक ।
नातरी लडिवाळ बाळक । गुरुअंकीं देख मी होईन ॥५३॥
नातरी लडिवाळ बाळक । गुरुअंकीं देख मी होईन ॥५३॥
गुरूच्या तोंडांतील विडा घ्यावयासाठी मी मोठ्या आस्थेनें सेवक होईन. नाहीतर गुरूच्या मांडीवर मी लाडकें मूलच होऊन बसेन ५३.
माझिया गुणांची सुमनमाळा । आवडीं घालीन गुरूच्या गळां ।
गुरु झेलिती लीलाकमळा । त्या करकमळा मी होईन ॥५४॥
गुरु झेलिती लीलाकमळा । त्या करकमळा मी होईन ॥५४॥
माझी गुणरूपी पुष्पांची माळा मी आवडीनें गुरूच्या गळ्यात घालीन, गुरु लीलेनें कमळ झेलूं लागले म्हणजे त्यांचे करकमलही मीच होईन ५४.
गुरूसी नीरांजन करिती । ते मी निजतेजें उजळीन ज्योती ।
गुरु जेणें प्रकाशें चालती । ते दीपिकादीप्ति मी होईन ॥५५॥
गुरु जेणें प्रकाशें चालती । ते दीपिकादीप्ति मी होईन ॥५५॥
गुरूला नीरांजन ओवाळू लागले म्हणजे त्या नीरांजनांतील ज्योत मी आपल्याच तेजानें प्रकाशित करीन, आणि गुरु ज्या प्रकाशानें चालतील त्या दिव्याची प्रभा मीच होईन ५५.
जीवभावाचें निंबलोण । गुरूसी मी करीन आपण ।
इडापीडा मी घेईन जाण । तें लोणलक्षण मज लागो ॥५६॥
इडापीडा मी घेईन जाण । तें लोणलक्षण मज लागो ॥५६॥
मी श्रीगुरूवरून आपल्या जीवाभावाचें निंबलोण स्वतः करून टाकीन. त्यांची सर्व इडापिडा मी घेईन. त्या निंबलोणाचे लक्षण माझ्या ठिकाणीं असू दे ५६.
मी छत्र मी छत्राकारू । मी चवर मीचि चवरधरू ।
मीचि विंजणा मीचि विंजणवारू । गुरूचा परिवारू मी होईन ॥५७॥
मीचि विंजणा मीचि विंजणवारू । गुरूचा परिवारू मी होईन ॥५७॥
छत्र मीच आणि छत्र धरणाराही मीच. चवरी मीच आणि चवरी धरणाराही मीच. विंजणा मीच आणि विंजणा वारणाराही मीच. याप्रमाणें गुरूचा सारा परिवार मीच होईन ५७.
गुरु करिती आरोहण । तो मी होईन श्यामकर्ण ।
गुरूचा भरभार साहावया जाण । वाजीवाहन होईन मी ॥५८॥
गुरूचा भरभार साहावया जाण । वाजीवाहन होईन मी ॥५८॥
गुरु ज्यावर बसतील तो घोडा मीच होईन. गुरुचा सर्व भार वाहण्यासाठी मी घोड्याच्या रूपानें वाहन होईन ५८.
गुरूपुढें मी वाटसुभटू । गुणवर्णनीं मी गर्जता भाटू ।
गुरुगृहीं शांतिपाठू । पढता भटू मी होईन ॥५९॥
गुरुगृहीं शांतिपाठू । पढता भटू मी होईन ॥५९॥
गुरूपुढे मी त्यांचा मार्गरक्षक योद्धा होईन, गुरूच्या गुणांचे वर्णन करण्यासाठीं गर्जना करणारा त्यांचा भाट होईन, आणि गुरूच्या घरीं शांतिपाठ म्हणणारा मी भट होईन ५९.
मीचि बारी मी कर्‍हेरी । मी हडपी मी फुलारी ।
मी झाडणा मी खिल्लारी । मी द्वारपाळ द्वारीं होईन ॥५६०॥
मी झाडणा मी खिल्लारी । मी द्वारपाळ द्वारीं होईन ॥५६०॥
गुरुवर छत्र धरणारा मी, गुरुवर चवरी वारणारा मी, विडा देणारा मी, फुलें देणारा मी, झाडणारा मी, गवळी मी, आणि दारांतील पहारेकरीही मीच होईन ५६०.
गुरु जेथें देती अवधान । ते ते कळा मी होईन जाण ।
गुरूवेगळा अर्धक्षण । गेला प्राण तरी न वचें ॥६१॥
गुरूवेगळा अर्धक्षण । गेला प्राण तरी न वचें ॥६१॥
गुरु जेथें जेथें लक्ष देतील, तेथील तेथील अवधान मीच होईन, प्राण गेला तरी गुरूला सोडून अर्घक्षण देखील दुसरीकडे जाणार नाही ६१.
गुरु सांगती जे कथा । तेथ मी होईन सादर श्रोता ।
गुरुकृपा मी होईन वक्ता । निजात्मता बोलका ॥६२॥
गुरुकृपा मी होईन वक्ता । निजात्मता बोलका ॥६२॥
गुरु जी कथा सांगतील ती अगत्यपूर्वक ऐकणारा मी श्रोता होईन. गुरुकृपेनें अध्यात्मज्ञान सांगणारा मी वक्ता होईन ६२.
गुरु गंभीर दान देत । दीन मागतें मी होईन तेथ ।
गुरूचें निजगुज समस्त । करितां एकांत मी होईन ॥६३॥
गुरूचें निजगुज समस्त । करितां एकांत मी होईन ॥६३॥
गुरु उदारपणानें दान देऊं लागतील तेथे मी गरीब याचक होईन. गुरु आपले सर्व हितगुज सांगूं लागले म्हणजे मीच एकान्तस्वरूप होईन ६३.
गुरु बैसती सावकाश । तैं मी होईन अवकाश ।
गुरुहृदयींचें चिदाकाश । निरवकाश मी होईन ॥६४॥
गुरुहृदयींचें चिदाकाश । निरवकाश मी होईन ॥६४॥
गुरु सावकाश बसतील तेथें मी अवकाश होईन, आणि गुरूच्या हृदयांतील अवकाशरहित जें चिदाकाश तेंही मी होईन ६४.
गुरु बैसती आपण । तें मी होईन सुखासन ।
तें मीचि वाहेन आपण । भोई होईन चालणा ॥६५॥
तें मीचि वाहेन आपण । भोई होईन चालणा ॥६५॥
गुरु आपण ज्यावर बसतील, तें सुखकारक आसन मीच होईन, आणि चालणारा भोई होऊन ते मीच वाहून नेईन ६५.
स्वामी सूनियां दिठी । चपळ पाउलांच्या नेटीं ।
चालेन मी उठाउठी । धुरेसी गोठी सांगत ॥६६॥
चालेन मी उठाउठी । धुरेसी गोठी सांगत ॥६६॥
धन्याकडे लक्ष ठेवून, मोठ्या नेटानें भराभर पावलें उचलून आणि गुरूंच्या पालखीचा पुढचा दांडा खांद्यावर घेऊन धन्याबरोबर गोष्टी सांगत झपाझप चालेन ६६.
आंतुले दृष्टीं पुढीले चालीं । गोवींचें पाऊल उगवोनि घालीं ।
उंच नीच भूमीची खोली । चुकवूनि चालीं चालेन ॥६७॥
उंच नीच भूमीची खोली । चुकवूनि चालीं चालेन ॥६७॥
वाहनांत बसलेल्या गुरूकडे नजर लावून पुढे चालत असतांना पायांत पाय अडखळू नये म्हणून पाऊल उचलून टाकीन. जमिनीचा लहान मोठा उंचवटा किंवा खळगा चुकवून नीट चालीनें चालेन ६७.
संकल्पविकल्पांचे झोंक । जाते वाम सव्य अनेक ।
ते आवरूनियां देख । पाहत श्रीमुख चालेन मी ॥६८॥
ते आवरूनियां देख । पाहत श्रीमुख चालेन मी ॥६८॥
संकल्प आणि विकल्प ह्यांचे डाव्या अंगाला व उजच्या अंगाला अनेक झोंक जातील ते सारे सांवरून श्रीगुरूच्या मुखाकडे पहात पहातच मी चालेन पहा ! ६८.
न चुकतां निजमार्ग । न हालतां धुरेचें आंग ।
न करितां आणिकांचा पांग । भोई चांग मी होईन ॥६९॥
न करितां आणिकांचा पांग । भोई चांग मी होईन ॥६९॥
आपला मार्ग न चुकतां, खांद्यावरील पालखीचा पुढचा दांडा न हालूं देतां, दुसऱ्यांची गरज न ठेवतां चालणारा उत्तम भोई होईन ६९.
सुखासनाचेनि पडिपाडें । चालतां सुख अधिक वाढे ।
मागीस सूड काढूनि पुढें । सुखसुरवाडें चालेन ॥५७०॥
मागीस सूड काढूनि पुढें । सुखसुरवाडें चालेन ॥५७०॥
त्या सुखकारक वाहनाच्या आश्रयानें चालतांना सुख अधिक अधिक वाढतच जाईल. मागचा अजमास पाहून मोठ्या आनंदानें पुढे चालेन ५७०.
चढणें पडणें अडखळणें । दडकणें फडकणें अडकणें ।
सांभाळूनियां निष्ठेनें । टणकपणें चालेन ॥७१॥
सांभाळूनियां निष्ठेनें । टणकपणें चालेन ॥७१॥
चढणे, पडणे, अडखळणे, भिणे, पळणे, अडकणे, इत्यादि सर्व सांभाळून नीट लक्ष देऊन मोठ्या उमेदीनें चालेन ७१.
उरीं शिरीं खांदीं कोंपरीं । मागील सूड पुढें धरीं ।
दृष्टी ठेऊनि पायांवरी । निर्विकारी चालेन ॥७२॥
दृष्टी ठेऊनि पायांवरी । निर्विकारी चालेन ॥७२॥
मागें चढण-उतरण लागली असतां, पालखींत बसावयाला गुरुजींना त्रास होऊं नये म्हणून मी पालखीचा दांडा उरावर, मस्तकावर, खांद्यावर, कोंपरावर, अशा रीतीनें पुढे धरून पायांवर दृष्टि ठेवून मुकाव्यानें गलेन ७२.
आटी मुरडी उलट लोट । धापकांप पडे मेट ।
आधार धरूनि सुभट । चढती वाट चालेन ॥७३॥
आधार धरूनि सुभट । चढती वाट चालेन ॥७३॥
पुढे टेंकाड आले, वळण आले, चढण-उतरण आली, दम लागून किंवा अंगाला कंप सुटून जीव दमला, तरी ताठर मनुष्याप्रमाणें धैर्य धरून चढणीवरील वाट चालेन ७३.
उल्लंघूनि कामाचा पाट । आंवरूनि क्रोधाचा लोट ।
चुकवूनि खोलव्याची वाट । धुरेसकट मी चालेन ॥७४॥
चुकवूनि खोलव्याची वाट । धुरेसकट मी चालेन ॥७४॥
कामाचा पाट ओलांडून, क्रोधाचा लोट आंवरून धरून व खड्ड्याची वाट चुकवून, पालखीचा पुढील दांडा खांद्यावर घेऊन त्यासह मी चालेन ७४.
ममतेची ओल प्रबळ । ते ठायीं रुती गुंती सबळ ।
तेथ न माखतां पाउल । लंघूनि तत्काळ जाईन ॥७५॥
तेथ न माखतां पाउल । लंघूनि तत्काळ जाईन ॥७५॥
ममतेची ओल मोठी दांडगी. त्या दलदलीत पूर्णपणे रुतून अडकून राहावें लागते, पण मी त्या चिखलांत एक पाऊलसुद्धा न माखतां तत्काळ ओलांडून जाईन ७५.
मोहनदीची थोर कराडी । माजीं सबळ जळें प्रबळ वोढी ।
शिंतोडा न लागतां धूर मी काढीं । परापर थडी तत्काळ ॥७६॥
शिंतोडा न लागतां धूर मी काढीं । परापर थडी तत्काळ ॥७६॥
मोहरूप नदीची दरड महाभयंकर आहे. तिच्यांत मोठ्या वेगानें वाहणाऱ्या पाण्यामुळें तिची ओढही मोठी जबरदस्त असते ! परंतु मी स्वामींना एक शिंतोडाही न लागू देतां तत्काळ एका तीरावरून दुसऱ्या तीरावर पोंचवीन ७६.
दृष्टी ठेवूनि स्वामीकडे । सवेग चालतां मागेंपुढें ।
भोई होईन दोहींकडे । सूड सुडें काढीन ॥७७॥
भोई होईन दोहींकडे । सूड सुडें काढीन ॥७७॥
स्वामीकडे दृष्टि ठेवून झपाट्यानें मागे व पुढे चालतांना दोहींकडचाही भोई होईन व मागामागून माग काढीत जाईन ७७.
एवं मीचि मी मागें पुढें । सुखासनाचेनि सुरवाडें ।
स्वामीची निजनिद्रा न मोडे । तेणें पडिपाडें वाहेन ॥७८॥
स्वामीची निजनिद्रा न मोडे । तेणें पडिपाडें वाहेन ॥७८॥
अशा प्रकारे मागें आणि पुढें मीच होऊन सुखासनाच्या आनंदानें स्वामीची झोंप न मोडेल अशा तर्‍हेनें तें वाहन वाहून नेईन ७८.
उच्छिष्ट अन्नाचा पोसणा । आठां प्रहरांचा जागणा ।
सदा गुरुगुरु करीत जाणा । गुरुद्वारीं सुणा मी होईन ॥७९॥
सदा गुरुगुरु करीत जाणा । गुरुद्वारीं सुणा मी होईन ॥७९॥
उष्ट्या अन्नावर पोसून राहणारा, अष्टौप्रहर जागणारा, असा गुरूच्या दारांत नेहमी 'गुरु गुरु' करीत राहणारा मी कुत्रा होऊन राहीन ७९.
विजाती देखोनि नयना । सोहं भावें भुंकेन जाणा ।
भजनथारोळा बैसणा । गुरुदारीं सुणा मी होईन ॥५८०॥
भजनथारोळा बैसणा । गुरुदारीं सुणा मी होईन ॥५८०॥
डोळ्यांना कोणी परकी दृष्टीस पडले तर — 'सोहं' भावनेनें मी भुंकू लागेन, आणि भजनरूप खळग्यांत बैठक मारून बसणारा गुरूच्या दारांतला कुत्रा होईन ५८०.
ऐस‍ऐशिया भावना । गुरुसेवेलागीं जाणा ।
अतिशयें आवडी मना । नाना विवंचना विवंची ॥८१॥
अतिशयें आवडी मना । नाना विवंचना विवंची ॥८१॥
अशा अनेक कल्पना करून गुरूच्या सेवेसाठी मनाला अत्यंत आवड असल्यामुळें शिष्य नानाप्रकारचे विचार घोळीत असतो ८१.
जरी दैववशें दूर गेला । परी तो भावबळें जवळी आला ।
गुरुसेवे जो जीवें विकला । तो शास्त्र पावला सद्विद्या ॥८२॥
गुरुसेवे जो जीवें विकला । तो शास्त्र पावला सद्विद्या ॥८२॥
दैवयोगानें तो जरी दूर गेला तरी भक्तिबळानें तो जवळच असतो. गुरुसेवेकरितांच असा जो स्वतः विकला गेला, त्याला सद्विद्याशास्त्रही सहज अवगत होतें ८२.
असो जवळी अथवा दूरी । परी गुरुभक्तीची आवडी भारी ।
जीवित्व ठेविलें सेवेवरी । गुरूच्या द्वारीं भजनासी ॥८३॥
जीवित्व ठेविलें सेवेवरी । गुरूच्या द्वारीं भजनासी ॥८३॥
तो गुरूच्या जवळ असो अथवा दूर असो; तरी त्याला गुरुभक्तीची अत्यंत आवडच असते. त्यानें आपला प्राण गुरूच्या सेवेसाठी आणि भजनासाठी गुरूच्या द्वारावरच ठेवलेला असतो ८३.
ऐसा गुरुभक्तीसी सादर । चढत्या आवडीं एकाग्र ।
तेंचि सद्विद्यालक्षण शस्त्र । गुरुकृपाकुठार पैं पावे ॥८४॥
तेंचि सद्विद्यालक्षण शस्त्र । गुरुकृपाकुठार पैं पावे ॥८४॥
असा गुरुभक्तीला तत्पर असल्यामुळें, आणि अधिकाधिक आवडीनें एकाग्रपणा साधीत असल्यामुळें, तेच गुरुकृपाकुठाररूप सद्विद्यालक्षणशस्त्र त्याच्या हातीं येते ८४.
लावोनि वैराग्याचे साहाणे । प्रत्यावृत्तिबोधकपणें ।
शस्त्र केलें जी सणाणें । तीक्ष्णपणें अतिसज्ज ॥८५॥
शस्त्र केलें जी सणाणें । तीक्ष्णपणें अतिसज्ज ॥८५॥
ते शस्त्र वैराग्याच्या सहाणेवर लावून स्वस्वरूपाकार वृत्तीनें पाजळून लखलखीत केले, की ते अतिशय तीक्ष्ण धार चढून तयार होते ८५.
शस्त्र सजिलें निज दृष्टीं । दृढ धरिलें ऐक्याचे मुष्टीं ।
शस्त्र आणि शस्त्रधरा एकी गांठी । करूनि उठी भवच्छेदा ॥८६॥
शस्त्र आणि शस्त्रधरा एकी गांठी । करूनि उठी भवच्छेदा ॥८६॥
आपल्या दृष्टीनें शस्त्र तयार केले आणि ते ऐक्यभावाच्या मुठीत धरले, तें असें की, त्या शस्त्राचा आणि शस्त्र धरणाराचा अगदी एकजीव होऊन गेला; म्हणजे मग तो संसारावर घाव घालावयाला तयार होतो ८६.
दृढ साधोनियां आवो । निजबळें घालितां घावो ।
झाला भववृक्षाचा अभावो । घायेंवीण पहा हो छेदिला ॥८७॥
झाला भववृक्षाचा अभावो । घायेंवीण पहा हो छेदिला ॥८७॥
नीट नेम साधून मोठ्या जोरानें घाव घालावयाला तयार होतांच संसारवृक्षाचा नाश होतो आणि प्रत्यक्ष घाव घातल्याशिवायच तुटून पडतो ! ८७.
जीवाशयाची वासना । ते छेदावी निजकल्पना ।
तोचि भववृक्षाचा छेदू जाणा । सावधाना धृतिबळें ॥८८॥
तोचि भववृक्षाचा छेदू जाणा । सावधाना धृतिबळें ॥८८॥
लिंगदेहाची वासना जी आपली कल्पना ती छेदून टाकावी, आणि धैर्यानें नेहमी सावध असावे, हाच संसाररूप वृक्षाचा छेद होय ८८.
झालिया चैतन्यपदप्राप्ती । सकळ साधनें सहजें जाती ।
भोजनीं झालिया पूर्ण तृप्ती । ठायींच राहती पक्वान्नें ॥८९॥
भोजनीं झालिया पूर्ण तृप्ती । ठायींच राहती पक्वान्नें ॥८९॥
आत्मसाक्षात्कार झाल्यावर सर्व साधनें आपोआपच नाहीशी होतात. भोजनानें परिपूर्ण तृप्ति झाली असतां बाकीची पक्वान्नें जागच्या जागींच राहतात ८९.
परमतृप्ती उथळल्या पोटीं । अमृतही न लावी ओंठीं ।
तेवीं ब्रह्मपद पावल्यापाठीं । साधनआटाटी सांडाव्या ॥५९०॥
तेवीं ब्रह्मपद पावल्यापाठीं । साधनआटाटी सांडाव्या ॥५९०॥
पोटामध्यें अतिशय तृप्ति उत्पन्न झाली असतां अमृतसुद्धा कोणी ओंठाला लावीत नाही, त्याप्रमाणें ब्रह्मपद प्राप्त झाल्यानंतर या साधनाच्या यातायातीही सोडून द्याव्या ५९०.
हाचि भावो धरोनि चित्तीं । मागां सांगीतलें तुजप्रती ।
सांडीं साधनव्युत्पत्ती । प्रवृत्तिनिवृत्तीसमवेत ॥९१॥
सांडीं साधनव्युत्पत्ती । प्रवृत्तिनिवृत्तीसमवेत ॥९१॥
हाच भावार्थ मनांत धरून मी तुला पूर्वी सांगितलेच आहे की, या साधनांच्या खटपटी प्रवृत्तिनिवृत्तींसह सोडून दे ९१.
पावलिया परब्रह्म । मिथ्या वेदोक्त सकळ कर्म ।
मिथ्या आश्रमादि वर्णधर्म । हें त्यागितें वर्म कर्माचें ॥९२॥
मिथ्या आश्रमादि वर्णधर्म । हें त्यागितें वर्म कर्माचें ॥९२॥
परब्रह्माला पोंचलें असतां सर्व वेदोक्त कर्मही मिथ्याच होते, आणि आश्रमादि वर्णधर्मही मिथ्या होतात. हें कर्मत्यागाचे वर्म आहे ९२.
स्वप्नीं चालतां लवडसवडीं । जो अडखळूनि पडला आडीं ।
तो जागा होऊनि आपणातें काढी । तैशी वृथा वोढी साधनीं ॥९३॥
तो जागा होऊनि आपणातें काढी । तैशी वृथा वोढी साधनीं ॥९३॥
स्वप्नामध्यें गडबडीनें चालत असतां अडखळून जो विहिरीत पडला, तो जागा होऊन आपल्याला त्यांतून काढतो. त्याप्रमाणें साधनामधील अट्टाहास व्यर्थ आहे ९३.
पीक आलिया घुमरी । ते शेतीं कोण नांगर धरी ।
गजान्तलक्ष्मी आलिया घरीं । भीक दारोदारीं कोण मागे ॥९४॥
गजान्तलक्ष्मी आलिया घरीं । भीक दारोदारीं कोण मागे ॥९४॥
शेतांत पीक भरून आले म्हणजे मग त्या शेतांत नांगर धरणार कोण ? गजान्तलक्ष्मीच घरांत आली असतां दारोदार भीक कोण मागणार ? ९४.
हातीं लागलिया निधान । नयनीं कोण घाली अंजन ।
साधलिया निजात्मज्ञान । वृथा साधन कोण सोशी ॥९५॥
साधलिया निजात्मज्ञान । वृथा साधन कोण सोशी ॥९५॥
ठेवाच हातीं लागला असतां डोळ्यांत अंजन कोण घालील ? त्याप्रमाणें आत्मज्ञान प्राप्त झाले असतां व्यर्थ साधन कोण सोशीत बसणार ? ९५.
अंगीकारोनि ज्ञानशक्ती । कलीं संसारनिवृत्ति ।
ते हे त्यागावी निजवृत्ती । जाण निश्चितीं उद्धवा ॥९६॥
ते हे त्यागावी निजवृत्ती । जाण निश्चितीं उद्धवा ॥९६॥
उद्धवा ! ज्ञानसामर्थ्याचा स्वीकार करून संसाराची निवृत्ति सांगितली ती हीच कीं, खरोखर आपली वृत्तीच सोडून द्यावी ९६.
अग्निस्तव निपजे अन्न । तें वाफ न जिरतां परमान्न ।
पोळी अवशेष तापलेपण । रांथितेंहीं जाण चवी नेणे ॥९७॥
पोळी अवशेष तापलेपण । रांथितेंहीं जाण चवी नेणे ॥९७॥
अनीपासून अन्न शिजून तयार होते, पण तें श्रेष्ठ प्रकारचे अन्न तयार होऊन देखील त्याची वाफ जिरली नाहीं, तर त्याचा जो गरमपणा शिल्लक राहतो, तो खाणाराचे तोंड भाजतो व स्वयंपाक करणारालासुद्धा त्याची चव कळत नाही, हे लक्षांत ठेव ९७.
आंबया पाडु लागला जाण । तरी अंगीं असे आम्लपण ।
सेजेसि मुरालिया मघमघोन । न चाखतां घ्राण चवी सांगे ॥९८॥
सेजेसि मुरालिया मघमघोन । न चाखतां घ्राण चवी सांगे ॥९८॥
आंब्याला पाड लागला तरी त्याच्या आंगी आंबटपणा हा असतोच. तोच आंबा आदींत घालून मुरून रसरसला म्हणजे न खातांच नाक त्याची गोडी सांगते ९८.
सेजे मुरावयाची गोठी । तेथ न व्हावी द्वैताची दिठी ।
येरयेरां जाहलिया भेटी । दोनी शेवटीं ठिकाळती ॥९९॥
येरयेरां जाहलिया भेटी । दोनी शेवटीं ठिकाळती ॥९९॥
पण आंबे आढींत मुरण्यामध्यें एक खुबी आहे. ती ही की, तेथें एकाला दुसऱ्याचा संपर्क लागतां कामा नये. कारण दोन आंबे एकत्र भेटले असतां दोघेही ठिगळतात ९९.
ठिकाळलीं सेजे घालिती । तत्संगें आणिकें नासती ।
निश्चळ राहिल्या एकांतीं । परिपाकपूर्ती घ्राण सांगे ॥६००॥
निश्चळ राहिल्या एकांतीं । परिपाकपूर्ती घ्राण सांगे ॥६००॥
आणि ते ठिगळलेले तसेच जवळजवळ आढीला घातले तर त्यांच्या संसर्गानें दुसरेही नासून जातात. पण तेच निश्चळ असे एकएकटे राहिले असतां ते पूर्णपणें पिकल्याचे नाकच सांगेल ६००.
एकनाथी भागवत अध्याय १२ अर्थासहित
एकनाथी भागवत
एकनाथी भागवत अध्याय १ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय २ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ३ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ४ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ५ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ६ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ७ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ८ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ९ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १० अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ११ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १२ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १३ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १४ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १५ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १६ अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय सतरावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय अठरावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय एकोणविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय विसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय एकविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय बाविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय तेविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय चोविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय पंचविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय सव्विसावा अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय २७ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय २८ अर्थासहित अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय २९ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ३० अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ३१ अर्थासहित
Loading...