​संत एकनाथ महाराज यांचा संपूर्ण जीवनपट आणि कार्य प्रगट करणार्‍या या माहितीमध्ये संत एकनाथांचे चरित्र, त्यांच्या शिक्षणाचे महत्त्व, साहित्य, आणि त्यांनी केलेले कार्य यांची माहिती सुसंगतपणे दिली आहे. खालील माहिती संत एकनाथांच्या जीवनाविषयी सखोल विवरण देते.

संत एकनाथ महाराज: जीवन आणि कार्य

जन्म आणि बालपण:

संत एकनाथ महाराजांचा जन्म इ.स. १५३३ साली पैठण येथे झाला. त्यांच्या आईचे नाव रुख्मिणी आणि वडिलांचे नाव सूर्यनारायण होते. लहानपणीच त्यांच्या आई-वडिलांचे निधन झाले, ज्यामुळे त्यांचे पालन-पोषण त्यांच्या आजोबांनी केले. त्यांच्या आजोबांचे नाव चक्रपाणी होते आणि त्यांचा पणजोबा संत भानुदास विठोबाच्या भक्तीमध्ये तल्लीन होता.

शिक्षण:

सहाव्या वर्षी आजोबांनी संत एकनाथांची मुंज केली आणि त्यांना शिक्षणासाठी विद्वान पंडितांची नेमणूक केली. एकनाथांनी रामायण, महाभारत, ज्ञानेश्वरी, आणि अमृतानुभव यांसारख्या ग्रंथांचा अभ्यास केला. बालपणापासूनच ईश्वरभक्तीचा आवड असल्यामुळे ते गुरूंच्या शोधात निघाले आणि देवगिरी (दौलताबाद) येथील जनार्दन स्वामी यांच्याकडे शिक्षण घेतले.

विवाह:

संत एकनाथांनी गृहस्थाश्रम स्वीकारला आणि गिरिजाबाई यांच्याशी विवाह केला. युग्मातून गोदावरी आणि गंगा या दोन मुली व हरिपंडित नावाचा एक मुलगा झाला.

साहित्य:

संत एकनाथ महाराजांनी अनेक ग्रंथ रचले. त्यातील काही प्रमुख ग्रंथ म्हणजे:

1. एकनाथी भागवत - भागवत पुराणावर आधारित एक ओवीबद्ध टीका.
2. भावार्थ रामायण - ४०,००० ओव्या असलेल्या रामायणाची शुद्ध रूपे.
3. ज्ञानेश्वरी शुद्धीकरण - ज्ञानेश्वरीच्या उपलब्ध प्रतिंचे शुद्धीकरण.
4. रुख्मिणी स्वयंवर - संत एकनाथांचे एक प्रसिद्ध काव्य.  

कार्य:

संत एकनाथ महाराजांनी आपल्या जीवनभर संताच्या उपदेशांद्वारे भक्ती व ज्ञानाचे प्रचार केले. त्यांनी गवळणी, भारूड, आणि जोगवा यांसारख्या प्रकारांच्या माध्यमातून समाज जागृती केली. त्यांच्या शिक्षणाने सामान्य जनतेमध्ये ईश्वर भक्ति आणि समतेचा संदेश पसरला.

उपदेश:

संत एकनाथांचे उपदेश हे सामान्य जनतेसाठी साधे व सरळ होते. त्यांनी साक्षात्कारी दृष्टिकोन, भक्तीची महत्ता आणि मानवतेचा आदर यांचे महत्त्व सांगितले. त्यांच्या उपदेशांचे काही प्रमुख मुद्दे:

• अनुतापाशिवाय देवाचे नाम मुखी येत नाही.
• सर्व धर्म, पंथ, जाती समान आहेत.
• भक्ती आणि वैराग्य हे मुख्य स्तंभ आहेत.

समाधी:

संत एकनाथ महाराजांनी इ.स. १५९९ साली फाल्गुन शुद्ध ६ या दिवशी कृष्णकमल तीर्थात समाधी घेतली. त्यांच्या जीवनाची गाथा आजही भक्तांमध्ये जिवंत आहे, आणि त्यांचे कार्य तसेच साहित्य महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक वारशात एक अनमोल ठेवा आहे.

संत एकनाथ महाराज यांची महती आजही भक्तांच्या हृदयात जागृत आहे आणि त्यांचा उपदेश व कार्य यामुळे त्यांनी अनेकांचे जीवन बदलले आहे.