मराठी साहित्याचा डिजिटल खजिना.
सर्वपित्री अमावस्या
सर्वपित्री अमावस्या), ज्याला महालय अमावस्या म्हणूनही ओळखले जाते, हा एक अत्यंत पवित्र दिवस आहे जो हिंदू धर्मातील सर्व पितरांच्या (पूर्वजांच्या) आत्म्यांना समर्पित असतो. हा दिवस विशेषतः श्राद्ध पक्षाचा शेवटचा दिवस म्हणून साजरा केला जातो, जो भाद्रपद महिन्यातील पौर्णिमेपासून ते आश्विन महिन्याच्या अमावस्येपर्यंत चालतो.
सर्वपित्री अमावस्येचे महत्त्व:
- पूर्वजांची शांती: या दिवशी सर्व पितरांच्या आत्म्यास शांती मिळावी यासाठी श्राद्ध, तर्पण, पिंडदान आणि विशेष पूजा केली जाते. ज्यांना त्यांच्या पितरांची जन्मतिथी माहीत नसते, ते या दिवशी श्राद्ध विधी करतात.
- तर्पण विधी: तर्पण हा एक विशेष विधी आहे ज्यामध्ये आपल्या पितरांना पाणी अर्पण करून त्यांची आत्मा तृप्त करण्याचा प्रयत्न केला जातो.
- श्राद्ध: हा विधी पूर्वजांच्या आत्म्यास अन्न अर्पण करून त्यांच्या कृपा प्राप्त करण्यासाठी केला जातो. यामध्ये पिंडदान करून त्यांना मोक्षाची प्राप्ती व्हावी अशी प्रार्थना केली जाते.
- पितृ ऋण: हिंदू धर्मात पितरांचे ऋण फेडणे महत्वाचे मानले जाते. या दिवशी पितरांचे ऋण फेडून त्यांचे आशीर्वाद प्राप्त करण्याचे विशेष महत्व आहे.
कसे साजरे करतात:
पिंडदान: पितरांच्या आत्म्यास अर्पण करण्यासाठी तांदळाच्या गोल पिंडांचे दान केले जाते. या विधीत पितरांच्या आत्म्यांना अन्न अर्पण केले जाते
तर्पण: पूर्वजांना पाणी अर्पण करून त्यांच्या आत्म्यास तृप्त केले जाते.
ब्राह्मण भोज: या दिवशी ब्राह्मणांना भोजन करून त्यांना दक्षिणा देण्याची परंपरा आहे. असे मानले जाते की, यामुळे पितरांची आत्मा संतुष्ट होते.
दान: गोरगरिबांना अन्न, वस्त्र, दक्षिणा इत्यादींचे दान केले जाते.
सर्वपित्री अमावस्येचे महत्त्व:
- या दिवशी केलेले तर्पण आणि श्राद्ध विधी पितरांना मोक्ष प्रदान करतात आणि त्यांच्या आत्म्यांना शांती मिळते. अशी श्रद्धा आहे की, पितरांची कृपा मिळाल्याने घरातील कलह, रोग, आणि इतर संकटे दूर होतात.
- यामुळे पितरांच्या आत्म्यांना शांती मिळाल्याने घरात सुख-समृद्धी येते आणि वंशजांना आयुष्यात यश मिळते.
काही परंपरा:
- या दिवशी आपल्या पितरांसाठी गाय, कुत्रा, कावळा, आणि देवरूपी ब्राह्मण यांना अन्नदान करण्याची परंपरा आहे.
- कावळ्यांना पिंड देण्याची परंपरा असते कारण त्यांना पितरांचे प्रतिनिधी मानले जाते.
सर्वपित्री अमावस्या हा एक असा दिवस आहे, जो प्रत्येक हिंदू कुटुंबासाठी पितरांना आदर अर्पण करण्यासाठी अत्यंत महत्वाचा असतो.