मराठी साहित्याचा डिजिटल खजिना.

एकनाथी भागवत अध्याय २७ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय २७ ओव्या १ ते १००

श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीकृष्णाय नमः ॥

ॐ नमो देव सहज निज । तूं विश्वात्मा चतुर्भुज ।
अष्टभुज तूंचि विश्वभुज । गुरुत्वें तुज गौरव ॥ १ ॥

हे ओंकाररूप सहज आत्मस्वरूप देवा ! तुला नमस्कार असो. तूं विश्वात्मा असून चतुर्भुज आहेस. अष्टभुजही तूंच असून विश्वभुज म्ह० अनंतभुजही आहेस. तुझा मी गुरुत्वानेच गौरव करतों १.

निजशिष्याचिया भावार्थ । तूं गुरुनामें अभयदाता ।
अभय देऊनि तत्त्वतां । भवव्यथा निवारिसी ॥ २ ॥

आपल्या शिष्याच्या भावार्थामुळे गुरूच्या नावाने अभय देणारा तूंच आहेस. अभय देऊन संसारदुःख खरोखर तूंच निवारण करतोस २.

निवारूनि जन्ममरण । आपण्या भेटसी आपण ।
तेव्हां गुरुशिष्यनामीं संपूर्ण । तुझें एकपण आभासे ॥ ३ ॥

जन्ममरणाचे निवारण करून तूं आपण आपल्यालाच भेटतोस ; तेव्हां गुरु व शिष्य ह्या नावांनी तुझें पूर्ण ऐक्यच भासू लागते ३.

तें एकपण पाहतां दिठीं । एका जनार्दनीं पडे मिठी ।
गुरुत्वें कोंदे सकळ सृष्टी । स्वानंदपुष्टी जग नांदे ॥ ४ ॥

ते ऐक्य दृष्टीस पडतांच एकनाथ आणि जनार्दन हे एकरूपच होऊन जातात. सारी सृष्टि गुरुत्वानेच भरून जाऊन सारे जग स्वानंदांत नांदू लागते ४.

तो स्वानंदैकचिद्घन । जगद्गुरु जनार्दन ।
एका जनार्दना शरण । एकीं एकपण दृढ केलें ॥ ५ ॥

असा तो स्वानंदैक्य चिद्धनस्वरूप जगद्गुरु जनार्दन होय. त्या जनार्दनाला एकनाथ शरण जाऊन त्याने आपले ऐक्य दृढ केलें ५.

दृढ केलें जें एकपण । तेंही सद्गुरु झाला आपण ।
तेथें खुंटले मीतूंपण । एका जनार्दन एकत्वें ॥ ६ ॥

हे दृढ केलेले ऐक्यही सारे सद्गुरुच झाला. तेव्हां एकनाथ व जनार्दन एकच झाल्यामुळे मीतूंपण खुंटले ६.

यापरी एकाकी एकला । एका जनार्दनें कवयिता केला ।
तो एकादशाचा पावला । अतिसखोला एकत्वबोध ॥ ७ ॥

अशा प्रकारे एकी एकी एक असताही एकनाथाला जनार्दनाने कवि केला. तेव्हा त्याला एकादशाचा सखोल एकत्वाचा बोध सहजच झाला ७.

त्या एकत्वाची निजस्थिती । पावला पुरूरवाभूपती ।
दृढ अनुताप विरक्ती । भगवद्भक्ती सत्संगें ॥ ८ ॥

त्याच ऐक्याची खरी स्थिति पुरूरवा राजालाही प्राप्त झाली होती. आणि सत्संगाने त्याचा तो अनुताप, विरक्ति व भगवद्भक्ति दृढ झाली ८.

हें सव्विसावे अध्यायीं जाण । स्वमुखें बोलिला श्रीकृष्ण ।
सत्संगें भगवद्भजन । तेणें वैराग्य पूर्ण साधकां ॥ ९ ॥

असें सव्वीसाव्या अध्यायांत श्रीकृष्णांनी आपल्याच मुखाने सांगितले. सत्संगानें भगवद्भजन घडत असते; आणि तेणेकरून साधकांच्या अंगी पूर्ण वैराग्य येते ९.

न करितां भगवद्भक्ती । कदा नुपजे विरक्ती ।
विरक्तीवीण भगवत्प्राप्ती । नव्हे कल्पांतीं साधकां ॥ १० ॥

भगवद्भक्ति केल्याशिवाय विरक्ति कधींच उत्पन्न व्हावयाची नाही, आणि साधकांना विरक्तीशिवाय भगवत्प्राप्ति कल्पांतीही होणे नाही १०.

ऐसें बोलिला श्रीकृष्ण । तें उद्धवें जीवीं धरूनि पूर्ण ।
भगवद्भक्ति पूजाविधान । क्रियायोग जाण पुसत ॥ ११ ॥

असें श्रीकृष्णांनी सांगितलें; ते पूर्णपणे मनात ठेवून उद्धव भगवद्भक्ति, पूजाविधान व त्यांतील क्रियायोग विचारीत आहे ११.

उद्धव उवाच-क्रियायोगं समाचक्ष्व भवदाराधनं प्रभो ।
यस्मात्वां ये यथार्चन्ति सात्वताः सात्वतर्षभ ॥ १ ॥

[श्लोक १] उद्धव म्हणाला - हे भक्तवत्सल श्रीकृष्णा ! जे भक्तजन, ज्या प्रकारे, ज्या उद्देशाने, आपली पूजा अर्चा करतात, तो आपल्या आराधनेचा क्रियायोग आपण मला सांगा. (१)

निजभक्तानुग्रहार्थ । सत्त्वमूर्ति तूं श्रीअनंत ।
तुझे निजभक्त जे सात्वत । ते तुज पूजित कोणे विधीं ॥ १२ ॥

आपल्या भक्तावर अनुग्रह करण्यासाठी सत्त्वमूर्ति असा जो तूं अनंत, त्या तुझें पूजन तुझे सात्वत-भक्त कोणत्या विधीनें करतात ? १२.

तें साधूचें आराधन । तुझे क्रियायोगें निरपूजन । ।
कृपाकरोनियां आपण । मज संपूर्ण सांगावें ॥ १३ ॥

ते साधूचे आराधन, आणि क्रियायोगाने तुझें पूजन कसे असते ? ते कृपा करून मला सर्व सांगावें १३.

म्हणसी जरी हें आणिकांतें पुसावें । हें माझेनि जाण सर्वथा नव्हे ।
तुज सांडूनि दूरी जावें । हे लाजही जीवें साहवेना ॥ १४ ॥

तूं म्हणशील की, हे दुसऱ्या कोणाला तरी विचार; तर ते मला मुळीच होणार नाही. तुला सोडून दुसरीकडे जाणे ही लाज माझ्या जिवाला सहन होत नाही १४.

मी तुझा दास जीवेंभावें । तुझेनि प्रभुत्वगौरवें ।
मी कळिकाळा नागवें । कृपाप्रभावें तुझेनी ॥ १५ ॥

जीवाभावाने मी तुझा दास आहे; तुझ्या स्वामित्वाच्या सामर्थ्यावर मी कलिकाळालासुद्धा दाद देणार नाही. हा तुझ्याच कृपेचा प्रभाव होय १५.

तूं कृपाळु कृपायुक्त । कृपेने होसी भक्तांचा भक्त ।
त्या तुझा मी चरणांकित । सलगीं गुह्यार्थ स्वयें पुसें ॥ १६ ॥

तूं कृपेने युक्त असून कृपाळू आहेस; कृपेनेंच तूं भक्तांचा भक्त होतोस. त्या तुझ्या चरणांचा मी दास आहे. म्हणून सलगीने स्वतः गुह्यार्थ विचारतों १६.

इतका करूनि अत्यादर । कां पुससी पूजाप्रकार ।
तरी हा श्रेष्ठश्रेष्ठीं केला विचार । तो निजनिर्धार अवधारीं ॥ १७ ॥

आता इतक्या अत्यादराने पूजाप्रकार तूं विचारतोस तरी कशाला? असें म्हणशील तर हा विचार मोठमोठ्या लोकांनीही केलेला आहे. तो मी सांगतों, श्रवण कर १७.

एतद्वदन्ति मुनयो मुहुर्निःश्रेयसं नृणाम् ।
नारदो भगवान् व्यास आचार्योऽङ्गिरसः सुतः ॥ २ ॥

[श्लोक २] देवर्षी नारद, भगवान व्यास आणि आचार्य बृहस्पती इत्यादी मुनी वारंवार हे मनुष्याच्या परम कल्याणाचे साधन आहे, असे सांगतात. (२)

पूर्वीं वेदविचारनिष्ठ । सुरवर्य मुनिश्रेष्ठ ।
हेंचि अनुवादले स्पष्ट । अतिवरिष्ठ विवेकी ॥ १८ ॥

प्राचीन वेदविचारनिष्ठ मोठमोठे देव, मोठमोठे ऋषि, अत्यंत श्रेष्ठ प्रतीचा विचार करणारेसुद्धा हेच स्पष्ट बोलले आहेत १८.

पूजाविधान प्रसिद्ध । बोलिला देवर्षि 'नारद' ।
अंगिराचा पुत्र अगाध । 'देवगुरु' प्रबुद्ध हेंचि बोले ॥ १९ ॥

देवर्षि नारदाने सांगितलेलें पूजाविधान तर प्रसिद्धच आहे. अंगिराचा पुत्र प्रसिद्ध देवांचा गुरूही हेंच बोललेला आहे १९.

जो 'व्यास' सत्यवतीसुत । जो कां नारायण मूर्तिमंत ।
जेणें प्रकट केला वेदार्थ । जो विख्यात महाकवि ॥ २० ॥

सत्यवतीचा पुत्र व्यास, जो मूर्तिमंत नारायण, ज्याने वेदाचा अर्थ स्पष्ट केला आहे, आणि जो महाकवि म्हणून प्रख्यात आहे २०,

पुराणकविकर्ता तो साङ्ग । यालागीं व्यसोच्छिष्टमिदं जग' ।
तेणेंही भगवत्पूजामार्ग । हा क्रियायोग बोलिजे ॥ २१ ॥

तो सर्व पुराणांचा कर्ता, म्हणूनच 'सारे जग व्यासोच्छिष्ट आहे ' असे म्हणतात. त्यानेही भगवत्पूजेचा मार्ग व हा क्रियायोग प्रतिपादन केलेला आहे २१.

असो इतरांची चावटी । जो पितामह सकळ सृष्टी ।
जो जन्मला विष्णूच्या पोटीं । तेणेंही या गोष्टी दृढ केल्या ॥ २२ ॥

ही इतरांची बडबड तर असोच; पण साऱ्या जगाचा जो आजोबा, जो विष्णूच्या पोटी जन्मास आलेला, त्या ब्रह्मदेवानेही हाच विषय द्दढ केला आहे २२.

निःसृतं ते मुखाम्भोजाद्यदाह भगवानजः ।
पुत्रेभ्यो भृगुमुख्येभ्यो देव्यै च भगवान् भवः ॥ ३ ॥

[श्लोक ३] सर्वप्रथम आपल्याच मुखारविंदातून बाहेर पडलेला हा क्रियायोग ब्रह्मदेवांनी भृग इत्यादी पुत्रांना आणि भगवान शंकरांनी पार्वतीदेवीला सांगितला होता. (३)

तुवांचि कल्पचिया आदीं । हेचि पूजाविधानविधी ।
उपदेशिला पुत्रबुद्धीं । स्वयें त्रिशुद्धी विधाता ॥ २३ ॥

तूंच कल्पारंभीच्या आधी हाच पूजाविधि पुत्रबुद्धीने स्वतः ब्रह्मदेवाला सांगितला आहेस २३.

तेणेंही कल्पादीसीं आपण । नाभिकमळासनीं बैसोन ।
भृगुकश्यपादि पुत्रांसी जाण । हें पूजाविधान उपदेशी ॥ २४ ॥

त्यानेही आपण कल्पाच्या पूर्वी नाभिकमळांत बसून भृगुकश्यपादि पुत्रांनाही हें पूजाविधान सांगितलेलें आहे २४.

श्रीमहादेवेंही आपण । हें क्रियायोगविधिविधान ।
भावें भवानीसी जाण केलें निरूपण एकांतीं ॥ २५ ॥

श्रीमहादेवांनीही आपण होऊन हे क्रियायोगविधिविधान भक्तिभावानें पार्वतीला एकांतांत निरूपण केलें आहे २५.

एतद्वै सर्ववर्णानामाश्रमाणां च संमतम् ।
श्रैयसामुत्तमं मन्ये स्त्रीशूद्राणां च मानद ॥ ४ ॥

[श्लोक ४] हे मर्यादारक्षक प्रभो ! हाच क्रियायोग सर्व वर्ण आणि सर्व आश्रमांच्यासाठी उपयुक्त असून परम कल्याणकारी आहे, असे मी समजतो किंबहुना स्त्रीशूद्रांसाठी सुद्धा हाच सर्वश्रेष्ठ उपाय असावा. (४)

एवं श्रेष्ठपरंपरा । तुवां प्रकट केली दीनोद्धारा ।
दीनदयाळु तूं खरा । याही विचारा अवधारीं ॥ २६ ॥

हे दीनोद्धारा! ह्याप्रमाणे दीनोद्धारासाठी तूं ही श्रेष्ठांची परंपरा सुरू केली आहेस. तूं दीनांचा खराखुरा दयाळू आहेस. तेव्हां त्याचाही विचार ऐक २६.

आश्रमधर्मविधिविधान । तेथ अधिकारी द्विजन्मे जन ।
त्यांसी कर्मबाधा बाधी गहन । गुंतले ब्राह्मण कर्मठत्वें ॥ २७ ॥

आश्रमधर्म आणि विधिविधान यांचे अधिकारी ब्राह्मणक्षत्रिय-वैश्य आहेत. विधिविधानांत चूक झाल्यास त्यांना अतिशय दोष लागतो. म्हणून ब्राह्मण लोक कर्मामध्ये गुंतलेले असतात २७.

तैसें नव्हे तुझें भजन । भजनाधिकारी सर्व वर्ण ।
दीनोद्धारी भजन पूर्ण । स्त्रिया शूद्रजन उद्धरिले ॥ २८ ॥

पण तुझे भजन तसें नाही. भजनाचा अधिकार साऱ्या वर्णाना आहे. भजन हें दीनाचा पूर्णपणे उद्धार करणारे आहे. त्याने स्त्रिया व शूद्र ह्यांचा उद्धार केला आहे २८.

कर्मीं गुंतले उत्तमोत्तम । भजनें उद्धरिले अधमाधम ।
भजनें सर्वांसही सुगम । भजनें स्वधर्मसार्थक ॥ २९ ॥

उत्तमोत्तम लोक कर्मात गुंतलेले असतात; आणि अधमाधमही भजनाने उद्धरले जातात. भजन हे सर्वानाच सुगम आहे. भजनाने स्वधर्माचें सार्थक होतें २९.

भजनमहिमा निःसीम । अधमा पदवी उत्तमोत्तम ।
भजनहीन जे उत्तम । ते अधमाधम स्वयें होती ॥ ३० ॥

भजनाचा महिमा अपूर्व आहे. त्याच्या योगानें अधमालाही उत्तमोत्तम पदवी प्राप्त होते. आणि जे उत्तम असून भजनहीन असतात, ते स्वतः अधमाधम होतात! ३०.

सर्व वर्ण आणि आश्रम । भगवद्भजनें गति उत्तम ।
हेंचि भक्तीचें निजवर्म । भक्त निष्काम जाणती ॥ ३१ ॥

सर्व वर्णातील व आश्रमांतील लोकांना भगवद्भजनानेच सद्गति प्राप्त होते. हेच भक्तींतील रहस्य आहे व हें निष्काम भक्तच जाणतात ३१.

करूनियां भगवद्भक्ती । भक्त स्वयें भगवद्रूप होती ।
यालागीं भक्तांतें श्रीपती । अतिप्रीतीं मानिसी ॥ ३२ ॥

भक्त भगवद्भक्ति करूनच स्वतः भगवद्रूप होतात ; म्हणूनच श्रीकृष्णा! भक्तांला तूं अत्यंत प्रीतीने मान देतोस ३२.

तुझें भजनपूजन करितां । तूं निजभकतांचा होसी त्राता ।
तूंचि भक्तांसी सन्मान-दाता । ते भजनकथा मज सांग ॥ ३३ ॥

तुझें भजनपूजन केले असतां तूं आपल्या भक्तांना तारतोस ; तूंच भक्तांना सन्मानदाता होतोस; याकरिता तुझ्या पूजेची कथा (विधानता) मला सांगावी ३३.

एतत्कमलपत्राक्ष कर्मबन्धविमोचनम् ।
भक्ताय चानुरक्ताय ब्रूहि विश्वेश्वरेश्वर ॥ ५ ॥

[श्लोक ५] हे कमलनयन श्यामसुंदरा ! आपण शंकर इत्यादी जगदीश्वरांचेसुद्धा ईश्वर आहात आणि मी आपलाच प्रेमी भक्त आहे म्हणून कर्मबंधनातून मुक्त करणारा हा विधी आपण मला सांगावा. (५)

कमळनाभि नारायणा । भक्तविश्राम कमळवदना ।
कमलालया कमलनयना । विनंती श्रीकृष्णा अवधारीं ॥ ३४ ॥

हे कमलनाभ नारायणा ! हे भक्तविश्राम कमलवदना श्रीकृष्णा ! माझी विनंती ऐकावी ३४.

तुवां पाहिल्या कृपादृष्टीं । तत्कालपैं उठाउठीं ।
सुटती कर्मबंधाच्या गांठी । स्वानंदपुष्टी निजभक्तां ॥ ३५ ॥

तूं कृपादृष्टीने पाहिलेंस की पुरे, तत्काळ कर्मबंधाच्या गांठी सुटतात, आणि भक्तांना स्वानंदाची पुष्टि मिळते ३५.

जेवीं घृताचें कठिणपण । क्षणें विरवी सूर्यकिरण ।
तेवीं कर्मबंधा निर्दळण । तुझें कृपावलोकन करी कृष्णा ॥ ३६ ॥

ज्याप्रमाणे तुपाचा कठिणपणा सूर्याचे किरण एका क्षणांत विरवून टाकतात, त्याप्रमाणे कृष्णा ! तुझे कृपावलोकन कर्मबंधाचे निर्दाळण करून सोडतें ३६.

कां सैंधवाचा महागिरी । जेवीं विरे सिंधूमाझारीं ।
तेवीं कर्मबंधा बोहरी । तुझी कृपा करी श्रीकृष्णा ॥ ३७ ॥

किंवा मिठाचा केवढाही मोठा पर्वत असला तरी तो समुद्रात जसा विरून जातो, त्याप्रमाणे श्रीकृष्णा ! तुझी कृपा ही कर्मबंधाला भस्म करून टाकते ३७.

तुझी झालिया कृपादृष्टी । कर्माकर्मांसी पडे तुटी ।
जेवीं सूर्योदयासाटीं । नातुडे भेटीं खद्योत ॥ ३८ ॥

सूर्योदय झाल्यानंतर ज्याप्रमाणे काजवा दृष्टीस पडत नाही, त्याप्रमाणे तुझी कृपादृष्टि झाली की, कर्माकर्माचा झाडा होऊन जातो ३८.

तमीं दाटती खद्योतकोडी । तेवीं अज्ञानीं कर्माची आडाडी ।
तुझा कृपासूर्य जोडल्या जोडी । कर्में जाती बापुडीं विरोनी ॥ ३९ ॥

अंधारामध्ये कोट्यवधि काजवे चमकतात ; त्याप्रमाणे अज्ञानामध्ये कर्माचे अवडंबर माजतें. तुझ्या कृपारूप सूर्याची जोड मिळाली, की कर्मे बिचारी विरूनच जातात ३९.

ऐशिया निष्कर्मकृपायुक्त । तुझे नांदती निजभक्त ।
जे कां विषयीं अतिविरक्त । सदा अनुरक्त हरिचरणीं ॥ ४० ॥

अशा निष्कर्म कृपेनें युक्त होऊन तुझे भक्त नांदतात व ते विषयाविषयी अत्यंत विरक्त असून सदासर्वदा हरिचरणाच्या ठिकाणींच अनुरक्त असतात ४०.

तें पूर्णकृपेचें आयतन । तुझें भजनपूजाविधान ।
तें मज सांग कृपा करून । मी अतिदिन पैं तुझें ॥ ४१ ॥

ह्यास्तव तुझ्या पूर्ण कृपेचे स्थानच असें जें तुझे पूजाविधान तें मला कृपा करून सांगावें. मी तुझे अत्यंत दीन लेकरूं आहे ४१.

म्हणसी तुज हा अधिकार नाहीं । परी मी शरण आलों तुज पाहीं ।
शरणागताची तुझ्या ठायीं । उपेक्षा नाहीं श्रीकृष्णा ॥ ४२ ॥

तूं कदाचित म्हणशील की, तुला हा अधिकार नाही; पण श्रीकृष्णा ! मी तुला शरण आलो आहे. आणखी असे की, तुझ्या ठिकाणी शरणागताची उपेक्षा होत नसते ४२.

तुवां उद्धरिलें पशु-गीध-गजांसी । गणिके तारिलें कुंटणीसी ।
तेचि कृपा करीं आम्हांसी । हृषीकेशी कृपाळुवा ॥ ४३ ॥

तूं जटायु-संपाती-गजेंद्र इत्यादि पशुपक्ष्यादिकांचा उद्धार केला आहेस. तूं गणिकेला व कुंटिणीलाही तारलें आहेस. हे कृपाळू हृषीकेशा ! तीच कृपा तूं आम्हांवरही कर ४३.

म्हणसी 'ब्रह्म शिव असतां सृष्टीं । मजचि पुसायाची श्रद्धा मोठी ।
कैसेनि पां वाढली पोटीं' । ऐक ते गोठी सांगेन ॥ ४४ ॥

कदाचित तूं म्हणशील की, सृष्टीमध्ये ब्रह्मदेव, शंकर वगैरे असतांना मलाच विचारण्याची श्रद्धा तुझ्या मनांत कशाने वाढली? तर त्याचेही कारण सांगतों ऐक ४४.

ब्रह्मा जगाचा कर्ता होये । तोही विसरला निजात्मसोये ।
तो तुझ्या पोटा येऊनि पाहें । निजज्ञान लाहे तुझेनि ॥ ४५ ॥

ब्रह्मदेव हा जगाचा निर्माणकर्ता असूनही तो आत्मस्वरूपाला विसरला, म्हणून तो तुझ्याच पोटीं येऊन तुझ्यापासूनच आत्मज्ञान शिकला ४५.

शिव पायवणी वाहे माथां । तुझें नाम सदा जपतां ।
तुझे कृपेस्तव तत्त्वतां । तोही निजात्मता पावला ॥ ४६ ॥

शंकरांनीही तुझ्या पायाचे तीर्थ जी गंगा ती मस्तकावर वागवून, तसेंच सदासर्वदा तुझ्याच नामाचा जप करून खरोखर तुझ्या कृपेमुळेच ते आत्मस्वरूप पावले ४६.

यालागीं तूं ईश्वराचा ईश्वर । नियंत्या नियंता सर्वेश्वर ।
विश्वीं विश्वात्मा विश्वंभर । विश्वेश्वर तूं कृष्णा ॥ ४७ ॥

ह्यास्तव हे श्रीकृष्णा, तूं ईश्वराचाही ईश्वर आहेस ; नियंत्याचा नियंता जो सर्वेश्वर तो तूंच आहेस. विश्वाचा विश्वंभर व विश्वेश्वरही तूंच आहेस ४७.

यापरी तूं ज्ञाननिधी । पूर्ण बोधाचा उदधी ।
जेणें होय निजात्मसिद्धी । ते पूजाविधी मज सांग ॥ ४८ ॥

अशा प्रकारे तूं ज्ञानाचा निधि असून पूर्णबोधाचा सागर आहेस. ह्याकरिता जेणेकरून आत्मस्वरूपाची प्राप्ति होते तो पूजाविधि मला सांगावा ४८.

ऐसा भक्तवचनें तो संतोषला । पूर्ण निजबोधें द्रवला ।
निजात्मकृपा कळवळला । काय बोलिला श्रीकृष्ण ॥ ४९ ॥

असा भक्ताच्या भाषणाने संतोष पावलेला, पूर्ण निजबोधाने द्रवलेला व आत्मकृपेनें कळवळलेला तो श्रीकृष्ण काय म्हणाला? ४९.

श्रीभगवानुवाच-नह्यन्तोऽनन्तपारस्य कर्मकाण्डस्य चोद्धव ।
संक्षिप्तं वर्णयिष्यामी यथावदनुपूर्वशः ॥ ६ ॥

[ श्लोक ६] भगवान श्रीकृष्ण म्हणाले - उद्धवा ! कर्मकांडांच्या विस्ताराला काही मर्यादाच नाही म्हणून मी थोडक्यात पहिल्यापासून याचे वर्णन करतो. (६)

ज्याचें ऐकतां वचन । वेदवाक्या पडे मौन ।
ज्याची करितां आठवण । मनपणा मन स्वयें मुके ॥ ५० ॥

ज्याचे वचन ऐकतांच वेदवाणीलाही मौन पडते, ज्याची आठवण करतांच मन हे स्वतः मनपणाला मुकते ५०,

जो वेदार्थप्रकाशक । जो अर्काचा आदि अर्क ।
तो उद्धवासी यदुनायक । स्वमुखें देख बोलत ॥ ५१ ॥

जो वेदार्थाचा प्रकाशक; जो सूर्याचाही आदिसूर्य ; तो यदुनायक श्रीकृष्ण उद्धवाला आपल्या मुखाने सांगू लागला ५१.

आगमनिगमोक्तप्रकार । माझी पूजाविधी सविस्तर ।
सांगतां अनंत अपार । न कळे पार ब्रह्मादिकां ॥ ५२ ॥

वेद व शास्त्रे यांनी जो माझ्या पूजेचा विधि सांगितला आहे, तो जर सविस्तर सांगावयास लागलों, तर तो अनंत आणि अपार आहे. ब्रह्मादिकांनासुद्धा त्याचा अंतपार लागावयाचा नाही ५२.

उद्धवा ऐक पां तत्त्वतां । मी देवादिदेव झालों वक्ता ।
तरी पूजाविधानकथा । समूळ सर्वथा न सांगवे ॥ ५३ ॥

उद्धवा ! खरोखर सांगतों ऐक. मी देवाधिदेव जरी सांगू लागलों, तरी सारें पूजाविधिविधान मलाही सांगवणार नाही ५३.

जरी झाले अतिसज्ञान । तरी पूजाविधिविधान ।
सांगावया समर्थपण । सर्वथा जाण असेना ॥ ५४ ॥

कितीही ज्ञानसंपन्न झाले तरी, पूजाविधीचे विधान सांगण्याचे सामर्थ्य कधीच कोणाच्या आंगी असणे शक्य नाही ५४.

एवं पूर्वोक्तप्रकार । आगमनिगमनिजसार ।
निवडूनि संक्षेपाकार । तुज मी साचार सांगेन ॥ ५५ ॥

ह्यास्तव पूर्वी सांगितल्याप्रमाणे वेदशाखांतील सार निवडून काढून संक्षेपाने सांगेन ५५.

पूजाविधिनिजसार । त्रिविध विधान त्रिप्रकार ।
ऐक त्याचाही विचार । विधिउपचारविभागें ॥ ५६ ॥

पूजाविधीचे सार वैदिक, तांत्रिक व मिश्र असें तीन प्रकारचे आहे. विधि उपचाराच्या विभागांप्रमाणे त्यांचाही विचार ऐक ५६.

वैदिकस्तात्रिको मिश्र इति मे त्रिविधो मखः ।
त्रयाणामीप्सितेनैव विधिना मां समर्चयेत् ॥ ७ ॥

[श्लोक ७ ] वैदिक, तांत्रिक आणि मिश्र असे माझ्या पूजेचे तीन विधी आहेत या तिन्हीपैंकी जो अनुकूल वाटेल, त्या विधीने भक्ताने माझी आराधना करावी. (७)

वेदींचे मंत्र वेदींचें अंग । वेदोक्त माझी पूजा साङ्ग ।
या नांव गा 'वैदिक' मार्ग । आगम प्रयोग तो ऐक ॥ ५७ ॥

वेदांतले मंत्र व वेदांतलेच विधि घेऊन माझी साङ्ग पूजा करणे हा वैदिकमार्ग' होय. आता आगम प्रयोग कसा तेंही ऐक ५७.

आगममंत्र आगमचि अंग । माझी आगमोक्त पूजा सा~घ्ग ।
या नांव गा 'तांत्रिक' मार्ग । मिश्रप्रसंग तो ऐक ॥ ५८ ॥

आगमांतलेच मंत्र व आगमांतलेच विधि घेउन माझी पूजा आगमोक्त रीतीने करणे ह्याचें नांव 'तंत्रमार्ग' होय. आतां मिश्रविधि म्हणजे कसा असतो तो ऐक ५८.

वेदींचे मंत्र तंत्रींचें अंग । एवं मिश्रित उभय भाग ।
माझी पूजा निपजे साङ्ग । 'मिश्र' मार्ग या नांव ॥ ५९ ॥

वेदांतले मंत्र, आणि तंत्रांतले विधि, अशा दोन्ही प्रकारांचे मिश्रण करून माझी पूजा करणे याचे नांव 'मिश्रमार्ग' होय ५९.

हे त्रिविधविधि पूजा साङ्ग । तो जाण माझा 'त्रिविध' याग ।
येणें मी संतोषें श्रीरंग । पार्श्वदेशीं साङ्ग सपरिवार ॥ ६० ॥

या तीन प्रकारच्या विधींनी माझी यथासांग पूजा करणे, हाच माझा तीन प्रकारचा याग होय. ह्याच्या योगाने मी श्रीकृष्ण संतोष पावतों, आणि सपरिवार जवळ उभा राहतों ६०.

ऐसें माझें त्रिविध भजन । जेथ ज्याची श्रद्धा पूर्ण ।
त्या विधीं करितां पूजन । मज तृप्ती समान भावार्थें ॥ ६१ ॥

याप्रमाणे माझे भजन तीन प्रकारचे आहे. त्यांत ज्यावर ज्याची पूर्ण श्रद्धा असेल, त्या विधीने त्याने पूजन करावें. तेंच भक्तीनें केलें असतां कोणत्याही विधीने मला सारखीच तृप्ति होते ६१.

भावार्थें जें माझें पूजन । तेणें मी संतृप्त जनार्दन ।
हा आगमोक्त यज्ञ संपूर्ण । त्रिविध लंक्षण समसाम्यें ॥ ६२ ॥

भक्तिभावानें जें माझें पूजन होतें, तेणेकरून मी जनार्दन अत्यंत तृप्त होतो. हा आगमोक्त यज्ञ असून तिन्ही लक्षणे सारखीच आहेत ६२.

वैदिकादि त्रिविध गती । पूजितां तृप्त मी श्रीपती ।
पूजाधिकाराची स्थिती । ऐक तुजप्रती सांगेन ॥ ६३ ॥

वैदिकादि तीन प्रकारांनी माझे पूजन केले असता मी श्रीकृष्ण तृप्त होतो. आतां पूजेच्या अधिकाराचा प्रकार तुला सांगतों ऐक ६३.

यदा स्वनिगमेनोक्तं द्विजत्वं प्राप्य पूरुषः ।
यथा यजेत मां भक्त्या श्रद्धया तंनिबोध मे ॥ ८ ॥

[श्लोक ८] माणसाने आपल्या अधिकारानुसार सर्वप्रथम शास्त्रोक्तविधीने द्विजत्व प्राप्त करून घ्यावे नंतर श्रद्धा आणि भक्तीने युक्त होऊन कोणत्या प्रकारे माझी पूजा करावी, ते तू माझ्याकडून समजून घे. (८)

द्विजन्मे जे तिन्ही वर्ण । त्यांचें अधिकारलक्षण ।
गर्भाष्टमीं उपनयन । तैं अधिकार पूर्ण ब्राह्मणा ॥ ६४ ॥

ब्राह्मण, क्षत्रिय व वैश्य हे द्विजन्मे तीन वर्ण, त्यांच्या अधिकारांचे लक्षण असें आहे :-गर्भापासून आठव्या वर्षी उपनयन करावयाचे, हा पूर्ण ब्राह्मणाचा अधिकार होय ६४.

क्षत्रियांचा अधिकार शुद्ध । बारा वर्षां व्रतबंध ।
सोळा वर्षां प्रसिद्ध । व्रतबंध वैश्यासी ॥ ६५ ॥

क्षत्रियांचा शुद्ध अधिकार हा की, त्यांनी बाराच्या वर्षी व्रतबंध करावा आणि वैश्यांनी सोळाव्या वर्षी व्रतबंध करावा ६५,

गायत्रीउपदेश पावोन । दुसरें जन्म उपनयन ।
या लागीं 'सावित्र' जन्म जाण । द्विजन्मे त्रिवर्ण वेदोक्तविधी ॥ ६६ ॥

गायत्रीमंत्राच्या उपदेशाने उपनयनविधि करणे हा दुसरा जन्म आहे. याला 'सावित्री जन्म' असे म्हणतात. तिन्ही वर्णाचे लोक द्विजन्मे असल्यामुळे वेदोक्त विधीला योग्य आहेत ६६.

वेदोक्त अधिकारलक्षण । या नांव उद्धवा जाण ।
आतां माझें पूजाविधिस्थान । ऐक संपूर्ण निजभक्ता ॥ ६७ ॥

उद्धवा ! याचेच नांव वेदोक्त-अधिकारलक्षण होय. आता माझ्या प्रियभक्ता उद्धवा! माझ्या पूजाविधीचे स्थान सांगतों तेंही सारे ऐक ६७.

अर्चायां स्थण्डिलेऽग्नौ वा सूर्ये वाप्सु हृदि द्विजे ।
द्रव्येण भक्तियुक्तोऽर्चेत् स्वगुरुं माममायया ॥ ९ ॥

[श्लोक ९] भक्तिपूर्वक, निष्कपट भावाने आपला पिता आणि गुरूरूप अशा माझी पूजासामग्रीने मूर्ती, वेदी, अग्नी, सूर्य, पाणी, हृदय किंवा ब्राह्मण या ठिकाणी भावना व्यक्त करून आराधना करावी. (९)

माझें पूजाअधिष्ठान । अष्टविध पूजास्थान ।
त्याचेंही निजलक्षण । ऊणखूण ते ऐक ॥ ६८ ॥

माझी पूजा करावयाची स्थाने आठ प्रकारची आहेत. त्यांचेही लक्षण नीटपणे सांगतों ऐक ६८.

प्रिय 'प्रतिमा' पूजास्थान । हें माझें प्रथम अधिष्ठान ।
कां पृथ्वीतळीं 'स्थंडिलीं' जाण । पूजास्थान दुसरें ॥ ६९ ॥

आपल्याला प्रिय असेल ती 'प्रतिमा' हे माझे पूजेचे पहिले स्थान होय. जमिनीवर 'स्थंडिल' (मातीचा चौकोनी ओटा) करून पूजा करणे हे दुसरे स्थान होय ६९.

'अग्नीचें तेज' स्वरूप माझें । तें पूजास्थान जाण तिजें ।
'सूर्यमंडळीं' जे पूजा कीजे । तें चवथें माझें पूजास्थान ॥ ७० ॥

'अग्नीचें तेज' माझंच स्वरूप आहे; म्हणून ते माझें तिसरें पूजेचे स्थान होय; आणि 'सूर्यमंडळांत' जी पूजा करतात ते माझे चवथें पूजास्थान होय ७०.

'उदकीं' जें माझें पूजन । तें पांचवें पूजास्थान ।
'हृदयीं' जें माझें आवाहन । तें पूजास्थान सहावें ॥ ७१ ॥

'उदकामध्ये' माझें पूजन करणे तें पांचवें पूजास्थान ; आणि 'हदयामध्ये' माझे आवाहन करणें तें सहावे पूजास्थान होय ७१.

शालिग्राम केवळ अचेतन । 'ब्राह्मण' मझें स्वरूप सचेतन ।
तें अखंडत्वें ब्रह्मपूर्ण । पूजासन्मान षोडशोपचारें ॥ ७२ ॥

शाळिग्राम हा माझें अचेतन स्वरूप असून, 'ब्राह्मण' हे माझे सचेतन स्वरूप आहे. ते अखंड पूर्ण परब्रह्मच होय. म्हणून त्यांची सन्मानपुरःसर षोडशोपचार पूजा करावी ७२.

ब्राह्मणीं ज्याचा ब्रह्मभावो । तो परम भाग्याचा स्वयमेवो ।
ब्रह्मादिकां पूज्य पहा हो । मी देवाधिदेवो स्वयें वंदीं ॥ ७३ ॥

ब्राह्मणांच्या ठिकाणी ज्याची ब्रह्मभावना असते, तो स्वतः मोठा भाग्यवान् म्हणून समजावें. तो ब्रह्मादिकानांही पूज्य आहे. हे तर काय, पण मी देवाधिदेव स्वत: त्याला वंदन करतों ७३.

सकळ पूज्यांमाजीं जाण । मुख्यत्वें पूज्य ब्राह्मण ।
तें सातवें पूजास्थान । उद्धवा जाण अतिश्रेष्ठ ॥ ७४ ॥

सर्व पूज्यांमध्ये मुख्यत्वेकरून ब्राह्मण हे पूज्य आहेत. उद्धवा ! तेच माझें अत्यंत श्रेष्ठ असें सातवें पूजास्थान होय ७४.

सकळ पूज्यां पूज्यत्वें पूजा । जो वरिष्ठां वरिष्ठ वोजा ।
जो विनटता आत्मा मझा । वंद्य 'गुरुराजा' सर्वांसी ॥ ७५ ॥

ह्या सर्व पूज्यांमध्येही पूज्यत्वाने पूजा करण्यास योग्य, वरिष्ठांमध्येही अति वरिष्ठ, जो केवळ माझा आत्माच; तो 'गुरुराजा' सर्वानाच वंद्य आहे ७५.

ज्याचे सद्भावें धरितां चरण । मी सुखावें ब्रह्म पूर्ण ।
ज्याचें मद्रूपें करितां स्तवन । मी परमात्मा जाण उल्हासें ॥ ७६ ॥

ज्याचे सद्भावाने चरण धरिले असता मी पूर्णब्रह्म सुखावतो. त्याचे मद्रूपानें स्तवन केले असतां मला परमात्म्याला उल्हास वाटतो ७६.

सद्गुरूचें नामस्मरण । निर्दळी बवभय दारुण ।
निवारोनी जन्ममरण । निववी संपूर्ण निजबोधें ॥ ७७ ॥

सद्गुरूचे नामस्मरण हे भयंकर संसारभयाचे निवारण करतें, जन्ममरणाचे निरसन करून निजात्मबोधाने पूर्ण तृप्त करून सोडते ७७.

तो मी परमात्मा नारायण । गुरुरूपें प्रकटोनि जाण ।
परब्रह्माचें पूर्णपण । शिष्यद्वारा संपूर्ण प्रकाशक ॥ ७८ ॥

मी परमात्मा नारायण गुरुरूपाने प्रगट होऊन शिष्याच्या द्वारें परब्रह्माचे पूर्णत्व प्रकाशित करतों ७८.

ब्रह्माचें परब्रह्मपणा । सद्गुरूचेनि सत्य जण ।
एव्हडें अगाध महिमान । अतिगहन गुरूचें ॥ ७९॥

ब्रह्माचें परब्रह्मपण सद्गुरूमुळेच सत्य होतें. गुरूचा महिमा एवढा अगाध व गहन आहे ७९.

एवं 'सद्गुरु' ज्ञानघन । जो हरिहरां वद्य पूर्ण ।
तो माझें सद्रूप अधिष्ठान । हें पूजस्थान आठवें ॥ ८० ॥

तात्पर्य, सदुरु हे ज्ञानधन असून हरिहरांनाही पूर्णपणे वैद्य आहेत. सद्गुरु माझे सत्स्वरूप अधिष्ठान असून आठवें पूजास्थान होय ८०.

हें आठवें पूजास्थान । अखंड आठवे आठवण ।
तेणें आठवें साङ्ग संपूर्ण । उद्धवा जाण मी पूजिलों ॥ ८१ ॥

उद्धवा ! हे माझें आठवें पूजास्थान अखंड आठवणींत ठेवलें असतां त्या आठवणीनेच मी पूजिला जातों ८१.

एवं ही आठही पूजास्थानें । तुज सांगितलीं सुलक्षणें ।
तेथलीं पूजेचीं लक्षणें । तेही भिन्नपणें सांगेन ॥ ८२ ॥

ह्याप्रमाणे ही माझी आठ पूजास्थाने उत्तम लक्षणांनी युक्त अशी मी तुला सांगितली. आतां तेथच्या पूजेचे भिन्न भिन्न प्रकारही सांगतों ऐक ८२.

सकळ अधिष्ठानां गोडपण । जें पूजनीं होय संपूर्ण ।
तें पूजेचें मुख्य लक्षण । निजवर्म खूण ते ऐक ॥ ८३ ॥

या सर्व अधिष्ठानांत ज्यामध्ये आपणास अत्यंत गोडी वाटते, तेंच पूजेचे मुख्य लक्षण आपण धरावे. त्यातही रहस्याची खूण सांगतो ती ऐक ८३.

सांडूनि लोकरंजनव्यापार । त्यजूनि दांभिक उपचार ।
दवडूनि शठत्वाचा व्यवहार । भजनतत्पर सद्भावें ॥ ८४ ॥

लोकरंजन करण्याची वृत्ति सोडून, दांभिक उपचार टाकून देऊन, कपटाची कृति न करितां खऱ्या भक्तिभावाने भजनतत्पर असावें ८४.

हीं अष्टौ महापूजास्थानें । येथ 'अमायिक' जें जें भजन ।
तें तें अतिगोड पूजन । उद्धवा जाण निश्चित ॥ ८५ ॥

उद्धवा ! ही जी आठ महापूजास्थाने सांगितली, त्यांत निष्कपटपणानें पूजन करणे हेच खरोखर अत्यंत गोड पूजन होय ८५.

एथ निष्कपट जे जे सेवा । ते ते अतिवल्लभ देवाधिदेवा ।
आतां पूजाविधि आघवा । ऐक बरवा सांगेन ॥ ८६ ॥

ह्यांत जी जी निष्कपट सेवा असेल, ती ती देवाधिदेवाला अत्यंत प्रिय आहे. आतां पूजेचा सगळा विधिही नीट सांगतों तो ऐक ८६.

पूर्वं स्नानं प्रकुर्वीत धौतदन्तोऽङ्गशुद्धये ।
उभयैरपि च स्नानं मन्त्रैर्मृद्‌ग्रहणादिना ॥ १० ॥

[श्लोक १०] उपासकाने सकाळी दात घासून शरीरशुद्धीसाठी अगोदर स्नान करावे आणि नंतर वैदिक व तांत्रिक मंत्रांनी माती, भस्म इत्यादी लावून पुन्हा स्नान करावे. (१०)

मळत्याग दंतधावन । यथाकाळीं करूनि जाण ।
देहशुद्धयर्थ करावें स्नान । मृत्तिकाग्रहण पूर्वक ॥ ८७ ॥

मलविसर्जन व दंतधावन योग्य वेळी (प्रातःकाळी) करून मृत्तिकाग्रहणपूर्वक देहशुद्धीकरिता स्नान करावें ८७.

ऐसें झालिया मळत्यागस्नान । मग करावें मंत्रस्नान ।
वैदिक तांत्रिक विधान । दीक्षाग्रहण यथाविधि ॥ ८८ ॥

असें हें मलत्यागस्नान झाले म्हणजे मग, वैदिक-तांत्रिक पद्धतीचे यथाविधि दीक्षाग्रहण असेल त्याप्रमाणे मंत्रस्नान करावें ८८.

जैसा सद्गुरुसंप्रदावो । तैसा चालवावा आम्नावो ।
त्या विधीं स्नान करूनि पाहा हो । निर्मळ भावो धरावा ॥ ८९ ।

सद्गुरूचा जो संप्रदाय असेल, त्याप्रमाणे परंपरागत आचार चालवावा. यथाविधि स्नान करून निर्मल भाव धारण करावा ८९.

सन्ध्योपास्त्यादि कर्माणि वेदेनाचोदितानि मे ।
पूजां तैः कल्पयेत्सम्यक् सङ्कल्पः कर्मपावनीम् ॥ ११ ॥

[श्लोक ११] यानंतर वेदोक्त संध्यावंदन इत्यादी नित्यकर्म करावे त्यानंतर माझ्या आराधनेचाच दृढ संकल्प करून वैदिक आणि तांत्रिक निधींनी कर्मबंधनातून सोडविणारी माझी पूजा करावी. (११)

वर्णाश्रमनिजविधींसीं । वेदें संध्या बोलिली जैसी ।
ते ते वर्णाश्रमीं संध्या तैसी । नित्यनैमित्येंसीं करावीं ॥ ९० ॥

आपापल्या वर्णाश्रमविधीप्रमाणे वेदामध्ये जशी संध्या सांगितलेली आहे, तशी त्या त्या वर्णाश्रमांत नित्य नैमित्तिक कर्मासह संध्या करीत जावी ९०.

वेदोक्त आचरावें स्वकर्म । निःशेष त्यागावें निषिद्ध काम्य ।
या नांव शुद्ध स्वधर्म । उत्तमोत्तम अधिकारू ॥ ९१ ॥

वेदांत सांगितल्याप्रमाणे स्वकर्माचे आचरण करावे. निषिद्ध कर्म व काम्य कर्म निखालस टाकून द्यावे, ह्याचंच नांव शुद्ध स्वधर्म आणि हाच उत्तमोत्तम अधिकार होय ९१.

वेदोक्त सांडणें स्वकर्म । हाचि मुख्यत्वें अतिअधर्म ।
हाता आलिया परब्रह्म । न त्यागितां कर्म स्वयें राहे ॥ ९२ ॥

वेदांत सांगितलेले स्वकर्म सोडणे हाच मुख्यत्वेकरून अत्यंत अधर्म आहे. परब्रह्म हाती आल्यानंतर कर्माचा त्याग न करितां कर्म आपोआप बंद पडते ९२.

स्वयें स्वधर्म जो सांडणें । तेंचि अधर्माचें मुख्य ठाणें ।
स्वधर्में चित्तशुद्धि साधणें । यालागीं त्यागणें अहंता ॥ ९३ ॥

आपण होऊन स्वधर्माचा त्याग करणे तेंच अधर्माचें ठाणे होय. स्वधर्माने चित्ताची शुद्धि करावयाची असते, व याकरिता अहंता सोडावयाची असते ९३.

तेथें स्वधर्मकर्म आचरतां । ऐसा भाव उपजे चित्ता ।
'मी नव्हें एथ कर्मकर्ता । फळभोक्ता मी नव्हे' ॥ ९४ ॥

ह्याप्रमाणे स्वधर्मकर्म करतांना असा भाव मनांत उत्पन्न होतो की, यांत कर्मकर्ताही मी नव्हें, आणि फळभोक्ताही मी नव्हें ९४.

देह जड मूढ अचेतन । त्यासी चेतवी जनीं जनार्दन ।
तेथ माझें मीपण कर्तेपण । सर्वथा जाण रिघेना ॥ ९५ ॥

देह हा जड, मूढ व अचेतन आहे. त्याला जनी जनार्दन चेतना देत असतो. त्यांत माझें मीपण किंवा कर्तेपण मुळींच शिरत नाहीं ९५.

या बुद्धीं जें कर्माचरण । तें भावार्थें भावीं ब्रह्मार्पण ।
यापरी निरभिमान । माझें उपासन साधकां ॥ ९६ ॥

अशा बुद्धीने केलेले कर्माचरण भक्तीमुळे ब्रह्मार्पणच होते. याप्रमाणे साधकांना माझें निरभिमान उपासन घडतें ९६.

माझी प्रतिमा पूजाविधान । तें प्रथम माझें पूजास्थान ।
तें प्रतिमाक्रियालक्षण । ऐक संपूर्ण उद्धवा ॥ ९७ ॥

असो. माझ्या प्रतिमेचे पूजाविधान हेच माझे पहिले पूजास्थान होय. उद्धवा ! त्या प्रतिमा कशाच्या कराव्यात त्याचें सारे लक्षण सांगतों ऐक ९७.

शैली दारुमयी लौही लेप्या लेख्य च सैकती ।
मनोमयी मणिमयी प्रतिमाष्टविधा स्मृता ॥ १२ ॥

[ श्लोक १२ ] पाषाण, लाकूड, सुवर्ण, माती, चित्र, वाळू, मन आणि रत्‍न असे माझ्या मूर्तीचे आठ प्रकार आहेत. (१२)

अष्टधा प्रतिमास्थिती । ज्या पूजितां सद्यःश्रेय देती ।
ऐशिया प्रतिमांची जाती । ऐक तुजप्रती सांगेन ॥ ९८ ॥

प्रतिमा आठ प्रकारच्या आहेत त्यांची पूजा केली असता त्या तत्काल कल्याण करतात. अशा ज्या प्रतिमा आहेत त्यांच्या जाति तुला सांगतों ऐक ९८.

गंडक्यादि 'शिळामूर्ती' । कां दारु मांदार ब्रह्म 'काष्ठमूर्ती' ।
अथवा सुवर्णादि 'धातुमूर्ती' । सद्यः फळती सधकां ॥ ९९ ॥

गंडकी नदींतील शाळिग्रामादि ' शिळेच्या मूर्ति -देवदार, मंदार किंवा ब्रह्मकाष्ठ (पिंपळ) इत्यादि, ' लाकडाच्या मूर्ति ' अथवा सुवर्णादि धातूंच्या मूर्ति ' ह्या साधकांना तत्काळ फळ देणाऱ्या असतात ९९.

मृत्तिकाकापडकीटणमूर्ती । या नांव 'लेप्या' म्हणिजेती ।
कां स्थंडिलीं लिहिल्या अतिप्रीतीं । त्या 'लेख्या' मूर्ती पूजकां ॥ १०० ॥

तशाच माती, कापड, लुकण, यांच्याही मूर्ति करतात, त्यांना ' लेप्या' असे म्हणतात. किंवा कोणी मोठ्या भक्तीने स्थंडिलावरही लिहून काढतात. त्यांना 'लेख्या ' मूर्ति म्हणतात १००.

एकनाथी भागवत अध्याय २७ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय २७ ओव्या १ ते १००

एकनाथी भागवत अध्याय २७ ओव्या १0१ ते २००

एकनाथी भागवत अध्याय २७ ओव्या २०१ ते ३००

एकनाथी भागवत अध्याय २७ ओव्या ३०१ ते ४००

एकनाथी भागवत अध्याय २७ ओव्या ४०१ ते ४१८

एकनाथी भागवत

एकनाथी भागवत अध्याय १ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय २ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय ३ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय ४ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय ५ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय ६ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय ७ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय ८ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय ९ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय १० अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय ११ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय १२ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय १३ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय १४ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय १५ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय १६ अर्थासहित

श्री एकनाथी भागवत अध्याय सतरावा अर्थासहित

श्री एकनाथी भागवत अध्याय अठरावा अर्थासहित

श्री एकनाथी भागवत अध्याय एकोणविसावा अर्थासहित

श्री एकनाथी भागवत अध्याय विसावा अर्थासहित

श्री एकनाथी भागवत अध्याय एकविसावा अर्थासहित

श्री एकनाथी भागवत अध्याय बाविसावा अर्थासहित

श्री एकनाथी भागवत अध्याय तेविसावा अर्थासहित

श्री एकनाथी भागवत अध्याय चोविसावा अर्थासहित

श्री एकनाथी भागवत अध्याय पंचविसावा अर्थासहित

श्री एकनाथी भागवत अध्याय सव्विसावा अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय २७ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय २८ अर्थासहित अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय २९ अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय ३० अर्थासहित

एकनाथी भागवत अध्याय ३१ अर्थासहित

महत्वाचे संग्रह

पोथी आणि पुराण

आणखी वाचा

आरती संग्रह

आणखी वाचा

श्लोक संग्रह

आणखी वाचा

सर्व स्तोत्र संग्रह

आणखी वाचा

सर्व ग्रंथ संग्रह

आणखी वाचा

महत्वाचे विडिओ

आणखी वाचा