मराठी साहित्याचा डिजिटल खजिना.
श्री एकनाथी भागवत अध्याय सतरावा अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १७ ओव्या ५०१ ते ५४३
परी ये योनीचीं ते योन्यंतरीं । येरयेरां नोळखती सोयरीं ।
जैसी ये स्वप्नींची पदार्थपरी । त्या स्वप्नांतरीं रिघेना ॥ १ ॥
परंतु ज्याप्रमाणे या स्वप्नांतील पदार्थ काही दुसऱ्या स्वप्नांत येत नाहीत, त्याचप्रमाणे या जन्मांतील सोयरीं दुसऱ्या जन्मांत एकमेकांला ओळखीत नाहीत १.
यापरी हे समस्त । स्त्री पुत्र बंधु आप्त ।
मायामय कल्पित । जाणें निश्चित तो धन्य ॥ २ ॥
मायामय कल्पित । जाणें निश्चित तो धन्य ॥ २ ॥
याप्रकारे बायका, मुलें, भाऊबंद व सोयरींधायरी ही सारी मायामय असून केवळ काल्पनिक आहेत असें जो निश्चयेंकरून जाणतो, तोच खरोखर धन्य होय २.
इत्थं परिमृशन्मुक्तो गृहेष्वतिथिवद्वसन् ।
न गृहैरनुबध्येत निर्ममो निरहङ्‍कृतः ॥ ५४ ॥
न गृहैरनुबध्येत निर्ममो निरहङ्‍कृतः ॥ ५४ ॥
[श्लोक ५४] असा विचार करून गृहस्थाने गृहस्थाश्रमात अडकू नये एखादा पाहुणा तात्पुरता राहातो, त्याप्रमाणे राहावे. जो शरीराबद्दल मीपण आणि घर इत्यादींमध्ये ममता ठेवीत नाही, त्याला गृहस्थाश्रम बंधनकारक होत नाही. (५४)
ऐसेनि विवेकें विवेकवंता । कदा न बाधी मोहममता ।
अतिथीच्या परी सर्वथा । अनासक्तता गृहवासीं ॥ ३ ॥
अतिथीच्या परी सर्वथा । अनासक्तता गृहवासीं ॥ ३ ॥
वरीलप्रमाणे विवेक जो मनांत आणतो, त्याला मोह आणि ममता कधींच बाधीत नाही, अतिथीप्रमाणे तो घरांत राहूनही अलिप्त असतो ३.
एवं निर्मानमोहममता । जो उदासीन गृहावस्था ।
ज्यांसी निष्काम निर्लोभता । त्यासी अहंता बाधीना ॥ ४ ॥
ज्यांसी निष्काम निर्लोभता । त्यासी अहंता बाधीना ॥ ४ ॥
अशा प्रकारे मान, मोह व ममता ज्याने सोडून दिली, जो घरादारांत राहूनही उदासीन, निःस्पृह व निर्लोभ असतो, त्याला महंताही बाधत नाही ४.
निर्ममता निरभिमान । व्हावया मुख्य गुरुभजन ।
तेणें वैराग्य-विवेक-ज्ञान । सहजचि जाण गुरुभक्तां ॥ ५ ॥
तेणें वैराग्य-विवेक-ज्ञान । सहजचि जाण गुरुभक्तां ॥ ५ ॥
निर्मोह आणि निरभिमान होण्याला मुख्य कारण गुरूचे भजन आहे. त्यायोगें गुरुभक्तांना वैराग्य, विवेक व ज्ञान सहजगत्या प्राप्त होते ५.
ऐशिया वैराग्यविवेकस्थितीं । गृहीं वसतां गृहस्थाप्रती ।
प्राप्त होय निजमुक्ती । जाण निश्चितीं उद्धवा ॥ ६ ॥
प्राप्त होय निजमुक्ती । जाण निश्चितीं उद्धवा ॥ ६ ॥
उद्धवा ! अशा वैराग्यविवेकानें राहिले असतां गृहस्थाला घरांत राहूनच निजमुक्ति प्राप्त होते ६.
आतां आश्रमांतराची गती । स्वयें सांगताहे लक्ष्मीपति ।
भक्ति विरक्ति निजशांती । आश्रमस्थितिविभाग ॥ ७ ॥
भक्ति विरक्ति निजशांती । आश्रमस्थितिविभाग ॥ ७ ॥
आता इतर आश्रमांतील आचारविचार, भक्ति, विरक्ति व शांति इत्यादि आश्रम विभागपूर्वक स्वतः श्रीपति सांगत आहेत ७.
कर्मभिगृहमेधीयैरिष्ट्वा मामेव भक्तिमान् ।
तिष्ठेद्वनं वोपविशेत् प्रजावान् वा परिव्रजेत् ॥ ५५ ॥
तिष्ठेद्वनं वोपविशेत् प्रजावान् वा परिव्रजेत् ॥ ५५ ॥
[श्लोक ५५] भक्ताने गृहस्थोचित शास्त्रोक्त कर्मांनी माझी आराधना करीत घरी राहावे किंवा पुत्रवान असेल तर वानप्रस्थ आश्रमात किंवा संन्यास स्वीकारावा. (५५)
गृहीं असोनि आश्रमस्थितीं । ज्यासी मुख्यत्वें भगवद्‍भक्ती ।
त्यासी आश्रमांतरप्राप्ती । न लगे निश्चितीं मद्‍भक्तां ॥ ८ ॥
त्यासी आश्रमांतरप्राप्ती । न लगे निश्चितीं मद्‍भक्तां ॥ ८ ॥
जो गृहस्थ घरांत राहून आश्रमधर्म पाळीत असतां मुख्यत्वेकरून माझी भक्ति करितो, त्या माझ्या भक्ताला खरोखर इतर आश्रमांचे काही कारणच उरत नाही ८.
तेंचि माझें कैसें भजन । स्वाहा स्वधा यज्ञदान ।
जें जें येथें अर्पे जाण । तें तें मदर्पण निश्चित ॥ ९ ॥
जें जें येथें अर्पे जाण । तें तें मदर्पण निश्चित ॥ ९ ॥
तें माझें भजन कसें असें म्हणशील तर, स्वाहा, स्वधा, किंवा यज्ञ, दान, इत्यादि जें जें तो करितो, तें तें खरोखर मदर्पणच होतें ९,
काळीं अकाळीं सर्वथा । भजनीं पालट नाहीं चित्ता ।
ऐशी ज्या गृहस्थाची अवस्था । तेणें असावें सर्वथा गृहाश्रमीं ॥ ५१० ॥
ऐशी ज्या गृहस्थाची अवस्था । तेणें असावें सर्वथा गृहाश्रमीं ॥ ५१० ॥
काळ असो अकाळ असो, त्याच्या मनांत भजनाचा पालट म्हणून नाहींच. अशी ज्या गृहस्थाची स्थिति असेल, त्याने निरंतर गृहस्थाश्रमांतच असावें ५१०.
ज्या कर्माची अतिआसक्ती । आणि विषयांची अनासक्ती ।
नाहीं ज्ञानयुक्त निजशांती । त्यासी वानप्रस्थीं । अधिकारु ॥ ११ ॥
नाहीं ज्ञानयुक्त निजशांती । त्यासी वानप्रस्थीं । अधिकारु ॥ ११ ॥
ज्याला कर्माची अत्यंत आसक्ति आहे पण विषयावर आसक्ति नाही, तशीच चित्तांत ज्ञानयुक्त शांति नहीं, तो वानप्रस्थ आश्रमाचा अधिकारी समजावा ११.
ज्यासी विरक्ति शांति ज्ञानस्थिती । करतळामळक हस्तप्राप्ती ।
त्यासी संन्यासग्रहणस्थिती । जाण निश्चितीं अधिकार ॥ १२ ॥
त्यासी संन्यासग्रहणस्थिती । जाण निश्चितीं अधिकार ॥ १२ ॥
आणि ज्याला विरक्ति, शांति आणि ज्ञान हीं करतलामलकवत् हस्तगत आहेत, तोच खरोखर संन्यासग्रहणाला अधिकारी होय १२.
जाहलिया पुत्रसंतती । भार्या देऊनि पुत्राच्या हातीं ।
संन्यास करावा निश्चितीं । श्रुति ये अर्थीं संमत ॥ १३ ॥
संन्यास करावा निश्चितीं । श्रुति ये अर्थीं संमत ॥ १३ ॥
पुत्रसंतति झाल्यावर भार्येला पुत्राच्या स्वाधीन करून आपण संन्यास ग्रहण करावा. या अर्थी श्रुतीचेही प्रमाण आहे १३.
ज्यासी गृहस्थाश्रमीं नावडे भक्ती । अपार पोरांची संतती ।
जाहल्याही न धरी विरक्ती । जो वानप्रस्थीं रिघेना ॥ १४ ॥
जाहल्याही न धरी विरक्ती । जो वानप्रस्थीं रिघेना ॥ १४ ॥
गृहस्थाश्रमांत ज्याला भक्ति आवडत नाही, अपरंपार पोरांची संतति झाली असताही जो विरक्ति धरीत नाही, आणि जो वानप्रस्थ आश्रमांतही शिरत नाही १४;
ज्याचा न फिटे विषयभ्रम । जो संन्यासी नव्हे निष्कर्म ।
त्याचें जाण निंद्य कर्म । स्वयें पुरुषोत्तम सांगत ॥ १५ ॥
त्याचें जाण निंद्य कर्म । स्वयें पुरुषोत्तम सांगत ॥ १५ ॥
ज्याचा विषयाचा भ्रम फिटत नाही व जो निष्कर्म संन्यासी होत नाही, त्याचे नित्यकर्म स्वतः पुरुषोत्तम सांगत आहेत १५.
यस्त्वासक्तमतिर्गेहे पुत्रवित्तैषणातुरः ।
स्त्रैणः कृपणधीर्मूढो ममाहमिति बध्यते ॥ ५६ ॥
स्त्रैणः कृपणधीर्मूढो ममाहमिति बध्यते ॥ ५६ ॥
[श्लोक ५६] जे लोक गृहस्थाश्रमात आसक्त असतात, पुत्र, धन इत्यादींच्या इच्छेतच अडकून व्याकूळ होतात, तसेच मूर्खपणाने स्त्रीलंपट आणि कंजूष बनून 'मीमाझे' या भावनेमुळे कर्मबंधनाने बांधले जातात. (५६)
जो गृहासक्तीं सुभटु । तो ईषणात्रयीं वरीष्ठु ।
जो विषयांलागी लंपटु । अतिलोभिष्ठु धनेच्छा ॥ १६ ॥
जो विषयांलागी लंपटु । अतिलोभिष्ठु धनेच्छा ॥ १६ ॥
ज्याला गृहाची अत्यंत आसक्ति आहे; ज्याची पुत्रेषणा, अर्थेषणा व दारेषणा प्रबळ भाहे ; जो, विषयामध्ये अत्यंत लंपट, आणि द्रव्याचा अतिशय लोभिष्ट १६:
जो विकारांचा अंकिला । जो अहंममतेचा पोसणा जाहला ।
जो स्त्रियेसी जीवें विकिला । तो मूढतेच्या पडिला महादुर्गी ॥ १७ ॥
जो स्त्रियेसी जीवें विकिला । तो मूढतेच्या पडिला महादुर्गी ॥ १७ ॥
तसेंच विकाराचा जो अंकित : जो अहंममतेचा पोसणा : जो बायकोला जिवाभावाने विकलेला ; तो अज्ञानाच्या खोल खड्यांत पडतो १७.
जो आशेचिया वणवणा । सर्वांगांचा वोळगणा ।
यालागीं बद्धतेचा जाणा । जाहला आंदणा जीवेंभावें ॥ १८ ॥
यालागीं बद्धतेचा जाणा । जाहला आंदणा जीवेंभावें ॥ १८ ॥
जो आशेच्या भ्रमाने इंद्रियाच्या अंकित होतो, तो जीवेंभावे बद्धतेचा आंदण दिलेला दास बनतो १८.
तेचि बद्धतेची गती । त्याच्या मूर्खत्वाची वदंती ।
स्वयें सांगताहे श्रीपती । उद्धवाप्रती उद्देशें ॥ १९ ॥
स्वयें सांगताहे श्रीपती । उद्धवाप्रती उद्देशें ॥ १९ ॥
त्या बद्धतेचे स्वरूप आणि त्या मूर्खाची बडबड स्वतः श्रीकृष्ण उद्धवाला थोडक्यात सांगतात १९.
अहो मे पितरौ वृद्धौ भार्या बालात्मजाऽत्मजाः ।
अनाथा मामृते दीनाः कथं जीवन्ति दुःखिताः ॥ ५७ ॥
अनाथा मामृते दीनाः कथं जीवन्ति दुःखिताः ॥ ५७ ॥
[श्लोक ५७] ते असा विचार करतात, "अरेरे ! माझे आईवडील वृद्ध झाले आहेत, माझ्या पत्‍नीची मुले अजून लहान आहेत माझ्याशिवाय अनाथ, दीन आणि दुःखी झालेले हे कसे जगतील बरे ?" (५७)
माता पिता वृद्धें केवळें । भार्या धाकुटी तान्हीं बाळें ।
मज होतां यांवेगळें । तेणेंची काळें मरतील ॥ ५२० ॥
मज होतां यांवेगळें । तेणेंची काळें मरतील ॥ ५२० ॥
तो (म्हणतो) माझे आईबाप तर केवळ वृद्ध; बायको लहान व मुलें लेंकरें तान्हीं. ह्यांना जर मी दुरावलो, तर ती तत्काल मरण पावतील ५२०.
ऐशिया नानावस्था । आपुल्याही मरणापरता ।
वाहे कुटुंबाची चिंता । ऐक आतां सांगेन ॥ २१ ॥
वाहे कुटुंबाची चिंता । ऐक आतां सांगेन ॥ २१ ॥
अशा प्रकारे आपल्या मरणापेक्षाही भयंकर नाना प्रकारच्या कल्पना करून कुटुंबाची चिंता तो वाहतो, ती कशी तें सांगतों ऐक २१.
एखादेनि अकाळकाळें । मजचि जैं मरण आलें ।
तैं काय करितील स्त्रिया बाळें । आंसुवें डोळे लोटती ॥ २२ ॥
तैं काय करितील स्त्रिया बाळें । आंसुवें डोळे लोटती ॥ २२ ॥
एखाद्या वेळी मलाच जर अकाली मरण आले, तर ही बायकामुले काय बरे करतील ? असें म्हणून तो डोळ्यांतून टिपें गाळतो २२.
मात्यापित्यांची पडो वाट । स्त्रियेसी होईल हृदयस्फोट ।
बाळांचा शोषेल कंठ । पिटी ललाट तेणें दुःखें ॥ २३ ॥
बाळांचा शोषेल कंठ । पिटी ललाट तेणें दुःखें ॥ २३ ॥
आईबापाचे एक राहूं द्या , परंतु बायको तर छातीच फोडून घेईल ; मुलें रडून रडून घसा कोरडा करतील ; अशा कल्पनिक दुःखानें तो कपाळ बडवून घेतो २३.
मज निमालियाअंतीं । हीं अतिदुःखी कैशीं जीती ।
ऐशी जीतांची करी खंती । मूढमति यालागीं ॥ २४ ॥
ऐशी जीतांची करी खंती । मूढमति यालागीं ॥ २४ ॥
मी मेल्यावर यांना अतिशय दुःख होऊन ती जिवंत कशी राहतील? अशा प्रकारे ती जिवंत असतांनाच त्यांची खंती करीत बसतो. म्हणूनच तो मूढबुद्धि होय २४.
गाढ मूढतेचें भरितें । अपार उथळलें जेथें ।
विवेकाचें तारूं तेथें । विपरीतार्थे बुडालें ॥ २५ ॥
विवेकाचें तारूं तेथें । विपरीतार्थे बुडालें ॥ २५ ॥
ह्याप्रमाणे मूर्खत्वाचे जेथें अपार भरतें उसळते, तेथे विपरीतार्थाने [ उलट्या वाऱ्यानें] विवेकाचे तारूं खात्रीने बुडून जाते २५.
एवं गृहाशयाक्षिप्त हृदयो मूढधीरयम् ।
अतृप्तस्ताननुध्यायन् मृतोऽन्धं विशते तमः ॥ ५८ ॥
इति श्रीभागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां
एकादशस्कन्धे सप्तदशोऽऽध्यायः ॥ १७ ॥
अतृप्तस्ताननुध्यायन् मृतोऽन्धं विशते तमः ॥ ५८ ॥
इति श्रीभागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां
एकादशस्कन्धे सप्तदशोऽऽध्यायः ॥ १७ ॥
[श्लोक ५८] अशा प्रकारे घरदारासंबंधीच्या वासनांनी ज्याचे चित्त विचलित झालेले असते, तो मूर्ख मनुष्य विषयभोग घेऊन कधी तृप्त होत नाही आणि त्यांचेच मरणसमयी चिंतन करीत मेल्यानंतर घोर नरकात जाऊन पडतो. (५८)
यापरी गृहासक्तीं आसक्त । सदा विषयीं अतृप्तचित्त ।
अखंड स्त्रीपुत्रांतें ध्यात । हृदयाआंत मोहित ॥ २६ ॥
अखंड स्त्रीपुत्रांतें ध्यात । हृदयाआंत मोहित ॥ २६ ॥
ह्याप्रमाणे गृहासक्तीनें लुब्ध झालेला; विषयाविषयीं सदा अतृप्तचित्त बायकामुलांचा अखंड ध्यास घेणारा व अंत:करणांत मोहाने ग्रस्त झालेला २६.
त्या मोहाचे मोहविधीं । मूढ जाहली हृदयबुद्धी ।
ऐसा निमाला जो त्रिशुद्धी । तो प्रवेशे अंधीं महातमीं ॥ २७ ॥
ऐसा निमाला जो त्रिशुद्धी । तो प्रवेशे अंधीं महातमीं ॥ २७ ॥
त्याची बुद्धि मोहाच्या मोहकत्वामुळे मूढ होऊन जाते, आणि अशा स्थितींत जो मृत्यु पावतो, तो 'अंधतम' नांवाच्या नरकामध्ये पडतो २७.
ज्या तमाचेनि महाबळें । ज्ञान हो‍ऊनि ठाके आंधळें ।
तेथ सूर्याचे फुटती डोळे । ते तमीं लोळे तो तामसु ॥ २८ ॥
तेथ सूर्याचे फुटती डोळे । ते तमीं लोळे तो तामसु ॥ २८ ॥
त्या अज्ञानतमाच्या शक्तीने ज्ञान हे आंधळें होऊन जाते. जेथें सूर्याचे डोळेही फुटून जातील अशा गाढ अंधतम नरकांत तो तामस लोळत पडतो २८.
ज्या तमापासूनि उपरती । हों नेणें गा कल्पांतीं ।
त्या अंध-तमातें पावती । मूढमति अतिमंद ॥ २९ ॥
त्या अंध-तमातें पावती । मूढमति अतिमंद ॥ २९ ॥
अरेरे! असे जे मूढमति व अति मंदबुद्धीचे जीव असतात ते कल्पांतीसुद्धा ज्यातून मुक्तता व्हावयाची नाही, अशा 'अंधतम' नामक नरकाला जातात २९.
महामोहाचे परिपाटीं । नश्वर विषयासाठीं ।
चुकोनि अनंतसुखाची पुष्टी । दुःखकोटी भोगिती ॥ ५३० ॥
चुकोनि अनंतसुखाची पुष्टी । दुःखकोटी भोगिती ॥ ५३० ॥
आणि महामोहाचे पायीं क्षणभंगुर विषयाच्या नादानें 'अनंत सुखाची पुष्टी' चुकवून कोटिशः दुःखें भोगीत राहतात ५३०.
यालागीं मनुष्यदेहीं जाण । करोनियां भगवद्भजन ।
चुकवावें जन्ममरण । आपण आपण उद्धरावें ॥ ३१ ॥
चुकवावें जन्ममरण । आपण आपण उद्धरावें ॥ ३१ ॥
याकरितां मनुष्यदेहाला आले असतां भगवद्भजन करून जन्ममरण चुकवावें. आणि आपला आपणच उद्धार करावा ३१.
जीवा जे जे योनीं जन्मगती । तेथ तेथ विषयासक्ति ।
तेचि मनुष्यदेहीं विषयस्थिती । तैं परमार्थप्राप्ती कोणे देहीं ॥ ३२ ॥
तेचि मनुष्यदेहीं विषयस्थिती । तैं परमार्थप्राप्ती कोणे देहीं ॥ ३२ ॥
जीवाला ज्या ज्या योनीमध्ये जन्म घ्यावे लागतात, त्या त्या योनीमध्ये विषयाची आसक्ति ही आहेच. तीच विषयासक्ति जर मनुष्यदेहामध्येही ठेवली, तर मग परमार्थप्राप्ति कोणत्या देहांत करून घ्यावयाची ? ३२.
विशेषें उत्तमोत्तम । प्राप्त जाहल्या ब्राह्मणजन्म ।
ज्याचे नित्यकर्मीं परब्रह्म । अतिसुगम सहजचि ॥ ३३ ॥
ज्याचे नित्यकर्मीं परब्रह्म । अतिसुगम सहजचि ॥ ३३ ॥
ज्याच्या नित्यकर्मामध्येच परब्रह्माची प्राप्ति अत्यंत सुगम आणि सहज होते, तो ब्राह्मणजन्मच प्राप्त झाला, तर मग काय कमी ? ३३.
ज्यासी वर्ततां अहोराती । संध्यावंदनविधानस्थिती ।
त्रिकाळ पापाची निवृत्ती । जाण निश्चितीं ब्राह्मणा ॥ ३४ ॥
त्रिकाळ पापाची निवृत्ती । जाण निश्चितीं ब्राह्मणा ॥ ३४ ॥
त्यांनी दररोज विधिपूर्वक संध्यावंदन केले असता त्यांच्या पातकांची तीन त्रिकाळ निवृत्ति होते ३४.
सकळ साराची सारमूर्ति । तो गायत्रीमंत्र ज्याचे हातीं ।
वेद मुखाची वास पाहती । एवढी प्राप्ती ब्राह्मणा ॥ ३५ ॥
वेद मुखाची वास पाहती । एवढी प्राप्ती ब्राह्मणा ॥ ३५ ॥
सर्व साराचेही मूर्तिमंत सार, असा जो गायत्री मंत्र तो त्यांच्या हातात असतो; वेदही त्यांच्या मुखाची वाट पहात असतो. एवढी त्यांची थोरवी! ३५.
ब्राह्मणाचे हृदयीं जाण । वेदरूपें नारायण ।
स्वयें राहिला आपण । धन्य ब्राह्मण त्रिलोकीं ॥ ३६ ॥
स्वयें राहिला आपण । धन्य ब्राह्मण त्रिलोकीं ॥ ३६ ॥
ब्राह्मणांच्या हृदयामध्ये वेदरूपाने स्वत: नारायणच वस्तीला राहिलेला असतो. म्हणून ब्राह्मण हे त्रैलोक्यांत धन्य होत ३६.
ज्या ब्राह्मणासी सदा जाण । शिरीं वंदिती सुरगण ।
ज्या ब्राह्मणाचा श्रीचरण । स्वयें नारायण हृदयीं वाहे ॥ ३७ ॥
ज्या ब्राह्मणाचा श्रीचरण । स्वयें नारायण हृदयीं वाहे ॥ ३७ ॥
ज्या ब्राह्मणांना मोठेमोठे देवसुद्धा शिरसा वंदन करतात, आणि ज्या ब्राह्मणाचा चरण साक्षात् नारायणही आपल्या हृदयावर वागवितो, त्यांची योग्यता किती वर्णावी? ३७.
ज्याअंगीं एक रती । पाप न राहे संध्येहातीं ।
यालागीं ब्राह्मण पुण्यमूर्ती । स्वयें रमापती बोलिला ॥ ३८ ॥
यालागीं ब्राह्मण पुण्यमूर्ती । स्वयें रमापती बोलिला ॥ ३८ ॥
संध्या करीत असल्यामुळे त्यांच्या अंगात एक रतिमात्रही पातक राहत नाही. म्हणून ब्राह्मण हे पुण्यमूर्तिच आहेत, असें स्वत: रमापतींनी सांगितले ३८.
ज्याची भगवंत करी वर्णना । 'किंपुनर्ब्राह्मणाः पुण्याः' ।
त्या भगवद्‍गीतावचना । सत्यत्व जाणा या हेतू ॥ ३९ ॥
त्या भगवद्‍गीतावचना । सत्यत्व जाणा या हेतू ॥ ३९ ॥
'किं पुनर्लाह्मणाः पुण्याः' या वचनाने भगवानही ब्राह्मणाचेच वर्णन करतात. या गीतावचनाला वरील हेतूनेंच सत्यत्व येते ३९.
ब्राह्मण आणि भगवद्‍भक्त । तैं सकळ भाग्य आलें तेथ ।
त्यासी कोण अर्थ अप्राप्त । ज्याचे बोलांत हरि तिष्ठे ॥ ५४० ॥
त्यासी कोण अर्थ अप्राप्त । ज्याचे बोलांत हरि तिष्ठे ॥ ५४० ॥
ब्राह्मण असून भगवद्भक्तही असेल, तर तेथें सारें भाग्य आले म्हणून समजावें. त्याला अप्राप्त असे काय असणार ? कारण, त्याचा शब्द झेलावयाला भगवान् नेहमी उभा असतो ५४०.
ते काष्ठपाषाणप्रतिमे पहा हो । प्रतिष्ठिती तेथ प्रकटे देवो ।
एवढा ब्राह्मणीं सद्‍भावो । सहजान्वयो सामर्थ्य ॥ ४१ ॥
एवढा ब्राह्मणीं सद्‍भावो । सहजान्वयो सामर्थ्य ॥ ४१ ॥
अहो ! ते ब्राह्मण, लाकडाच्या किंवा दगडाच्या प्रतिमेत प्रतिष्ठा करतील तेथे देव प्रगट होतो. एवढी ब्राह्मणांच्या ठिकाणी सद्भावना व सहजसामर्थ्य असते ४१.
तो पावोनियां ब्राह्मणजन्म । जो करी क्षुद्र विषयकर्म ।
त्याचे हातींचा गेला पुरुषोत्तम । अंधतम तो पावे ॥ ४२ ॥
त्याचे हातींचा गेला पुरुषोत्तम । अंधतम तो पावे ॥ ४२ ॥
असे असतां ब्राह्मणजन्म प्राप्त होऊन जो क्षुद्र विषयाचे कर्म करीत राहील, त्याच्या हातचा पुरुषोत्तम गेला म्हणून समजावें. तो ब्राह्मण 'अंधतम' नरकालाच जातो. ४२.
एका-जनार्दनाची विनंती । येऊनि मनुष्यदेहाप्रती ।
करोनियां भगवद्‍भक्ती । निजात्मप्राप्ती साधावी ॥ ५४३ ॥
करोनियां भगवद्‍भक्ती । निजात्मप्राप्ती साधावी ॥ ५४३ ॥
म्हणून एका जनार्दनाची सर्वास अशी विनंति आहे की, मनुष्यदेहाला येऊन भगवत्भक्ती करून निजात्मस्वरूपाची प्राप्ति करून घ्यावी ४३.
इति श्रीमद्‌भागवते महापुराणे एकादशस्कंधे श्रीकृष्णोद्धवसंवादे
ब्रह्मचर्यगृहस्थकर्मधर्मनिरूपणे एकाकारटीकायां सप्तदशोऽध्यायः ॥ १७ ॥
ब्रह्मचर्यगृहस्थकर्मधर्मनिरूपणे एकाकारटीकायां सप्तदशोऽध्यायः ॥ १७ ॥
(याप्रमाणे श्रीमद्भागवत महापुराणांतर्गत एकादशस्कंधामधील ब्रह्मचर्य-गार्हस्थ्यधर्मकर्मनिरूपण नामक एकनाथकृत टीकेचा १७ वा अध्याय संपूर्ण झाला.)
एकनाथी भागवत
एकनाथी भागवत अध्याय १ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय २ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ३ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ४ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ५ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ६ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ७ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ८ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ९ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १० अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ११ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १२ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १३ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १४ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १५ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय १६ अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय सतरावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय अठरावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय एकोणविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय विसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय एकविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय बाविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय तेविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय चोविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय पंचविसावा अर्थासहित
श्री एकनाथी भागवत अध्याय सव्विसावा अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय २७ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय २८ अर्थासहित अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय २९ अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ३० अर्थासहित
एकनाथी भागवत अध्याय ३१ अर्थासहित
Loading...