मराठी साहित्याचा डिजिटल खजिना.
एकनाथी भागवत अध्याय ५ ओव्या १0१ ते २००
ओवी १०१:
ऐसा क्रोधाचा वसौटा । होय तमाचा चोहटा । मग दंभाचे नाणवठां । हीनकसाचा खोटा विकरा मांडी
अर्थ: क्रोधाचा (क्रोधाचा) वसौटा (प्रभाव) तमाचा (अंधाराचा) चोहटा (कोपरा) होतो. मग दंभाचा (ढोंगाचा) नाणवठा (नाणे मांडतो), हीनकसाचा (नीच) खोटा विकार (दुष्ट प्रवृत्ती) निर्माण होतो.
ओवी १०२:
मग जो जो भेटे भेटे प्राणिया । त्यासी अभिचारयोगक्रिया । लावूनि बाहेर मुद्रिया । पापाचारें पापिया प्रवृत्ति मांडी
अर्थ: मग जो जो प्राण्याला (जिवांना) भेटतो, त्याला अभिचारयोग (जादूटोणा) क्रिया लावतो. बाहेर (बाहेरच्या) मुद्रिया (चिन्हे) लावून, पापाचार (पापकृत्य) पापिया प्रवृत्ती (दुष्ट प्रवृत्ती) निर्माण करतो.
ओवी १०३:
स्वधर्माचा फाडोवाडें । प्रतिपदीं पाडा पढे । अधर्माची खाणी उघडे । समूळ कुडें कर्माचरण
अर्थ: स्वधर्माचा (स्वधर्माचा) फाडोवाड (फाडणे) करतो. प्रत्येक पाऊल पाडणे (ठेचणे) होते. अधर्माची (अधर्माची) खाण (खाण) उघडतो. संपूर्ण (पूर्णपणे) कर्माचरण (कर्माचे आचरण) निर्माण करतो.
ओवी १०४:
तेणें पापाचार पिके । गगनचुंबित जाहलीं टेंकें । मग अधमोत्तम एकें तुकें । घालिती यथासुखें अधर्मघालणी
अर्थ: त्या पापाचार (पापकृत्य) पिके (वाढतात). गगनचुंबित (आकाशाला भिडणारे) टेंक (टेंक) होते. मग अधमोत्तम (नीच) एक तुक (गट) यथासुख (योग्य रितीने) अधर्मघालणी (अधर्माचे घालणे) करतात.
ओवी १०५:
तेथ ठाणें देऊनि अभिमाना । वाढविती ज्ञानाभिमाना । मग निंदिती साधुजना । विपुळाती सज्जना उपहासयुक्त
अर्थ: तेथे ठाणे (स्थान) देऊन अभिमान (गर्व) वाढवतात. ज्ञानाभिमान (ज्ञानाचा गर्व) वाढवतात. मग साधुजनांची (संतांची) निंदा करतात. विपुळाती (अधिक) सज्जनांना (भल्यांना) उपहासयुक्त (उपहासाने) करतात.
ओवी १०६:
जगीं सर्वत्र पाहती दोष । तथापि देखिल्याही निर्दोष । तरी करुनियां उपहास । करिती सावकाश असदारोपणें
अर्थ: जगात सर्वत्र दोष पाहतात. तथापि निर्दोष (निष्कपट) दिसतात. तरी उपहास (उपहास) करून, सावकाश (धीरेच) असदारोपण (आरोप) करतात.
ओवी १०७:
यापरी अभिमानविदां । पापबुद्धीची दृढ बाधा । सहजानुवादें सदा । साधुनिंदा अनुवादती
अर्थ: यापरी अभिमानविद (गर्वाने पूर्ण) लोकांना पापबुद्धीची (पापकृत्याची) दृढ (मजबूत) बाधा (अडथळा) होते. सहज (सहज) अनुवाद (अनुवाद) सदा (सतत) साधु (संत) निंदा (निंदा) करतात.
ओवी १०८:
जे कां हरीतें आवडती । जे सदा करिती हरिभक्ती । त्यांतें सदा उपहासिती । अनुवादती गुणदोष
अर्थ: जे हरीत (भगवानाला) आवडतात, जे सदा (सतत) हरिभक्ती (भगवानाची भक्ती) करतात. त्यांना सदा उपहास (उपहास) करतात. गुणदोष (गुणांची आणि दोषांची) अनुवाद (वर्णन) करतात.
ओवी १०९:
व्दिज स्मरती हरिनाम । त्या नांव म्हणती अधर्म । ऐकोनि हरिकीर्तनसंभ्रम । म्हणती हें परम महापाप
अर्थ: द्विज (ब्राह्मण) हरिनाम (भगवानाचे नाव) स्मरण करतात. त्या नावाने अधर्म (अधर्म) म्हणतात. हरिकीर्तनसंभ्रम (भगवंताचे कीर्तन) ऐकून, परम महापाप (महापाप) म्हणतात.
ओवी ११०:
असा जो हरिनामातें निंदी । हरिकीर्तनीं दुर्बुद्धी । तो खळ जाणावा त्रिशुद्धी । भजनापवादी दुर्जन
अर्थ: असा जो हरिनाम (भगवंताचे नाव) निंदा करतो, हरिकीर्तनात (भगवंताच्या कीर्तनात) दुर्बुद्धी (खोटी बुद्धी) ठेवतो, तो त्रिशुद्धी (तीन शुद्धी) खल (दुष्ट) जाणावा. भजनापवादी (भजनाचा विरोधी) दुर्जन (दुष्ट) आहे.
ओवी १११:
स्त्रीकामें अतिकामुक । मैथुनापरतें नाहीं सुख । येणें भ्रमें काममूर्ख । स्त्रिया आवश्यक उपासिती
अर्थ: स्त्रीकामांनी अतिकामुक (अत्यंत कामुक) झालेले, मैथुनापरते (संभोगाशिवाय) सुख नाही. या भ्रमात (भ्रमात) काममूर्ख (कामुक मूर्ख) स्त्रियांना आवश्यक उपासित (सेवित) करतात.
ओवी ११२:
यापरी मंदबुद्धी । कैसे संवादती शब्दीं । मनुष्यजन्में हेचि सिद्धी । नाना भोगविधी भोगाव्या स्त्रिया
अर्थ: मंदबुद्धी (मूर्ख) लोक कसे संवाद करतात शब्दांत (शब्दांत). मनुष्यजन्माने हेच सिद्धी (संपूर्णता) आहे, विविध भोगविधी (आनंदाचे प्रकार) स्त्रियांना भोगाव्या लागतात.
ओवी ११३:
जें स्त्रीभोगीं सद्यसुख । तें त्यागविती ते अतिमूर्ख । वैराग्यमिसें लोक । ठकिले देख महामूढीं
अर्थ: जे स्त्रीभोगीं (स्त्रियांपासून सुख मिळवतात) सद्यसुख (वर्तमान सुख) आहे, ते त्यागतात (त्यागतात) ते अतिमूर्ख (अत्यंत मूर्ख) आहेत. वैराग्याने लोक (लोक) ठकले (फसले) आहेत, महामूढ (महामूर्ख) आहेत.
ओवी ११४:
सांडूनि गृहभोग अंगना । जयां वैराग्यें उद्भट भावना । ते निजकर्में दंडिले जाणा । नागवूनि वना दवडिले दैवें
अर्थ: गृहभोग (गृहसुख) सोडून अंगना (स्त्रियां), ज्यांना वैराग्याने (वैराग्याने) उद्भट (उग्र) भावना आहेत, ते निजकर्माने (स्वकर्माने) दंडले (शिक्षा केले) जातात. दैवाने (दैवाने) त्यांना नागवून (लुटून) वना (वनात) धावायला लावले.
ओवी ११५:
काय गृहश्रमीं देव नसे । मग वना धांवताति पिसे । साचचि देव वनीं वसे । तरी कां मृग ससे न तरती व्याघ्र
अर्थ: गृहश्रमीं (गृहस्थ) देव नसेल तर, मग वनात (वनात) धावतात पिसे (पक्षी). खरेच देव वनात (वनात) वसेल, तरी मृग (हिरण) आणि ससे (ससे) व्याघ्र (वाघ) यांच्यापासून बचत का नाही.
ओवी ११६:
घालोनियां आसनें । देवो भेटता जरी ध्यानें । तरी बकाचीं पाळिंगणें । कां पां तत्क्षणें नुद्धरती
अर्थ: आसनें (आसन) घालून, देव भेटता जरी ध्यानात (ध्यानात), तरी बकाची (बगळ्याची) पाळिंगणें (पिलाने) तत्क्षण (क्षणात) उद्धरता (उद्धारित) का नाहीत.
ओवी ११७:
एकान्त रहिवास विवरीं । तेथचि भेटता श्रीहरी । तरी न तरोनियां उंदिरीं । कां पां घरोघरीं चिंवताती
अर्थ: एकांत (एकांत) रहिवास (राहणे) विवरीं (गुहेत), तेथेच श्रीहरी (भगवान विष्णू) भेटतो, तरी उंदीर (उंदीर) तरतात (बचतात) का नाही. घराघरात (घरांमध्ये) चिंतन (चिंतन) का नाही.
ओवी ११८:
देवो सर्वज्ञ चोखडा । तेणें पशुपक्षियां केला जोडा । तोही लोकीं मानूनियां वेडा । त्यागाचा गाढा पाडिला मोळा
अर्थ: देव (भगवान) सर्वज्ञ (सर्वज्ञ) चोखडा (ताठ) आहे. त्याने पशुपक्षियां (प्राण्यांना आणि पक्ष्यांना) जोडा (जोडी) केला. तोही लोकीं (लोकांनी) वेडा मानून, त्यागाचा (त्यागाचा) गाढा (मोट) मोळा (बांधला).
ओवी ११९:
'आनंदा उपस्थ एकायतन' । हें देवाचें वेदवचन । तेंही न मानूनि अज्ञान । त्यागाचें संपूर्ण मांडिती बंड
अर्थ: 'आनंद उपस्थ एकायतन' (आनंद आणि वासना एकाच ठिकाणी) हे देवाचे वेदवचन (वेदाचे वचन) आहे. तेही अज्ञानाने (अज्ञानाने) मानत नाहीत. त्यागाचे (त्यागाचे) संपूर्ण बंड (विरोध) मांडतात.
ओवी १२०:
मैथुनीं परम सुख । देवेंचि रचिलें देख । तेंही त्यागोनियां मूर्ख । वीतरागें लोक संन्यासी होती
अर्थ: मैथुन (संभोग) परम (सर्वोच्च) सुख आहे, देवानेच निर्माण केले आहे. तेही मूर्ख (मूर्ख) त्यागतात. वीतराग (वैराग्य) लोक संन्यासी (संन्यासी) होतात.
ओवी १२१:
जे जगामाजीं केवळ पिशी । ते स्वयें होती संन्यासी । देवें दंड देऊनि त्यांसी । लाविलें भिकेसी दारोदारीं
अर्थ: जे जगामध्ये केवळ पिशी (पाखंडी) आहेत, ते स्वतः संन्यासी होतात. देव त्यांना दंड (शिक्षा) देऊन, भिकेसी (भिक्षा मागायला) दारोदारी (घराघरांत) फिरवतो.
ओवी १२२:
त्यागोनियां निजस्त्रियेसी । कर्मत्यागें होती संन्यासी । तो स्त्रीशाप बाधी त्यांसी । मागतां भिकेसी पोट न भरे
अर्थ: निजस्त्री (आपल्या स्त्रीला) त्यागून, कर्मत्यागाने (कर्मत्यागाने) संन्यासी होतात. स्त्रीशाप (स्त्रीच्या शापाने) त्यांना बाधा होते, भिकेसी (भिक्षा मागायला) पोट भरत नाही.
ओवी १२३:
हातावरी पावले दंड । खांडमिशा केलें मुंड । हिंडती भगवीं गुंडगुंड । हा स्त्रीशापें वितंड विटंबु केला
अर्थ: स्त्रीशापामुळे (स्त्रीच्या शापामुळे) त्यांना दंड मिळाला आणि त्यांची खांडमिशा (डोक्यावरील केस) काढण्यात आले. ते भगवे वस्त्र धारण करून हिंडतात, आणि या शापामुळे त्यांच्या विटंबनेने (विनाशाने) वितंड (संघर्ष) केला.
ओवी १२४:
घेऊनियां दोहीं हातीं । उदंड गांडीसी लाविती माती । त्रिकाळ जळीं बुडविजती । ऐसी स्त्रीशापें ख्याती लाविली त्यांसी
अर्थ: दोन्ही हातात घेऊन, उदंड (प्रचंड) माती लावतात. त्रिकाळ (तीन वेळा) जळात (पाण्यात) बुडवतात. अशी स्त्रीशापाने त्यांची ख्याती (प्रतिष्ठा) लाविली आहे.
ओवी १२५:
लंगोटी लाविली गांडीसी । झोळीं लाविली हातासी । त्याहीवरी दंड देऊनि त्यासी । स्त्रीशापें संन्यासी लाविले भिके
अर्थ: लंगोटी (कपड्याची पट्टी) गांडीला (कमरेला) लावली, झोळी (पिशवी) हाताला लावली. त्याहीवरी (त्याच्यावर) दंड देऊन, स्त्रीशापामुळे संन्यासी (संन्यासी) भिकेला लागले.
ओवी १२६:
स्त्रीसुखापरतें नाहीं सुख । स्त्रीत्यागापरता नाहीं दोख । हेंचि नेणोनियां मूर्ख । दंडिले अनेक वैराग्य त्यागें
अर्थ: स्त्रीसुख (स्त्रियांपासून मिळणारे सुख) सोडून दुसरे सुख नाही. स्त्रीत्याग (स्त्रियांपासून वियोग) सोडून दुसरे दुःख नाही. हे न जाणता मूर्ख (मूर्ख) अनेक वैराग्य त्यागाने (वैराग्याने) दंडले जातात.
ओवी १२७:
स्त्रीसंगेंवीण विविध भोग । ते जाणावे अतिउद्वेग । निजभाग्यें जे सभाग्य साङग । ते स्त्रीयोगें भोग भोगिती नाना
अर्थ: स्त्रीसंग (स्त्रियांशी संगत) वाचून विविध भोग (आनंद) अतिउद्वेग (अत्यंत ताण) निर्माण करतात. ज्यांना सभाग्य (संपत्ती) सापडते, ते स्त्रीयोगाने (स्त्रियांशी संबंधित) अनेक भोग (आनंद) भोगतात.
ओवी १२८:
हेंचि देवाचें प्रसन्न होणें । जे सदा इष्ट भोग भोगणें । ते भोग जेणें त्यागणें । तेंचि क्षोभणें देवाचें
अर्थ: देवाचे प्रसन्न होणे (प्रसन्नता) म्हणजे सदा इष्ट (प्रिय) भोग भोगणे. ते भोग (आनंद) त्यागणे (त्यागणे) हे देवाचे क्षोभ (त्रास) आहे.
ओवी १२९:
स्त्रियादि भोग त्यागिले रोकडे । पुढें निजमोक्ष हें वचन कुडें । यापरी भोळे लोक बापुडे । वैराग्यवादें फुडें नाडिले येथ
अर्थ: स्त्रीआदि भोग (स्त्रियांपासून मिळणारे आनंद) त्यागून, पुढे निजमोक्ष (मोक्ष) हे वचन (वचन) कुड (असत्य) आहे. यापरी भोळे (भोळे) लोक बापुड्यांना (भक्तांना) वैराग्यवादाने (वैराग्याने) फसवतात.
ओवी १३०:
ऐसऐसिया अनुवादा । करिती परस्परें संवादा । म्हणती त्यागाची बुद्धि कदा । आम्हांसी गोविंदा देऊं नको
अर्थ: अशा अनुवादा (विवाद) करतात, परस्परांशी संवाद (संवाद) करतात. म्हणतात, त्यागाची (त्यागाची) बुद्धि (बुद्धी) आम्हांला गोविंद (भगवान विष्णू) देऊ नकोस.
ओवी १३१:
त्याग करोनि भीक मागणें । यापरीस भलें मरणें । मुक्ति देखिली नाहीं कोणें । आपदा भोगणें जग देखे
अर्थ: त्याग (त्याग) करून भिक मागणे (भीक मागणे) यापेक्षा मरण (मरण) बरे आहे. मुक्ती (मोक्ष) कोणालाही दिसत नाही. आपदा (आपत्ती) भोगणे (भोगणे) जग पाहते.
ओवी १३२:
कोणासी तरी मुक्ती । कोठें तरी देखिजेती । तरी ते साच मानूं येती । मिथ्या वदंती वैराग्यत्यागा
अर्थ: कोणाला तरी मुक्ती (मोक्ष) कोठेतरी (कुठेतरी) दिसते. तरी ते साच (खोटे) मानतात. मिथ्या (खोट्या) वदंती (वर्तमान) वैराग्यत्याग (वैराग्य त्याग) करतात.
ओवी १३३:
ऐशी सदा त्यागाची करुनि निंदा । भोग भोगावे म्हणती सदा । ऐसऐ शिया आशीर्वादा । देती सदा स्वाध्यायासी
अर्थ: अशी सदा त्यागाची (त्यागाची) निंदा करून, भोग (आनंद) भोगावे असे सदा म्हणतात. अशी आशीर्वादा (आशीर्वाद) सदा स्वाध्याय (स्वाध्याय) करतात.
ओवी १३४:
स्त्रीसुख परम मानून । स्वयें सदा होती स्त्रैण । मग जागृती सुषुप्ति स्वप्न । स्त्रियेचें ध्यान अहर्निशीं
अर्थ: स्त्रीसुख (स्त्रियांपासून मिळणारे सुख) परम (सर्वोच्च) मानून, स्वतः सदा (सतत) स्त्रैण (स्त्रीशी संबंधित) होतात. मग जागृती (जागरण), सुषुप्ति (गाढ निद्रा) आणि स्वप्न (स्वप्न) यामध्ये स्त्रीचे ध्यान (ध्यान) अहर्निश (दिवसरात्र) करतात.
ओवी १३५:
नाहीं सद्गुरुचें भजन । नाहीं वृद्धासी पूजन । नाहीं अतिथींसी अन्न । स्त्रीआधीन सर्वस्वें
अर्थ: नाही सद्गुरुचे भजन (पूजा), नाही वृद्धांचे पूजन (आदर), नाही अतिथींसाठी अन्न. सर्वस्व (संपूर्ण) स्त्रीच्या अधीन आहे.
ओवी १३६:
स्त्रियेचें दुखवूं नेदी मन । कदा नुल्लंघी स्त्रियेचें वचन । नित्य स्त्रियेचें अनुसंधान । सद्भावें उपासन स्त्रियेचें सदा
अर्थ: स्त्रीचे मन दुखावू देत नाही, कधीही स्त्रीच्या वचनाचे उल्लंघन (उल्लंघन) करत नाही. नित्य (सतत) स्त्रीचे अनुसंधान (अनुसरण) करतो, सद्भावाने (शुद्ध भावनेने) स्त्रीची उपासन (पूजा) करतो.
ओवी १३७:
नाहीं कुळदेवता कुळवृत्ती । नाहीं पिता-माता-सद्गुरुभक्ती । संपत्ति वोपी स्त्रियेहातीं । आपण सर्वार्थीं तीअधीन वर्ते
अर्थ: नाही कुळदेवता (कुलदेवता) किंवा कुळवृत्ती (कुटुंबाची वृत्ती), नाही पिता-माता-सद्गुरु भक्ती. संपत्ती (संपत्ती) देखील स्त्रीच्या हातात आहे. आपण सर्वार्थाने (सर्वार्थाने) तीच्या अधीन वागतो.
ओवी १३८:
ते स्त्रीभोग भोगावयासी । धनार्जन अर्जावयासी । यागु आरंभी जीविकेसी । केवळ दंभेंसीं उदरार्थ
अर्थ: स्त्रीभोग (स्त्रियांपासून मिळणारे सुख) भोगण्यासाठी, धनार्जन (धन कमावण्यासाठी) अर्ज (प्रयास) करतो. यागु (यज्ञ) आरंभ करतो जीविकेसाठी (जीविकेच्या) उपजीविकेसाठी. केवळ दंभ (ढोंग) आहे उदरार्थ (पोटासाठी).
ओवी १३९:
यागें व्हावी सर्वसिद्धि । हेही नाहीं दृढ बुद्धि । रोकडिये जीविकावधि । उपाय त्रिशुद्धी हाचि केला
अर्थ: याग (यज्ञ) केल्याने सर्वसिद्धी (संपूर्ण सिद्धी) मिळावी, परंतु दृढ बुद्धी (मजबूत बुद्धी) नाही. रोजच्या जीवनासाठी उपाय म्हणून त्रिशुद्धी (तीन शुद्धी) हाच केला.
ओवी १४०:
यज्ञदीक्षेची प्रतिष्ठा । तेणें पूज्य होईन वरिष्ठां । अग्रपूजा माझा वांटा । ऐशिया उत्कंठा आदरी यागु
अर्थ: यज्ञदीक्षा (यज्ञाचे प्रशिक्षण) प्रतिष्ठा आहे, त्यामुळे वरिष्ठांमध्ये पूज्य होईन. अग्रपूजा (प्रमुख पूजा) माझा वांटा (हक्क) आहे, अशा उत्कंठेने (इच्छेने) याग (यज्ञ) करतो.
ओवी १४१:
ऐशिया नाना विवंचना । आधीं संकल्पूनि मना । मग प्रवर्ते यागयजना । जोडावया धना कृतनिश्र्चयो
अर्थ: अशा नाना (विविध) विवंचना (चिंता) मनात संकल्प (निर्णय) करून, मग याग (यज्ञ) प्रवर्ते (सुरू) करतो. धना (धन) जोडण्यासाठी कृतनिश्र्चय (ठराव) करून.
ओवी १४२:
न पाहे विधिविधाना । नाहीं आदरु मंत्रोच्चारणा । न करी अन्नसंपादना । कोरडे कणां हवन मांडी
अर्थ: विधिविधाना (कायदे) पाहत नाही, मंत्रोच्चारणा (मंत्रोच्चार) आदर (आदर) नाही. अन्नसंपादना (अन्नाची व्यवस्था) करत नाही, कोरडे कण (धान्य) हवन (अर्पण) मांडी (लावतो).
ओवी १४३:
मी यज्ञ करितों अंगें । ऐसें जगापासीं सांगे । आणि तेणें यागयोगें । चालवी प्रसंगें जीविकायोगु
अर्थ: मी यज्ञ करतो अंग (कृत्य) म्हणून जगाला सांगतो. आणि त्या याग (यज्ञ) योगाने (प्रसंगाने) जीविका (जीविका) चालवतो.
ओवी १४४:
स्वयें नेणती विधिविधाना । आणि न पुसती सज्ञाना । परी पशूंचिया हनना । प्रवर्तती जाणा शठ नष्ट दंभें
अर्थ: स्वतः विधिविधाना (कायदे) जाणत नाही, आणि ज्ञानी (विद्वान) लोकांना पुसत नाही. तरीही पशूंच्या (प्राण्यांच्या) हनन (हत्या) प्रवर्त (सुरू) करतो, जाणूनबुजून दंभ (ढोंग) करत आहे.
ओवी १४५:
मग तेथींचा पुरोडाश । सेविती यथासावकाश । आम्ही पवित्र झालों निर्दोष । ऐसाही उल्हास लागती करुं
अर्थ: मग तेथील पुरोडाश (यज्ञाचा प्रसाद) यथासावकाश (शांततेने) सेविती (सेवित) करतो. आम्ही पवित्र (शुद्ध) झालो निर्दोष (निर्दोष) आहोत, असा उल्हास (आनंद) करतो.
ओवी १४६:
गौणता आवाहनविसर्जना । तेथ कैंची पूजा दक्षिणा । सत्पात्राची अवगणना । करिती हेळणा ज्ञानगर्वें
अर्थ: गौणता (निमित्त) आवाहन (आव्हान) विसर्जना (विसर्जन) करतो. तेथे कोणती पूजा आणि दक्षिणा (दान) आहे. सत्पात्राची (पात्र व्यक्तीची) अवगणना (तिरस्कार) करतो, ज्ञानगर्वाने (ज्ञानाच्या गर्वाने) हेळणा (उपहास) करतो.
ओवी १४७:
केवळ जीविकेच्या आशा । करुं लागती पशुहिंसा । आम्ही याज्ञिक या आवेशा । पिटिती ठसा तिहीं लोकीं
अर्थ: केवळ जीविकेच्या (जीविकेच्या) आशेने पशुहिंसा (प्राण्यांची हत्या) करतो. आम्ही याज्ञिक (यज्ञकर्ता) या आवेशात (भावात) तिहीं लोकीं (तिन्ही लोकात) ठसा (छाप) पिटतो.
ओवी १४८:
केवळ जीविकेचिया दुराशा । अविधी करिती पशुहिंसा । मज दोष होईल ऐसा । कंटाळा मानसा कदा नुपजे
अर्थ: केवळ जीविकेच्या दुराशेने (अपेक्षेने) अविधी (विधिपूर्वक) पशुहिंसा (प्राण्यांची हत्या) करतो. मज (मला) दोष (दोष) होईल, असे मानसा (मानवांना) कंटाळा (त्रास) कधीच होणार नाही.
ओवी १४९:
यापरी वर्ततां स्थिती । त्याहीवरी झालिया संपत्ती । तैं गर्वाचा भद्रजाती । तैशिया उन्नतीं डुलों लागे
अर्थ: अशी स्थिति (स्थिती) वर्तताना, त्याहीवर संपत्ती (संपत्ती) प्राप्त झाली. गर्वाचा (गर्व) भद्रजात (श्रेष्ठ वर्ग) आहे. त्यांची उन्नती (उत्कर्ष) डुलू लागली (घडू लागली).
ओवी १५०:
कां लेंडिये आला लोंढा । वाहवी वाळलिया लेंडा । कां मर्कटाचिया तोंडा । मदिरेचा भांडा सांपडे जैसा
अर्थ: जसे लेंडीत (गांडूळात) आलेला लोंढा (गुंडाळा), वाळलेली लेंड (गांडूळाची माती). तसेच मर्कटाच्या (माकडाच्या) तोंडात मदिरेचा भांडा (मद्याचा घडा) सापडतो.
ओवी १५१:
तैसा मी एकु ज्ञाता फुडा । म्हणौनि नाचे तडतडां । सज्ञान आम्हांपुढां । कवण बापुडा आन आहे
अर्थ: तसाच मी एक ज्ञाता (ज्ञानी) फुडा (शेखी मिरवतो). म्हणून नाचे तडतड (ताठात). सज्ञान (ज्ञानी) लोक आमच्यापुढे (आमच्यासमोर) कोण बापुडा (निर्बल) आहे.
ओवी १५२:
ऐशियाहीवरी अदृष्टता । रत्नें मोतिलगा वस्तुजाता । गजवाजिनृयानप्राप्तता । तेणें गर्वें इंद्रमाथां मोचे फेडी
अर्थ: अशी अदृष्टता (दृष्टीस पडणे) रत्नांमुळे (रत्नांमुळे) मोतिलगा (मोताचे गुच्छ) वस्तुजात (वस्तु) आहेत. गजवाजिनृयानप्राप्त (हत्ती, घोडे आणि वाहनांची प्राप्ती) झाली. त्यामुळे गर्वाने (गर्वाने) इंद्राच्या माथ्यावर (शिरावर) मोती फेडली.
ओवी १५३:
यज्ञीं यागस्वाहाकारीं । इंद्र आमुची आशा करी । त्याची आम्हांहूनि थोरी । कैशापरी मानावी
अर्थ: यज्ञात (यज्ञात) यागस्वाहा (हविष्य अर्पण) करताना, इंद्र (देवराज) आमच्याशी आशा (अपेक्षा) ठेवतो. त्याची (इंद्राची) आम्हाहून मोठी अपेक्षा (अपेक्षा) आहे. असे का मानावे (स्वीकारावे).
ओवी १५४:
मग शिष्य-सुहृत्-सज्जनीं । परिवारिल्या सेवकजनीं । मजसमान त्रिभुवनीं । समर्थ कोणी असेना
अर्थ: शिष्य, सुहृत् (मित्र), सज्जन (भले लोक), सेवकजन (सेवक) यांनी परिवार (परिवार) धरला आहे. त्रिभुवन (तीन लोक) मध्ये मजसमान (माझ्यासमान) समर्थ (सामर्थ्यवान) कोणी नाही.
ओवी १५५:
जैशी कां कांटीभोंवतीं हरळी । तैशी शिष्यांची मांदियाळी । ते महिमेच्या गर्वमेळीं । मानी पायांतळीं ध्रुवमंडळ
अर्थ: जशी कांटी (काट्याभोवती) हरळी (उगवते), तशीच शिष्यांची (शिष्यांची) मांदियाळी (घेरली) आहे. ते महिमेच्या (महिमेच्या) गर्वमेळीं (गर्वाच्या मेळाव्यात) पायांतली (पायाच्या खाली) ध्रुवमंडळ (ध्रुवतारा) मानतात.
ओवी १५६:
जैसें विंचुवा विष थोडें । परी प्रबळ वेदनेसी चढे । तेवीं विद्या थोडी परी गाढें । गर्वाचें फुडें अतिभरितें
अर्थ: जसे विंचवाचे (विंचूचे) विष थोडे असते, परंतु प्रबळ (प्रबल) वेदनेला (वेदनाला) चढते (उद्भवते). तसेच विद्या (ज्ञान) थोडे आहे, परंतु गाढे (मजबूत) आहे. गर्वाचे फुड (शेखी) अतिभरिते (अत्यधिक) आहे.
ओवी १५७:
तो अज्ञानामाजीं सर्वज्ञता । मिरवी आपुली योग्यता । जेवीं अंधारीं खद्योता । सतेजता झगमगी
अर्थ: तो अज्ञानामध्ये (अज्ञानामध्ये) सर्वज्ञता (सर्वज्ञता) मिरवतो (प्रदर्शित करतो). आपली योग्यता (क्षमता) मिरवतो. जसे अंधारात (अंधारात) खद्योत (जुगनू) सतेजता (प्रकाश) झगमगतो (झगमगतो).
ओवी १५८:
अल्पज्ञाता विद्येसाठीं । वाचस्पती नाणी दृष्टीं । जेवीं मुंगी पांखासाठीं । गरुडाचे पृष्ठीं पाय देवों पाहे
अर्थ: अल्पज्ञाता (अल्पज्ञान) विद्येसाठी (विद्यासाठी) वाचस्पती (विद्वान) नाणी (मूल्यवान) दृष्टी (दृष्टी) आहे. जसे मुंगी (मुंगी) पंखासाठी गरुडाचे (गरुडाचे) पृष्ठ (पाठी) पाय देऊन पाहते (पहातात).
ओवी १५९:
निखळ तांबियाचें नाणें । देवों रिघे दामोक्यायेसणें । तेणें आपुलेनि दातेपणें । मानी ठेंगणें बळीतें
अर्थ: निखळ तांब्याचे नाणे देवतांपर्यंत पोहोचते, ते आपले दातेपण मानी (गर्व) करतात.
ओवी १६०:
कर्ण दातृत्वें मानिजे फुडा । तोही न मांडे आम्हांपुढां । प्रत्यहीं भारसुवर्णहुडा । उपजे, तेणें गाढा दाता कर्णु
अर्थ: कर्णाच्या दातृत्वाला (दानशीलता) मानवी (सन्मान) फुडा (गर्व) मिळतो. तोही आमच्यासमोर मांडे (झुकतो) नाही. प्रत्येकी भारसुवर्ण हुडा (सोने) उत्पन्न होते, त्याने कर्ण महान दाता आहे.
ओवी १६१:
आम्ही निजार्जितें वित्तें । दान देवों सत्पात्रातें । मा दातृत्वें कर्णातें । विशेषु येथें तो कायी
अर्थ: आम्ही निजार्जित (स्वतःच्या कमाईने) वित्त (संपत्ती) सत्पात्रांना (योग्य व्यक्तींना) दान करतो. कर्णाच्या दातृत्वात विशेष काय आहे?
ओवी १६२:
सदा अपकारुचि जोडे । त्यासीही अल्प उपकारु घडे । इतुकियासाठीं न उकल पडे । सर्वस्व रोकडें बुडवी-सदा
अर्थ: सदा अपकार (अन्याय) जोडतो. त्यालाही अल्प उपकार (थोडासा उपकार) होतो. इतक्या लहान गोष्टीसाठी उकल (समाधान) पडे (होत नाही). सर्वस्व (संपूर्ण) रोकड (संपत्ती) बुडते.
ओवी १६३:
एवं अल्प दानासाठीं । दातृत्वाचे त्रिकुटीं । मेघाच्यापरी अतिउद्भटीं । स्वमुखें उठी गर्जतु
अर्थ: अल्प दानासाठी दातृत्वाचे त्रिकुट (त्रिकूट) मेघाच्या (मेघाच्या) अतिउद्भट (अतिविशिष्ट) आहे. स्वमुखाने (स्वतःच्या तोंडाने) गर्जतु (गर्जना करतो).
ओवी १६४:
बरवेपणाचेनि पांगें । मदनासी विटावों लागे । सौंदर्य माझेनि अंगें । दुजें मजजोगें असेना
अर्थ: बरवेपणाचे (सौंदर्य) पांग (दोष) मदनाला (कामदेवाला) विटावतो (रागवतो). माझ्या अंगात सौंदर्य आहे, दुसरे कोणी माझ्यासारखे नाही.
ओवी १६५:
कां कावळा बरवेपणासाठीं । राजहंसा नाणी दिठीं । कां आस्वली मानी पोटीं । मीही गोमटी सीतेपरीस
अर्थ: कावळा बरवेपणासाठी (सौंदर्यासाठी) राजहंसाला (राजहंस) नाणी (मूल्य) दृष्टीत (दृष्टीत) ठेवतो. आस्वली (ओसरी) मानते की, मीही गोमटी सीतेप्रमाणे आहे.
ओवी १६६:
तेवीं बरवेपणाचा जाण । थोर चढे देहाभिमान । जेवीं देखोनि हिरवें रान । म्हैसा संपूर्ण उन्मादे
अर्थ: तसेच बरवेपणाचा (सौंदर्याचा) जाण (ज्ञान) थोर (महान) आहे. देहाभिमान (शरीराचा गर्व) उन्माद (मद) चढतो. जसे हिरवे रान पाहून म्हैस (गायी) संपूर्ण उन्माद (उन्मत्त) होतात.
ओवी १६७:
यावरी कांहीं एक पराक्रम । केलिया न मानी तीनही राम । जेवीं गोग्रहणीं संग्राम । शौर्यधर्म उत्तराचा
अर्थ: येथे काही एक पराक्रम (साहस) केले तरी, तीनही राम (राम, लक्ष्मण, भरत) मानत नाहीत. जसे गोग्राहणी (गाय धरून ठेवणाऱ्या) संग्राम (युद्धात) शौर्यधर्म (शौर्याचा धर्म) उत्तराने (उत्तर) दाखवला.
ओवी १६८:
कां अंगींचेनि माजें । रानसोरु न मानी दुजें । तैसा बळाचेनि फुंजें । स्वयें गर्जे मुसमुसितु
अर्थ: अंगींचे (अंगातील) माज (गर्व) रानसोरु (जंगली सांड) दुसऱ्याला मानत नाही. तसेच बळाने (शक्तीने) फुंज (गर्व) स्वयें गर्ज (गर्जना) करतो.
ओवी १६९:
ते आधींच म्हणविती सज्ञान । त्याहीवरी 'याज्ञिक' हें महिमान । तें याज्ञिक कर्माचरण । दाविती आपण लोकांप्रती
अर्थ: आधीच सज्ञान (ज्ञानी) म्हणतात, त्याहीवर 'याज्ञिक' (यज्ञकर्ता) हे महिमान (महानता) आहे. ते याज्ञिक कर्माचरण (यज्ञाचे आचरण) लोकांप्रती (लोकांसमोर) दावतात (दाखवतात).
ओवी १७०:
आलिया धनिक जनांप्रती । आपुली स्तविती कर्मस्थिती । मग कर्ममुद्रा नानायुक्ती । स्वयें दाविती लौकिका
अर्थ: धनिक (श्रीमंत) जन (लोक) आल्यावर, आपली स्तविती (प्रशंसा) कर्मस्थिती (कर्मस्थिती) करतात. मग कर्ममुद्रा (कर्माचे चिन्ह) नानायुक्ती (विविध युक्त्या) स्वतः लौकिका (संसारात) दावतात (दाखवतात).
ओवी १७१:
ऐशियाही कर्माचारा । ज्ञातृत्वाचा गर्व पुरा । जेवीं दिवाभीतु अंधारा । निघे बाहेरा घुंघातु
अर्थ: अशा कर्माचारा (कर्मकांडाचे) ज्ञातृत्वाचा (ज्ञानाचा) गर्व (गर्व) पुरा (पूर्ण) आहे. जसे दिवाभीत (दिव्यात) अंधारा (अंधार) बाहेर घुंघात (घुंघात) निघतो.
ओवी १७२:
अजांचें लेंडोरें पेटे । तेथ ज्योतिज्वाळा कदा नुमटे । परी धुरकटलें धुपधुपी मोठें । धुवें थिकटे दिग्मंडळ
अर्थ:अजांचें (अजगराचे) लेंडोर (मल) पेटले आहे. तेथे ज्योतिज्वाळा (प्रकाश) कधीही दिसत नाही. परंतु धुरकटलें (धुर) धुपधुपी (धूर) मोठा आहे. धुवें (धूर) थिकटे (दाट) आहे.
ओवी १७३:
यापरी नाना दंभोपाधीं । अतिगर्वाच्या उन्मादीं । अंध जाहली सद्बुपद्धी । तो साधूतें निंदी हरिहरांसहित
अर्थ:याप्रमाणे नाना (विविध) दंभोपाधीं (ढोंगी विधाने) अतिगर्वाच्या (अत्यंत गर्वाच्या) उन्मादींनी (उन्मत्त) अंध केले आहेत. सद्बुपद्धी (सद्गुणी पद्धती) अंध झाली आहे. तो साधू (संत) आणि हरिहर (विष्णु आणि शिव) यांची निंदा करतो.
ओवी १७४:
जेवीं दाटलेनि काविळें । दृष्टीतें करी पिंवळें । मग देखों लागे सकळें । आचूडमूळें पीतवर्ण
अर्थ:जशी काविळ (जॉन्डिस) दाटते, दृष्टीला (दृष्टीला) पिवळे करते. मग सगळे आचूड (फळ) पिवळे दिसते.
ओवी १७५:
तेवीं निंदोपाधी अतिगर्वीं । मंद जाहली प्रज्ञाछवी । मग निर्दुष्टीं दोष लावी । शुद्धातें भावी अतिमलिन
अर्थ:तसेच निंदोपाधी (निंदा करणारे) अतिगर्व (अत्यंत गर्वित) प्रज्ञाछवी (ज्ञानाचे स्वरूप) मंद झाले आहे. मग निर्दुष्टीं (निष्कलंक) दोष लावते. शुद्धता (शुद्धता) अतिमलिन (अत्यंत अशुद्ध) बनते.
ओवी १७६:
जो योगियांच्या मुगुटीं । ज्यातें म्हणती धूर्जटी । त्याची पाहतां राहाटी । दिसे शेवटीं अतिमंद
अर्थ:जो योगी (योगीजन) मुगुट (मुकुट) घालतात, ज्याला धूर्जटी (शंकर) म्हणतात. त्याची पाहतां (पाहून) राहाटी (रूप) शेवटीं (शेवटी) अतिमंद (अत्यंत मंद) दिसते.
ओवी १७७:
रागें उमा घेतली आगी । यालागीं याज्ञिकाचें शिर भंगी । सकामु तरी मोहिनीलागीं । नग्न लागवेगीं पाठीं लागे
अर्थ:रागाने (क्रोधाने) उमाने (पार्वतीने) अग्नी घेतला. त्यामुळे याज्ञिक (यज्ञकर्ता) चे शिर (डोके) भंगले (फुटले). सकाम (इच्छुक) मोहिनी (मोहीनी) मागे लागते.
ओवी १७८:
विष्णु सदाचा कपटी । कांहीं न देखों शुध्द दृष्टीं । वृंदा पतिव्रता गोमटी । तेणें केली शेवटीं व्यभिचारिणी
अर्थ:विष्णु सदाचा (सदा) कपटी आहे. काहीही शुद्ध दृष्टीने (शुद्ध दृष्टीने) पाहत नाही. पतिव्रता (पतिव्रता) वृंदा गोमटी (नदी) शेवटी व्यभिचारिणी (व्यभिचारिणी) केली.
ओवी १७९:
जेथ विष्णु व्यभिचारवासी । ते वृंदेच्या वृंदावनापाशीं । जट्याळ गांठ्याळ मिळती राशी । केवीं साधुत्व त्यांसी मानूं आम्ही
अर्थ:विष्णु (विष्णु) व्यभिचारवासी (व्यभिचार करणारा) वृंदेच्या (वृंदा) वृंदावनापाश (वृंदावनाच्या) जवळ आहे. जट्याळ (मुलाचे) गांठ्याळ (गाठ) मिळते. आम्ही त्याला साधुत्व (संतपण) कसे मानू?
ओवी १८०:
साधु मानूं सनत्कुमार । त्यांसीही वैकुंठीं क्रोध थोर । शब्दासाठीं हरिकिंकर । जयविजय वीर शापिले
अर्थ:साधु (संत) सनत्कुमारला मानतो. त्यांनाही वैकुंठ (स्वर्ग) मध्ये क्रोध (क्रोध) आहे. शब्दासाठीं (शब्दांसाठी) हरिकिंकर (विष्णुचे सेवक) जयविजय वीर (वीर) शापित झाले.
ओवी १८१:
श्रेष्ठ मानूं चतुरानन । तोही निलागचि हीन । उमा नोवरी देखोन । म्हणतां 'सावधान' वीर्य द्रवलें
अर्थ:श्रेष्ठ (श्रेष्ठ) चतुरानन (ब्राह्मण) ला मानतो. तोही निलाग (नीच) आहे. उमाने (पार्वतीने) देखील 'सावधान' म्हणताच वीर्य (वीर्य) द्रवलें (विस्तारित).
ओवी १८२:
नारद ब्रह्मचारी निजांगें । तोही कृष्णदारा स्वयें मागे । तो कृष्णें ठकविला तत्प्रसंगें । साठी पुत्र वेगें स्त्रानीं व्याला
अर्थ:नारद (नारद) ब्रह्मचारी (ब्रह्मचारी) निजांग (स्वत:च्या शरीराने) आहे. तोही कृष्णाच्या पत्नींना मागे मागे मागतो. कृष्णाने (कृष्णाने) ठकवला (ठकवला) तत्प्रसंग (त्या प्रसंगात). साठी (साठ) पुत्र स्त्रियांमध्ये (स्त्रियांमध्ये) व्याला (जन्म).
ओवी १८३:
ज्याला म्हणती सत्य 'धर्म' । तोही केवळ अधर्म । गोत्रवधाचा संभ्रम । हा पूर्ण अधर्म धर्मासी
अर्थ:ज्याला सत्य 'धर्म' (धर्म) म्हणतात, तोही केवळ अधर्म (अधर्म) आहे. गोत्रवधाचा (गोत्र हत्या) संभ्रम (विचार) हा पूर्ण (पूर्ण) अधर्म आहे.
ओवी १८४:
व्यास तरी तो जारपुत्र । तेणेंचि कर्में पराशर । द्वेषिया वसिष्ठ-विश्र्वामित्र । अतिमत्सर परस्परें
अर्थ:व्यास (व्यास) जारपुत्र (वेश्येचा पुत्र) आहे. त्यानेच (त्याने) पराशर (पराशर) कृत्ये (कर्म) केली. वसिष्ठ-विश्र्वामित्र द्वेषी (द्वेष करणारे) आहेत. ते परस्परांत (परस्परांत) अतिमत्सर (अत्यंत ईर्ष्या) आहेत.
ओवी १८५:
साधु म्हणों दुर्वास ऋषी । तो छळूं गेला अंबरीषासी । पितृद्रोह प्रल्हादासी । साधुत्व त्यासी केवीं मानूं
अर्थ: दुर्वास ऋषीला साधु (संत) म्हणतो, पण त्याने अंबरीषाला (राजा अंबरीष) छळले (त्रास दिला). प्रल्हादाच्या (प्रल्हादाच्या) पित्याचा द्रोह (विरोध) केला. अशा व्यक्तीला साधुत्व (संतपणा) कसे मानू?
ओवी १८६:
एवं वाखाणिले पुराणीं । तेही साचे न मानती मनीं । मा आतांचे वर्तमानीं । साधु कोणी असेना
अर्थ: पुराणांमध्ये असे वाखाणलेले (वर्णन केलेले) आहे, परंतु तरीही ते मनात साचे (सत्य) मानत नाहीत. आताचे वर्तमानी (वर्तमान काळात) साधु कोण आहे.
ओवी १८७:
ऐकोनियां अचाट गोष्टी । येरें धांवती येरांपाठीं । एक करिती तोंडपिटी । अतिचावटी उदरार्थ
अर्थ: अचाट (आश्चर्यकारक) गोष्टी ऐकून, लोक एकमेकांच्या मागे धावतात. एक तोंड पिटी (तोंडावर पाठी) करतात, उदरार्थ (पोटासाठी) अतिचावटी (अत्यंत गरज).
ओवी १८८:
एक मुद्रावंत आसनीं । एक बसती बकध्यानी । परी सत्य माने मनीं । ऐसा साधु कोणी असेना
अर्थ: एक मुद्रावंत (ध्यानधारणा करणारा) आसन (आसन) घेतो, एक बकध्यानी (ध्यानधारणा) करतो. परंतु मनात सत्य (सत्य) मानत नाही, असा साधु (संत) कोण आहे.
ओवी १८९:
ऐशी आपुलियाचि युक्तीं । साक्षेपें साधूंतें निंदिती । साधु असती हे वस्ती । अणुमात्र चित्तीं असेना
अर्थ: आपल्या युक्त्या (युक्त्या) साक्षेपे (उपहासाने) साधु (संत) निंदा करतात. साधु असतात हे वास्तव (सत्य) अणुमात्र (अतिशय थोडे) चित्ती (मनात) नाही.
ओवी १९०:
जे जे हरीचे पढियंते । ते ते नावडती तयांतें । जेवीं दाखवितां दर्पणातें । क्षोभे निजचित्तें निर्नासिक
अर्थ: जे हरीचे (भगवानाचे) पढियंते (भक्त आहेत), ते नावडतात. जसे दर्पणात (आरशात) दाखवताना चित्त (मन) क्षोभ (द्वेष) करते, तसेच.
ओवी १९१:
ज्या ईश्र्वराचेनि वर्तिजती । तो ईश्र्वरु आहे हें न मानिती । तो ईश्र्वर आहे कोणे स्थिती । ऐक तुजप्रती सांगेन राया
अर्थ: जो ईश्र्वराचा (भगवंताचा) भक्त आहे, तो ईश्र्वर आहे हे मानत नाही. तो ईश्र्वर (भगवंत) कोणत्या स्थितीत आहे, हे ऐक, तुला सांगेन, राया (राजा).
ओवी १९२:
जो सर्व भूतांचे ठायीं । निरंतर अंतर नाहीं । समसाम्यें सर्वदा पाहीं । उणापुरा कदाही कल्पांतीं नव्हे
अर्थ: जो ईश्वर सर्व प्राण्यांमध्ये आहे, त्याच्यामध्ये निरंतर अंतर नाही. तो सर्वांमध्ये समभावाने पाहतो, उणापुरा (न्यूनाधिक) कधीही करीत नाही.
ओवी १९३:
जो सर्वांमाजीं असे सर्वदा । परी सर्वपणा नातळे कदा । जेवीं पद्मपत्र जलस्पंदा । अलिप्त बुद्बुदा असोनि संगें
अर्थ: जो सर्वांमध्ये सर्वदा असतो, परंतु सर्वपणा (संपूर्णता) कधीही प्राप्त करत नाही. जसे कमलपत्राच्या (कमळाच्या पानाच्या) जलस्पंदात (पाण्यात) बुडबुडा असतो, तसेच तो अलिप्त (संपर्कहीन) असतो.
ओवी १९४:
तेवीं असोनि सकळ जनीं । घसवटेना जनघसणीं । नभ जैसें अलिप्तपणीं । नरचूडामणी सबाह्य
अर्थ: तसेच सर्वांमध्ये असूनही, जनघसणीं (जनांच्या गर्दी) मध्ये न घसवटा (संपर्क साधत नाही). जसे आकाश अलिप्त असते, तसेच नरचूडामणी (श्रेष्ठ व्यक्ती) बाह्य (बाहेरून) असतो.
ओवी १९५:
तैसें अलिप्तपण न मोडे । परी रची अनंत ब्रह्मांडें । तें ब्रह्मांड अंडें प्रचंडें । वागवी उदंडें अकर्तात्मयोगें
अर्थ: अलिप्तपण (संपर्कहीनता) न मोडता, अनंत ब्रह्मांड (अगणित विश्व) रचतो. ते ब्रह्मांड अंड (अंडे) प्रचंड आहे. अकर्तात्म (निर्माणकर्त्याशी संबंध नसणाऱ्या) योगाने (योगाने) उदंड (विशाल) आहे.
ओवी १९६:
यालागीं तो 'अंतर्यामी' । अभिधान बोलिजे नित्य निगमीं । जो सर्वांच्या हृदयग्रामीं । चेतनानुक्रमीं लक्षिजे
अर्थ: त्यामुळे तो 'अंतर्यामी' (अंतःकरणातील ईश्वर) आहे. त्याला नित्य निगम (वेद) अभिधान (नाव) बोलतात. जो सर्वांच्या हृदयात आहे, चेतनानुक्रम (चेतना तत्त्व) लक्ष (ध्यान) करतो.
ओवी १९७:
त्या ईश्र्वरातें नित्य ध्यातां । कां आवडीं नाम मुखीं गातां । तरी अभीष्ट मनोरथां । होय वर्षता अखंडधारीं
अर्थ: त्या ईश्वराचे नित्य ध्यान (ध्यान) करताना, आवडीने (आनंदाने) त्याचे नाव मुखाने गाताना, अभीष्ट (इच्छित) मनोरथ (इच्छा) अखंडधारी (सतत) पूर्ण होतात.
ओवी १९८:
त्या ईश्र्वराच्या गातां गोष्टी । सर्व अनिष्टां होय तुटी । जो देखतांचि दृष्टीं । स्वानंदसृष्टि तुष्टला वर्षे
अर्थ: त्या ईश्वराच्या गोष्टी (कथा) गाताना, सर्व अनिष्ट (दुष्ट) तुटून जातात. जो आपल्या दृष्टीने पाहताना, स्वानंद (स्वतःचा आनंद) सृष्टि (निर्माण) तुष्ट (समाधान) होतो.
ओवी १९९:
एवं सुखदाता तोचि शास्ता । जो कां अंतकाचा नियंता । अकाळें काळही सत्ता । ज्या भेणें सर्वथा करुं न शके
अर्थ: सुखदाता (आनंद देणारा) तोच शास्ता (शासक) आहे. जो अंतक (मृत्यू) चा नियंता (नियंत्रक) आहे. अकाळ (अवेळी) आणि काळ (समय) याचीही सत्ता (शासन) आहे. ज्याने सर्वथा काहीही करू शकतो.
ओवी २००:
श्र्वासोच्छ्वातसांचिया परिचारा । ज्या भेणें नेमस्त वाजे वारा । ज्याचेनि धाकें धरा । न विरवे सागरा जळीं असतां
अर्थ: श्र्वासोच्छ्वात (श्वासोच्छ्वास) परिचार (सेवा) आहे. ज्याने नेमस्त (निश्चित) वारा (वारा) वाजतो. ज्याच्या धाकाने (भीतीने) धरा (पृथ्वी) आणि सागर (समुद्र) जळीं (पाण्यात) विरत नाही.