ओवी ३०१:श्रीकृष्ण असेल सकाम। म्हणाल यालागीं आचरे कर्म।ज्याचें नाम निर्दळी सर्व काम। तो स्वयें सकाम घडे केवीं ॥अर्थ:जर श्रीकृष्ण सकाम आहे असे मानले तर त्याने कर्म करणे का आवश्यक होते? त्याचे नाम दुसऱ्यांना निष्काम कर्माची प्रेरणा देते; त्यामुळे तो स्वतः सकाम कसा असू शकतो?

ओवी ३०२:
श्रीकृष्णाचा स्मरतां काम। स्वयें संन्यासी होती निष्काम।
सकामाचा निर्दळे काम। ऐसें उदार कर्म आचरला ॥
अर्थ:
कृष्णाच्या विषयभोगांच्या लीलांचे स्मरण केल्यास संन्यासी स्वतःच निष्काम होतात. यामुळे त्याने उद्दीष्ट करून उदार कर्म केले आहे.

ओवी ३०३:
तेणें अवाप्तसकळकामें। ऐशीं आचरला अगाध कर्में।
मानव तारावया मनोधर्में। कीर्ति मेघश्यामें विस्तारिली ॥
अर्थ:
ज्याने सर्व पूर्णकामे प्राप्त केली, त्याने अचाट कर्मे केली. मनुष्यांनी त्याचे स्मरण करून जीवनात तरून जावे, म्हणून त्याने आपली कीर्ति पसरली.

ओवी ३०४:
कैसें कर्म सुमंगळु। कानीं पडतांचि अळुमाळु।
नासोनियां कर्ममळु। जाती तत्काळु श्रवणादारे ॥
अर्थ:
कृष्णाचे कर्म किती मंगलदायक आहे, पाहा! जरी त्याचे कार्य थोडक्यात कानांत आले, तरी त्याच्या श्रवणामुळे कर्माचे मळ तत्काळ नष्ट होतात.

ओवी ३०५:
श्रवणें उपजे सद्‍भावो। सद्‍भावें प्रकटे देवो।
तेणें निर्दळे अहंभावो। ऐशी उदार पहा वो हरिकीर्ति ॥
अर्थ:
श्रवणामुळे सद्‌भाव उत्पन्न होतो, सद्‌भावाने देव प्रकट होतो, आणि त्यामुळे अहंभाव नाहीसा होतो. हरीची कीर्ती किती उदार आहे!

ओवी ३०६:
श्रीकृष्णकीर्तीचें स्मरण। कां करितां श्रवणपठण।
मागें उद्धरले बहुसाल जन। पुढें भविष्यमाण उद्धरती ॥
अर्थ:
श्रीकृष्णाच्या कीर्त्याचे स्मरण, श्रवण किंवा पठण करून अनेक लोक उद्धरले गेले, आणि भविष्यातही उद्धार होतील.

ओवी ३०७:
जरी केलिया होती पुण्यराशी। तरी अवधान होये हरिकथेसी।
येर्‍हवीं ऐकतां येरांसी। लागे अनायासीं अतिनिद्रा ॥
अर्थ:
जर एखाद्याने पूर्वजन्मात पुण्य कमावले असेल, तरच त्याला हरिकथेवर लक्ष केंद्रित करणे शक्य आहे; अन्यथा इतरांना ऐकताना गाढ झोप लागते.

ओवी ३०८:
जे हरिकथेसी सादर। त्यांच्या पुण्या नाहीं पार।
कृष्णें सुगमोपाव केला थोर। दिनोद्धार हरिकीर्तनें ॥
अर्थ:
जे हरिकथेला तत्पर असतात, त्यांच्या पुण्याला पार नाही; श्रीकृष्णाने दीनांचे उद्धार करण्यासाठी कीर्तनाचा सुलभ उपाय करून ठेवला आहे.

ओवी ३०९:
कृष्णकीर्तनें गर्जतां गोठी। लाजिल्या प्रायश्चित्तांचिया कोटी।
उतरल्या तीर्थांचिया उठी। नामासाठी निजमोक्षु ॥
अर्थ:
जेव्हा कृष्णाच्या कीर्तनाची गर्जना केली जाते, तेव्हा प्रायश्चित्तांच्या समुदायांना लाज वाटते आणि तीर्थांनाही मागे पडते; कारण केवळ नामानेच मुक्ति प्राप्त होते.

ओवी ३१०:
ऐसा निजकीर्त‍उदारू। पूर्णब्रह्म शारंगधरू।
लीलाविग्रही सर्वेश्वरू। पूर्णावतारू यदुवंशी ॥
अर्थ:
कृष्णाची कीर्ति उदार आहे. तो पूर्णब्रह्म, शारंगधर, लीलाविग्रह, सर्वेश्वर आणि पूर्णावतार आहे जो यादववंशीय आहे.

ओवी ३११:उतरला धराभार येथ। सत्य न मनी श्रीकृष्णनाथ।यादव उरले अति अद्‌भुत। तेही समस्त निर्दळावे ॥अर्थ:धरा आता भारमुक्त झाली असं वाटत नव्हतं, कारण यादवांनी अद्भुत शक्ती दाखवली होती. त्यामुळे त्यांना सर्वांना निर्दळून टाकावे लागेल, असं श्रीकृष्णाला वाटलं.

​

ओवी ३१२:
ये अवतारीं हृषीकेशी। म्हणें हेंच कृत्य उरलें आम्हांसी।
निर्दळोनि निजवंशासी। निजधामासी निघावें ॥
अर्थ:
श्रीकृष्ण म्हणतो की, ह्या अवतारामध्ये आता आपल्याला फक्त हाच कार्य बाकी आहे—आपल्या वंशाला समाप्त करून निजधामात जाणे.

ओवी ३१३:
तो यादवांमाजी माधव। कालात्मा देवाधिदेव।
जाणोनि भविष्याचा भाव। काय अपूर्व करिता झाला ॥
अर्थ:
यादवांमध्ये माधव असलेल्या कालात्मा देवाने भविष्याची माहिती असताना काय अद्भुत कृत्य केले, हे ऐका.

ओवी ३१४:
नारदादि मुनिगण। त्यांसि पाचारूनि आपण।
करूं सांगे शीघ्रगमन। स्वयें श्रीकृष्ण साक्षेपें ॥
अर्थ:
श्रीकृष्णाने नारद आणि इतर ऋषींना बोलावून सांगितले की, तुम्ही आता येथेुन निघा.

ओवी ३१५:
ज्यांपासूनि संत दूरी गेले। तेथें अनर्थाचें केलें चाले।
हें यादवनिधनालागीं वहिलें। लाघव केलें श्रीकृष्णें ॥
अर्थ:
ज्या ठिकाणी संत दूर जातात, तिथे अनर्थ घडू लागतो. त्यामुळे यादवांच्या नाशासाठी श्रीकृष्णाने हे आवश्यक समजले.

ओवी ३१६:
भक्त संत साधु ज्यापासीं। तेथें रिघु नाही अनर्थासी।
जाणे हें स्वयें हृषीकेशी। येरां कोणासी कळेना ॥
अर्थ:
ज्या ठिकाणी भक्त, संत आणि साधू असतात, तिथे अनर्थाची जागा नसते. हे फक्त श्रीकृष्णालाच माहीत आहे; इतर कोणाला हे माहिती नाही.

ओवी ३१७:
जेथें संतांचा समुदावो। तेथें जन्ममरणां अभावो।
हा श्रीकृष्णचि जाणे भावो। तो करी उपावो ब्रह्मशापार्थ ॥
अर्थ:
जेथे संतांचा समुदाय असतो, तिथे जन्म आणि मरणाचा अभाव असतो. ही गोष्ट फक्त श्रीकृष्णासच माहीत आहे, त्यामुळे त्याने ब्रह्मशापाचा उपाय योजिला.

ओवी ३१८:
जेथूनि संत गेले दुरी। तेथें सद्यचि अनर्थु वाजे शिरीं।
हें जाणोनियां श्रीहरी। द्वारकाबाहेरी ऋषी घाली ॥
अर्थ:
जेथे संत दूर जातात, तिथे अनर्थ तत्काळ उद्भवतो. हे लक्षात ठेवून श्रीकृष्णाने सर्व ऋषींना द्वारकाबाहेर पाठवले.

ओवी ३१९:
ऋषि जात होते स्वाश्रमासी। त्यांते लाघवी हृषीकेशी।
तीर्थमिषें समस्तांसी। पिंडारकासी स्वयें धाडी ॥
अर्थ:
ऋषी आपआपल्या आश्रमात जात होते, पण श्रीकृष्णाने तीर्थाच्या निमित्ताने त्यांना पिंडारकाकडे पाठवले.

ओवी ३२०:
पिंडारका मुनिगण। श्रीकृष्णें धाडिले कोण कोण।
ज्यांचे करितांचि स्मरण। कळिकाळ आपण भयें कांपे ॥
अर्थ:
पिंडारकाला पाठवले गेलेले मुनि कोण आहेत, ज्यांचे स्मरण केले जाते, ते भयभीत झाले होते.

ओवी ३२१:जे तपस्तेजें देदीप्यमान। जे पूर्णज्ञानें ज्ञानघन।ज्यातें सदा वंदी श्रीकृष्ण। ते ऋषीश्वर जाण निघाले ॥अर्थ:जे तप आणि तेजाने पूर्ण ज्ञानाची प्राप्ती केलेले आहेत आणि जे सदा श्रीकृष्णाची वंदना करतात, असे महान ऋषी पिंडारकाकडे जाण्यास निघाले आहेत.

ओवी ३२२:
जे गायत्रीमंत्रासाठी। करूं शके प्रतिसृष्टी।
जो विश्वामित्र महाहटी। तोही उठा‍उठी निघाला ॥
अर्थ:
गायत्री मंत्राच्या शक्तीने प्रतिसृष्टी निर्माण करण्यास सक्षम असलेला विश्वामित्रही तत्काळ निघाला.

ओवी ३२३:
जेथ न बाधी उष्णशीत। ते आश्रमीं वसे असित।
ज्याचेनि नामें द्वंद्वें पळत। तोही त्वरीत निघाला ॥
अर्थ:
ज्या आश्रमात उष्णता किंवा थंड यांचा त्रास होत नाही आणि ज्याचे नाव द्वंद्वांचा नाश करतो, तो ऋषीही त्वरित निघाला.

ओवी ३२४:
जो सूर्यासि रिघोनि शरण। अश्वाचे कर्णीं बैसोन आपण।
पूर्ण केले वेदपठण। तो कण्वही जाण निघाला ॥
अर्थ:
सूर्याच्या कर्णात बसून वेदांची पूर्णपणे वाचन केलेला कण्वऋषीही निघाला.

ओवी ३२५:
जो दुर्वास अत्याहारी। आहार सेवूनि निराहारी।
तोही द्वारकेबाहेरी। त्वरेंकरूनि निघाला ॥
अर्थ:
अत्याहारी असूनही निराहारी म्हणून ओळखला जाणारा दुर्वासऋषीही द्वारकेच्या बाहेर त्वरेनें निघाला.

ओवी ३२६:
भृगूचा श्रीचरण। हृदयीं वाहे नारायण।
मिरवी वत्स भूषण। तो भृगुही जाण निघाला ॥
अर्थ:
ज्याने श्रीकृष्णाला हृदयात धरून श्रीवत्स भूषण म्हणून मिरवितो, तो भृगु ऋषीही निघाला.

ओवी ३२७:
अंगिरा स्वयें सद्‌बुद्धी सृष्टीं। बृहस्पति जन्मला ज्याचे पोटी।
जो परमगुरु देवांच्या मुकुटीं। तोही उठी गमनार्थ ॥
अर्थ:
अंगिरा ऋषी, ज्याच्या पोटात देवगुरु बृहस्पती जन्माला आले, तोही जाण्यास निघाला.

ओवी ३२८:
कश्यपाची नवलगोठी। सुर नर किन्नर जन्मले पोटीं।
यालागी हे काश्यपी सृष्टी। तोही उठाउठी निघाला ॥
अर्थ:
कश्यप ऋषीच्या पोटी देव, मानव, किन्नर यांचा जन्म झाला. म्हणून या सृष्टीला 'काश्यपसृष्टि' म्हणतात. तो कश्यप ऋषीही जाण्यास निघाला.

ओवी ३२९:
मुक्तांमाजी श्रेष्ठ भावो। वेदीं वाखाणिला वामदेवो।
तोही द्वारकेहूनि पहा हो। स्वयमेवो निघाला ॥
अर्थ:
सर्व मुक्तांत जो श्रेष्ठ आहे, त्याचे वेदांमध्ये वर्णन केले आहे, तो वामदेव ऋषीही निघाला.

ओवी ३३०:
अत्रीची नवल परी। तीनी देव जन्मले उदरीं।
श्रीदत्त वंदिजे योगेश्वरीं। हे अगाध थोरी अनसूयेची ॥
अर्थ:
अत्री ऋषीच्या पत्नीने अद्भुत देव जन्माला आणले. श्रीदत्त यांचे वंदन करणाऱ्या योगेश्वरीने अनसूयेच्या महानतेची महिमा गात आहे.

ओवी ३३१:

तो स्वयें अत्री ऋषीश्वर। श्रीकृष्ण आज्ञातत्पर।पिंडारका अतिसत्वर। प्रयाण शीघ्र तेणें केलें ॥

अर्थ:अत्रि ऋषी, जो सर्व ऋषींमध्ये श्रेष्ठ आहे, तो श्रीकृष्णाच्या आज्ञेला तत्पर असल्यामुळे पिंडारकाला जाण्याची जलदी केली.

ओवी ३३२:
जो रामाचा सद्‌गुरू। ब्रह्मज्ञानें अति‍उदारू।
ज्याचे शाटीचा प्रताप थोरू। जिंकिला दिनकरू तपस्तेजें ॥
अर्थ:
जो श्रीरामाचा सद्गुरु आहे आणि ब्रह्मज्ञानात अत्यंत उदार आहे, ज्याची तेजस्विता सूर्यालाही मागे टाकते, तो वसिष्ठ महर्षी आहे.

ओवी ३३३:
ऐसा जो वसिष्ठ महामुनी। तोही कृष्णसंज्ञा मानुनी।
निघाला द्वारकेहूनी। शीघ्र गमनीं पिंडारका ॥
अर्थ:
वसिष्ठ ऋषी, जो कृष्णाची सूचना मान्य करून, द्वारका सोडून त्वरित पिंडारकाला निघाला.

ओवी ३३४:
आणि देवर्षि नारदु। त्याचाही अगाध बोधु।
ज्यासि सर्वदा परमानंदु। अति आल्हादु हरिकिर्तनी ॥
अर्थ:
देवर्षी नारद, ज्याचे ज्ञान अगाध आहे, तो सदैव परमानंदात राहतो आणि हरिकर्तनामध्ये निरंतर उत्सुक असतो.

ओवी ३३५:
ब्रह्मवीणा स्वयें वातु। ब्रह्मपदें गीत गातु।
ब्रह्मानंदे नाचतु। निघे डुल्लतु पिंडारका ॥
अर्थ:
नारद ऋषी खांद्यावर वीणा घेऊन ब्रह्मपद गात गात ब्रह्मानंदात नाचत पिंडारकाला निघाला.

ओवी ३३६:
इत्यादि हे मुनिवरू। श्रेष्ठ श्रेष्ठ ऋषीश्वरू।
शिष्यसमुदायें सहपरिवारू। मीनले अपारू पिंडारकीं ॥
अर्थ:
अशा प्रकारे सर्व श्रेष्ठ ऋषी, शिष्यसमुदायासह पिंडारकाला जडलेल्या अपार ऋषींची एकत्रीकरण झाले.

ओवी ३३७:
एवं पिंडारकीं ऋषि सर्व। शापानुग्रही महानुभाव।
मीनले कृष्णवैभव। अति‍अपूर्व वर्णिती ॥
अर्थ:
याप्रमाणे सर्व ऋषी पिंडारकाला जमा झाले, जे शाप देण्यास आणि अनुग्रह करण्यास समर्थ होते, आणि कृष्णाच्या अपूर्व वैभवाचे वर्णन करायला लागले.

ओवी ३३८:
बाप लाघवी वनमाळी। कुलक्षयो घडावया तत्काळीं।
कुमरीं ऋषीश्वरांसी रांडोळी। कपटमेळीं मांडिली ॥
अर्थ:
कपटनाटकी श्रीकृष्णाने आपल्या मुलांकडून कपटमेळा जमवून मोठमोठ्या ऋषींची कुचेष्टा करून कुलक्षय घडवायचा प्रयत्न केला.

ओवी ३३९:
निंदा अवज्ञा हेळण। करितां ब्राह्मणांसि छळण।
जेथ ब्रह्मद्वेष वाढे पूर्ण। कुळक्षयो जाण ते ठायीं ॥
अर्थ:
जेथे निंदा, अपमान आणि टवाळकी केली जाते, तिथे ब्राह्मणांचा छळ होतो, आणि ब्राह्मणांचा द्वेष वाढला की, त्या ठिकाणी कुलक्षय होतो.

ओवी ३४०:
ब्राह्मणांच्या कोपापुढें। कुळ कायसें बापुडे।
महादेवाचें लिंग झडे। इंद्रपदवी पडे समुद्रीं ॥
अर्थ:
ब्राह्मणांच्या कोपापुढे कुळ काय टिकणार? महादेवाचे लिंग लपून इंद्राच्या पदवीवर समुद्रात पडेल.

ओवी ३४१:तो समुद्रही केला क्षार। ऐसा द्विजकोप अतिदुर्धर।हें एका‍एकाचें चरित्र। ते ऋषि समग्र मीनले तेथें ॥अर्थ:द्विजांचे (ब्राह्मणांचे) कोपामुळे समुद्रही क्षार झाला. असे दुर्धर शाप घेणारे ऋषी पिंडारकात जमा झाले.

ओवी ३४२:
धरातळीं ब्रह्म ब्राह्मण। त्यांचें वचन परम प्रमाण।
हें सत्य करावया श्रीकृष्ण। कुळनिर्दळण स्वये दावी ॥
अर्थ:
ब्रह्म आणि ब्राह्मण यांचा धरतीवर एक अनन्य अधिकार आहे. त्यांच्या वचनांना खूप महत्त्व आहे. श्रीकृष्णाने आपल्या कुलाची वाचवणूक केली पाहिजे.

ओवी ३४३:
यदुनंदन समस्त। क्रीडाकंदुक झेलित।
एकमेकांतें हाणित। ठकवून पळत परस्परें ॥
अर्थ:
सर्व यादवांचे पुत्र चेंडूनें खेळू लागले. ते चेंडू वरचेवर झेलीत, एकमेकांना मारीत आणि अंग चुकवून पळत होते.

ओवी ३४४:
ऐसा नाना क्रीडाविहार। करीत आले यदुकुमर।
अंगीं श्रीमद अपार। औद्धत्यें थोर उन्मत्त ॥
अर्थ:
यादवांची मुले विविध प्रकारे मजा करीत पिंडारकास आली. त्यांच्या अंगी श्रीमंतीचा मनस्वी ताठा होता, ते मदोन्मत्त आणि उद्धट झाले होते.

ओवी ३४५:
अतीत अनागत ज्ञानवंत। ऋषीश्वर मीनले समस्त।
ज्यांचें वचन यथार्थभूत। त्यांसिही निश्चित ठकूं म्हणती ॥
अर्थ:
भूतकाळ आणि भविष्यकाळ जाणणारे अनेक ऋषी एकत्र आले होते. त्यांच्या वचनांना खरे ठरवण्यासाठी यादवांनी ठरवले की ते त्यांना चकवतील.

ओवी ३४६:
जैं अघडतें ये‍ऊनि पडे। तैं यांचें वचन कैसें घडे।
म्हणोनि ऋषीश्वरांपुढें। मांडिलें कुडें यदुकुमरीं ॥
अर्थ:
यादवांनी ऋषींना कपटाने ठरवले की त्यांच्या वचनांचे खरे ठरवण्यास आणि भूतकाळात येणाऱ्या घटनांचे विरोध करण्यासाठी काही जुगार मांडले.

ओवी ३४७:
पहिलेच श्रीमतें उद्धट। त्यावरी मांडिलें कपट।
साम्बास दे‍ऊनि स्त्रीनट। अतिवरिष्ठ बाणला ॥
अर्थ:
असे लक्ष्मीच्या मदानें धुंद झालेले यादव, त्यांनी सांबास स्त्रीचा वेष देऊन कपटाची युक्ती तयार केली.

ओवी ३४८:
तो श्यामसुंदर डोळसु। अंगा शोभला स्त्रीवेषु।
प्रमदावैभवविलासु। दावी विन्यासु सलज्ज ॥
अर्थ:
सांब डोळे पाणीदार व सुंदर होता. त्याला स्त्रीवेष शोभा देत होता, आणि अभिनयातही तो पटाईत होता.

ओवी ३४९:
नयनी सोगयाचें काजळ। व्यंकटा कटाक्षे अतिचपल।
सुंदर सुकुमार वेल्हाळ। चाले निश्चळ हंसगती ॥
अर्थ:
त्याने डोळ्यात काजळ घातले होते. त्याचे डोळे असे मोडू लागले की नजरही ठरू नये. तो जात्याच सुंदर व नाजूक होता, आणि हंसगतीनें चालत होता.

ओवी ३५०:
वस्त्रें बांधोनिया उदर। नावेक केलें थोर।
तेणें ते गरोदर। दिसे साचार इतरांसी ॥
अर्थ:
त्याने वस्त्रांचा बंध बांधून आपल्या उदरास एक विशिष्ट आकार दिला, ज्यामुळे तो गरोदर दिसत होता.

ओवी ३५१:हात घालूनि सखियांच्या खांदीं। चालतां उदर हालों नेदी॥विसावा घेत पदोपदीं। येतां ऋषिवृंदीं देखिली॥अर्थ:सांब सख्यांच्या खांद्यावर हात ठेवून चालत होता. त्याचे पोट हालचाल करत होते. पावलागणिक थांबून, ऋषींनी त्याला पाहिले.

ओवी ३५२:
ऐसा स्त्रीवेष दाखवूनि। नावेक अंतरें राहोनि।
इतर ऋषींजवळी ये‍ऊनि। लोटांगणें घालिती॥
अर्थ:
स्त्रीवेष दाखवून सांब ऋषींपासून थोड्या अंतरावर उभा राहिला. इतर मुलांनी ऋषींजवळ येऊन लोटांगण घातले.

ओवी ३५३:
पूर्वश्लोकींचा श्लोकार्थ तेथ। व्याख्यान नव्हेच समस्त।
यालागीं तेंचि येथ। वाखाणिजेत कथान्वयें॥
अर्थ:
पूर्वीच्या श्लोकांचे अर्थ येथे पूर्णपणे व्याख्यायित केले नाहीत. म्हणून कथा संदर्भाने येथे त्यांचे वर्णन केले जाते.

ओवी ३५४:
छळाचेनि मिषें जाणा। ऋषींसि करिती प्रदक्षिणा।
आत्यादरें लागती चरणा। म्हणती दर्शना आम्हीं आलों॥
अर्थ:
यादवांनी ऋषींना प्रदक्षिणा घातली, पाय धरले आणि नम्रतेने सांगितले की, "आम्ही दर्शनासाठी आलो आहोत."

ओवी ३५५:
ऐसे यदुकुमार समस्त। अविनीत परी विनीतवत।
कर जोडोनि राहिले तेथ। मृदु विनवीत मुनीश्वरां॥
अर्थ:
सर्व यदुकुमार अंतर्मुख असूनही बाहेरून अगदी नम्रता दाखवत उभे राहिले, आणि ऋषींना विनंती केली.

ओवी ३५६:
स्वामी पैल हे जे सुंदर। तुमच्या वचनीं भावार्थ थोर।
आसन्नप्रसव गरोदर। स्वयें सुकुमार पुसों लाजे॥
अर्थ:
हे स्वामी, तुम्ही ज्याबद्दल बोलता, त्या सुंदर गरोदर तरुणीला तुमच्या वचनावर विश्वास आहे. ती स्वयंप्रवृत्त होऊन तुमच्यापुढे विचारण्यास लाज वाटते.

ओवी ३५७:
स्वयें ये‍ऊन तुम्हांप्रती। तिचेनि न बोलवे निश्चितीं।
यालागीं आम्हांहातीं। सेवेसि विनंती करविली॥
अर्थ:
ती तुमच्यापुढे स्वतः येऊन बोलू शकत नाही. म्हणून, आम्ही तिच्या सेवा करण्याची विनंती केली आहे.

ओवी ३५८:
तुम्ही सत्यदर्शी साचार। अमोघवीर्य तुमचें उत्तर।
शिरीं वंदिती हरिहर। ज्ञानें उदार तुम्ही सर्व॥
अर्थ:
तुम्ही सत्यदर्शी आहात; तुमचे वचन कधीही असत्य होत नाही. हरिहरही तुम्हाला वंदित करतात. तुमच्यात ज्ञानाचे उदारत्त्व आहे.

ओवी ३५९:
यालागी हे गर्भवती। सादरें असे पुसती।
पुत्रकाम असे वांछिती। काय निश्चितीं प्रसवेल॥
अर्थ:
ही गर्भवती स्त्री तुमच्याकडे विनम्रतेने विचारते की, "माझ्या गर्भात काय होईल? मला पुत्राची इच्छा आहे."

ओवी ३६०:
ऐसे कपटाचेनि वालभें। विनीत कर जोडूनि उभे।
तैशींच फलें भावगर्भें। छळणलोभें पावती॥
अर्थ:
यादव कपटाने व विनम्रतेने उभे राहून, गरोदर मुलीच्या इच्छांमध्ये, छळाच्या लोभाने दाखवण्याचा प्रयत्न करीत होते.

ओवी ३६१:कर्म जाणोनियां कुडें। नारदु नाचे ऋषींपुढें।मुनि म्हणे यादवांचें गाढें। निधन रोकडें वोढवलें॥अर्थ:नारद ऋषींपुढे नाचत आहेत कारण त्यांनी यादवांचे खोटे कर्म ओळखले. ते म्हणतात की यादवांचा मृत्यू जवळ आला आहे.

ओवी ३६२:
मुंगिये निघालिया पांख। तिसी मरण ये अचूक।
तेवीं ब्राह्मणछळणें देख। आवश्यक कुळनाश॥
अर्थ:
पंख असलेल्या मुंग्याला मरण येणे निश्चित आहे. तसंच, ब्राह्मणांचा छळ केल्यास कुळाचा नाश होतो.

ओवी ३६३:
शापीत आलिया द्विजजन। त्यांसि सद्‍भांवें करावें नमन।
मारूं आलिया ब्राह्मण। मस्तक आपण वोढवावें॥
अर्थ:
ब्राह्मण जरी शिव्या देत असले तरी त्याला भक्तिपुरस्कृत नमस्कार करावा लागतो; त्याने मारला तरी त्याच्यापुढे मस्तक झुकवावे.

ओवी ३६४:
त्या ब्राह्मणांसि छळण। तें जाणावें विषभक्षण।
विषें निमे भक्षित्याचा प्राण। कुळनिर्दळण द्विजछळणें॥
अर्थ:
ब्राह्मणांचा छळ करणे म्हणजे विषभक्षण करणे आहे. विष एकटा खाणाऱ्याचा प्राण घेतो, पण ब्राह्मणांचा छळ सर्व कुळाचा नाश करतो.

ओवी ३६५:
अविद्य सुविद्य न म्हणतां जाण। धरातळीं ब्रह्म ब्राह्मण।
त्याचें करूं जातां छळण। कुळनिर्दळण आवश्यक॥
अर्थ:
विद्वान् किंवा अविद्वान् असले तरी ब्राह्मण हे पृथ्वीवर ब्रह्माचाच अवतार आहेत. त्यांचा छळ केल्यास कळा निश्चित नष्ट होते.

ओवी ३६६:
ऐकें परीक्षिति नृपवरा। यापरी यादवकुमरां।
निधनाचा भरला वारा। तेणें ते ऋषीश्वरां छळूं गेले॥
अर्थ:
हे राजाधिराजा परीक्षित, ऐक. यादवांच्या अंगांत मृत्यूचा वारा भरला होता, म्हणून ते ऋषींवर छळायला गेले.

ओवी ३६७:
कपट जाणोनियां साचार। थोर कोपले ऋषीश्वर।
मग तिंहीं काय वाग्वज्र। अति‍अनिवार सोडिलें॥
अर्थ:
यादवांच्या कपटाचे कारण लक्षात आल्याने ऋषींनी रागावले. मग त्यांनी अपरिहार्य वाग्वज्र सोडले.

ओवी ३६८:
अरे हे प्रसवेल जें बाळ। तें हो‍ईल सकळकुळा काळ।
निखळ लोहाचें मुसळ। देखाल सकळ मंदभाग्यें॥
अर्थ:
ते म्हणाले, "या गर्भात जो बाळ जन्मेल, तो तुमच्या कुळाचा अंत करेल. तुम्ही सर्व दुर्दैवी आहात."

ओवी ३६९:
ऐकूनि शापाचें उत्तर। भयभीत झाले कुमर।
सोडूनि सांबाचें उदर। अतिसत्वर पाहती॥
अर्थ:
हा शाप ऐकून यादवांचे पुत्र घाबरले. त्यांनी तत्काळ सांबाचे पोट सोडले.

ओवी ३७०:
तंव ते लोहमय मुसळ। देखते झाले तत्काळ।
मग भयभीत विव्हळ। एका‍एकीं सकळ दचकोनि ठेले॥
अर्थ:
त्यांना तेथेच लोखंडाचे मुसळ दिसले. त्याबरोबर सर्वजण भयंकर दचकून गेले.

ओवी ३७१:नासावें यादव कुळ। ऐसा श्रीकृष्ण संकल्प सबळ।तोचि झाला लोहाचें मुसळ। जाण तात्काळ ऋषिवाक्यें॥अर्थ:श्रीकृष्णाचा दृढ संकल्प आहे की यादवांचे कुल नष्ट करावे. तोच संकल्प ऋषींनी केलेल्या शब्दानुसार तत्काळ लोखंडाचे मुसळ बनला.

ओवी ३७२:
जें जें ब्राह्मणाचें वचन। तें तें अन्यथा हों नेदी श्रीकृष्ण।
ब्राह्मणाचें जें वदे वदन। तें श्रीकृष्ण स्वयें सत्यत्वा आणी॥
अर्थ:
ब्राह्मणांनी जे काही वचन दिले, त्यात काहीही खोटी होत नाही. श्रीकृष्ण त्याचे सत्यात रूपांतर करतो.

ओवी ३७३:
देखोनि ऋषिश्वरांचा कोप। ऐकोनि कुलक्षयाचा शाप।
यदुकुमरां अतिसंताप। भयें कंप सूटला॥
अर्थ:
मोठमोठ्या ऋषींचा राग पाहून आणि कुलक्षयाचा शाप ऐकून यादवकुमारांना मोठा संताप झाला आणि भीतीने त्यांना कंप सुटला.

ओवी ३७४:
आम्ही मंदभाग्यें करंटे। ऋषीश्वरु कोपविलें शठें।
निजघाता झालों पैठे। कुळक्षयो कपटें जोडिला आम्हीं॥
अर्थ:
आमच्या दुर्दैवामुळे, आम्ही ऋषींचा अनावश्यक राग आणला आणि आमच्या कपटामुळे कुळक्षय आमच्यावर आला.

ओवी ३७५:
काय म्हणती नगरजन। कां छळूं गेले हे ब्राह्मण।
चिंताक्रांत म्लानवदन। मुसळ घे‍ऊन घरा आले॥
अर्थ:
आता नगरवासी आमच्याबद्दल काय म्हणतील? आम्ही ब्राह्मणांचा छळ का केला, असा विचार करून चिंतित आणि म्लान मुखाने ते मुसळ घेऊन घरी आले.

ओवी ३७६:
सभेसि वसुदेव उग्रसेन। बळराम आणि अनिरुद्ध प्रद्युम्न।
यादव बैसले संपूर्ण। एकला श्रीकृष्ण तेथें नाहीं॥
अर्थ:
सभेत वसुदेव, उग्रसेन, बलराम, अनिरुद्ध, प्रद्युम्न आणि इतर यादव बसले होते; मात्र श्रीकृष्ण मात्र तिथे नव्हता.

ओवी ३७७:
सभे सांबादि आले सकळ। पुढां ठेवूनि लोहमुसळ।
शापु सांगितला समूळ। मुखकमळ अतिम्लान॥
अर्थ:
त्या सभेत सांब व इतर सर्व कुमार आले आणि लोखंडाचे मुसळ पुढे ठेवून शापाची संपूर्ण कथा सांगू लागले. त्यांची चेहरे अतिशय म्लान झाली.

ओवी ३७८:
ऐकून द्विजांचा परमकोपू। यादवां सुटला भयकंपू।
मिथ्या नव्हे ब्रह्मशापू। भयें संतापु सर्वांसी॥
अर्थ:
ब्राह्मणांचा राग पाहून यादवांमध्ये भयंकर कांपण झाला. ब्रह्मशाप कधीही मिथ्या नसतो, ही खात्री असल्याने सर्वांना भीती वाटली.

ओवी ३७९:
प्रत्यक्ष देखोनि मुसळ। थोर सुटली खळबळ।
नगरनागरिकां हलकल्लोळ। यादवकुळ उरे कैसेनी॥
अर्थ:
प्रत्यक्ष मुसळ पाहिल्याने सर्वत्र खळबळ माजली. नागरिकांमध्ये चिंता व गोंधळ माजला, "आता यादवांचे कुल कसे टिकेल?" असा विचार सुरू झाला.

ओवी ३८०:
ऐक राया परीक्षिती। सबळ भविष्याची गती।
वृत्तांतु श्रीकृष्णा न सांगती। विचार आपमतीं तिंहीं केला॥
अर्थ:
हे राजाधिराजा परीक्षित, ऐक! भविष्याची गती अत्यंत कठीण आहे, कारण हा वृत्तांत त्यांनी श्रीकृष्णाला सांगितला नाही. त्यांनी आपल्या विचारांतच विचार केला.

ओवी ३८१:आहुक राजा उग्रसेन। तेणें लावूनि लोहघण।मुसळ करोनियां चूर्ण। समुद्रीं जाण घालविलें॥अर्थ:यादवांचा राजा उग्रसेन ने लोखंडाच्या घणाने मुसळाचे चूर्ण करून ते समुद्रात फेकले.

ओवी ३८२:
त्या मुसळाचा मध्यकवळ। चूर्ण नव्हेच अतिप्रबळ।
उरला वज्रप्राय केवळ। तो समुद्रीं तत्काळ झुगारिला॥
अर्थ:
मुसळाचा मध्यभाग अतिशय कठीण होता; तो वज्रासमान होता. त्यामुळे तो समुद्रात दूर झुगारून दिला.

ओवी ३८३:
समुद्र लाटांचे कल्लोळ। तेणें तें लोहचूर्ण सकळ।
प्रभासीं लागोनि प्रबळ। उठिलें तत्काळ येरिकारूपें॥
अर्थ:
समुद्राच्या लाटांच्या कल्लोळाने लोखंडाचे सर्व चूर्ण प्रभासतीर्थाच्या किनाऱ्यावर उगवले.

ओवी ३८४:
लोहकवळु मीन गिळी। त्या मीनातें समुद्रजळीं।
अन्यत्र मत्स्यसहित जाळीं। मत्स्यघ्न आकळी निजलाघवें॥
अर्थ:
लोखंडाचा तुकडा एका माशाने गिळला, आणि त्या माशाला जाळ्यात पकडले.

ओवी ३८५:
तो मत्स्य मत्स्यघ्न विदारी। तंव लोह निघे त्याचे उदरीं।
देखोनि हरिखला तो भारी। हें आंतुडे करीं तो सभाग्य॥
अर्थ:
त्या कोळ्याने माशाला चिरताना लोखंडाचा तुकडा बाहेर आला. हे पाहून कोळ्याला आनंद झाला, कारण जो तो मिळवेल तो भाग्यशाली असे मानले.

ओवी ३८६:
मत्स्योदरींचें लोह जाण। त्याचें अचूक संधान।
अगाध पारधी साधे पूर्ण। यालागीं तो बाण लुब्धकें केला॥
अर्थ:
माशाच्या पोटातील लोखंडाचे निशाण ठरले आणि त्याच्यामुळे असाध्य शिकार साधता येईल, म्हणून कोळ्याने त्यासाठी बाण तयार केला.

ओवी ३८७:
कोणी न सांगतां हें पेखणें। जाणितलें सर्वज्ञें श्रीकृष्णें।
परी द्विजशापु अन्यथा करणें। हें निजमनें स्पर्शेना॥
अर्थ:
हे कोणालाही सांगितले नाही तरी सर्वज्ञ श्रीकृष्णाला हे कळले, पण ब्राह्मणांचा शाप खोटा ठरवण्याच्या विचारात तो नव्हता.

ओवी ३८८:
म्हणाल हें नव्हेल त्यासी। पालटवेना द्विजशापासी।
जो निमाल्या आणी गुरुपुत्रासी। कृष्ण कळिकाळासी नियंता॥
अर्थ:
कोणी म्हणेल की हे होण्यासारखेच नाही, तरी ब्राह्मणांचा शाप त्याने खोटा करणार नाही. कारण, ज्याने गुरुच्या मृतपुत्राला जिवंत आणले, तो श्रीकृष्ण म्हणजे कळिकाळाच्या नियंता आहे.

ओवी ३८९:
पाडूनि कळिकाळाचे दांत। देवकीचे गतगर्भ आणीत।
ईश्वरा ईश्वरू श्रीकृष्णनाथ। जाणे सर्वार्थनिजसिद्धी॥
अर्थ:
कळिकाळाचे दांत पाडून, देवकीच्या गर्भाला जो परत आणतो, तो श्रीकृष्ण म्हणजे ईश्वराचाही ईश्वर आहे.

ओवी ३९०:
निद्रा न मोडितां तिळभरी। मथुरा आणिली द्वारकेभीतरी।
श्रीकृष्ण काय एक न करी। तोही ममता न धरी कुळाची॥
अर्थ:
श्रीकृष्णाने मथुरेतून तिळभरही निद्रा न मोडता द्वारका आणली. तो कुळाची ममता न धरता कायही करू शकतो.

ओवी ३९१:निजकुळक्षयो जर्‍ही न आला। तर्‍ही अन्यथा न करी ब्राह्मणबोला।ब्राह्मणें पांपरा जरी हाणितला। तो हृदयीं धरिला पदांकू॥अर्थ:आपल्या कुलक्षयाचा प्रसंग आला तरी ब्राह्मणांचा शब्द श्रीकृष्णाने खोटा केला नाही. ब्राह्मणांनी त्याला जरी लाथ मारली तरी ती पायाची खूण एक भूषण म्हणून त्याच्या हृदयात धरली.

ओवी ३९२:
तेंचि श्रीवत्सलांछन। सकळ भूषणां भूषण।
हृदयीं मिरवी श्रीकृष्ण। यालागी पूर्ण ब्रह्मण्यदेवो॥
अर्थ:
‘श्रीवत्सलांछन’ म्हणजे श्रीकृष्ण, जो सर्व भूषणांमध्ये सर्वोच्च आहे. तो हृदयात मिरवतो म्हणून त्याला पूर्ण ‘ब्रह्मण्यदेव’ मानले जाते.

ओवी ३९३:
श्रीकृष्ण शिरीं वंदी ब्राह्मण। अन्यथा न करी ब्राह्मणवचन।
यालागीं ‘ब्रह्मण्यदेवो’ पूर्ण। वेद बंदीजन वर्णिती॥
अर्थ:
श्रीकृष्ण ने सदैव ब्राह्मणांना वंदन केले. त्याने ब्राह्मणांचे वचन कधीच खोटे केले नाही, त्यामुळे त्याला ‘पूर्ण ब्रह्मण्यदेव’ म्हणून वर्णन केले जाते.

ओवी ३९४:
ब्राह्मणरूप स्वयें श्रीहरी। यालागीं ब्राह्मणांचा कैवारी।
कुळक्षयो जाहला जरी। तरी द्विजांवरी क्षोभेना॥
अर्थ:
श्रीकृष्ण स्वयंपाकी ब्राह्मणाच्या स्वरूपात होता. त्याने ब्राह्मणांना कधीही रागावले नाही, जरी कुलक्षय झाला तरी.

ओवी ३९५:
ऐकोनि ब्राह्मणांचा शापू। न धरी मोहाचा खटाटोपु।
म्हणे सिद्धी गेला कृतसंकल्पू। कुलक्षयानुरूपु संतोषे॥
अर्थ:
ब्राह्मणांचा शाप ऐकून श्रीकृष्ण मोहात पडला नाही. उलट, कुलक्षयाचा संकल्प सिद्ध होणे हेच त्याला उचित वाटले.

ओवी ३९६:
यापरी श्रीगोविंदु। काळरूपी मानी आनंदु।
कुळक्षयाचा क्षितिबाधु। अल्पही संबंधु धरीना॥
अर्थ:
श्रीकृष्ण काळाच्या रूपात आनंद मानतो. कुलक्षयाची दुःख किंवा क्षिती यांचा त्याला किंचितही संबंध नाही.

ओवी ३९७:
पूर्ण संतोष श्रीकृष्णनाथा। पुढील अध्यायीं ज्ञानकथा।
अतिरसाळ स्वानंदता। अवधान श्रोतां मज द्यावें॥
अर्थ:
श्रीकृष्णाला परम संतोष झाला आहे. पुढील अध्यायात ज्ञानमय कथा आहे, जी अत्यंत रसाळ आणि आनंददायक आहे. श्रोत्यांनी ती समजून घेण्यासाठी लक्ष द्यावे.

ओवी ३९८:
जेथें नारद आणि वसुदेवा। संवाद हो‍ईल सुहावा।
जनक आणी आर्षभदेवां। प्रश्नोत्तरीं जीवा स्वानंदु दाटे॥
अर्थ:
तिथे नारद आणि वसुदेव यांचा गोड संवाद होईल. जनकाची आणि आर्षभदेवांची प्रश्नोत्तरे ऐकून जीव आनंदात राहील.

ओवी ३९९:
हे रसाळ ब्रह्मज्ञानमातु। चाखवीन निजपरमार्थु।
एका जनार्दना विनवितु। श्रोते कृपा करितु अर्थावबोधें॥
अर्थ:
ही रसाळ ब्रह्मज्ञानाची कथा आहे. तुम्हांला याची गोडी लागेल. यासाठी जनार्दनाची प्रार्थना करत आहे की श्रोत्यांना अर्थाची स्पष्टता मिळावी.

​