मार्गशीर्ष महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील षष्ठी तिथीला भगवान शिवाच्या मार्तंड स्वरूपाची विशेष पूजा केली जाते. चंपाषष्ठी यंदा ७ डिसेंबरला साजरी केली जाईल. या दिवसाचे विशेष महत्त्व असून, भक्तगण भगवान शिवाच्या मार्तंड स्वरूपाची पूजा करतात. असा विश्वास आहे की या दिवशी पूजा केल्याने भक्तांच्या सर्व इच्छांची पूर्ती होते आणि त्यांच्या जीवनात सुख-शांती प्राप्त होते. पूजा-विधीमध्ये घरातील स्वच्छता, दीप प्रज्वलित करणे, मंत्रोच्चार आणि हवन समाविष्ट आहे. तसेच काही ठिकाणी भक्तगण तळ्या उचलतात आणि देवी-देवतांची मिरवणूक काढतात, ज्याला भक्तीचे प्रतीक मानले जाते. चंपाषष्ठीचा उत्सव विशेष आनंद आणि उत्साहाने साजरा केला जातो. 🙏✨

मार्गशीर्ष महिन्यातील शुक्ल पक्षातील षष्ठी तिथीला चंपाषष्ठी म्हणून ओळखले जाते. हे व्रत भगवान शिव, माता पार्वती आणि त्यांचे पुत्र देव खंडोबा उर्फ भगवान कार्तिकेय यांना समर्पित असते. खंडोबा यांना मार्तंड भैरव आणि मल्हारी या नावांनीही ओळखले जाते, जे भगवान शंकराचे दुसरे रूप मानले जाते. चंपाषष्ठीच्या दिवशी विशेष पूजा विधी आणि भक्तीभावाने उत्सव साजरे केले जातात.

चंपाषष्ठी शुभ मुहूर्त
उदया तिथीनुसार ७ डिसेंबर २०२४, शनिवार या दिवशी चंपाषष्ठी उत्सव साजरा होणार आहे.

मार्गशीर्ष महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील षष्ठी तिथीला चंपाषष्ठी साजरी केली जाते, जी भगवान खंडोबाच्या भक्तांसाठी अत्यंत महत्त्वाचा दिवस मानला जातो. या दिवशी जेजुरी येथील खंडोबा मंदिरात मोठा उत्सव साजरा केला जातो, ज्यामध्ये भक्तगण मोठ्या संख्येने सहभागी होतात.

षष्ठी तिथीचा कालावधी

• सुरुवात: ६ डिसेंबर २०२४, दुपारी १२:०७
• समाप्ती: ८ डिसेंबर २०२४, सकाळी ११:०५

जेजुरीतील विशेष उत्सव

जेजुरीतील खंडोबा मंदिरात हा उत्सव मोठ्या थाटामाटात साजरा होतो. खंडोबा देवाला हळद, फळे, भाजीपाला अर्पण करून भक्तगण आपली श्रद्धा व्यक्त करतात. या प्रसंगी मंदिर परिसरात जत्रेचे आयोजनही केले जाते, जेथे विविध धार्मिक आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम होतात.

चंपाषष्ठी आणि नागदिव्यांचे महत्त्व

चंपाषष्ठीच्या पूर्वसंध्येला म्हणजेच मार्गशीर्ष शुद्ध पंचमीला, नागदिव्यांची पूजा करण्याचा विशेष विधी आहे. हा सोहळा घरातील समृद्धी, सुख आणि शांतता यासाठी केला जातो.

नागदिव्यांची पूजा कशी करावी?

• संख्येचा नियम: घरातील व्यक्तींच्या दुप्पट संख्येने बाजरीच्या पीठाचे नागदिवे बनवले जातात.
• दिव्यांचा प्रकार: बाजरीच्या पीठाचे नागदिवे व देव मुटके तयार केले जातात.
• विशेष दिवे: यासोबत पुरणाचे पाच दिवे बनवून तुपाच्या वातींनी प्रज्वलित करणे महत्त्वाचे आहे.
• प्रज्वलन: शक्य असल्यास शुद्ध तुपाने वाती लावाव्या; परंतु शक्यता नसल्यास तेलाने वाती प्रज्वलित करून देवाची पूजा करावी.
• औक्षण: या दिव्यांनी देवाला ओवाळून औक्षण करावे.

नागदिव्यांचे महत्त्व

नागदिवे हा केवळ धार्मिक विधी नसून तो परंपरागत श्रद्धेचा प्रतीक आहे. हा विधी भगवान खंडोबाच्या आशीर्वादाने घरात सुख-समृद्धी, आरोग्य, आणि चांगल्या ऊर्जेचा संचार करण्यासाठी केला जातो. चंपाषष्ठीच्या पूर्वसंध्येला ही पूजा केल्याने भगवान खंडोबाच्या कृपेने भक्तांचे कल्याण होते, असा विश्वास आहे.

चंपाषष्ठी हा दिवस भक्तांसाठी खंडोबा देवाच्या आशीर्वादाची अनुभूती घेण्याचा खास सोहळा ठरतो.

चंपाषष्ठीच्या दिवशी, मार्गशीर्ष शुद्ध षष्ठीला देवघरातील सर्व देवतांना पंचामृताने अभिषेक करून पूजा केली जाते. देवांना चाफ्याच्या फुलांनी सजवून घटावर फुलांची माळ लावण्याची परंपरा आहे. दिवा प्रज्वलित करून देवाला ओवाळल्यानंतर नैवेद्य दाखवण्याचा विधी केला जातो.

नैवेद्यामध्ये पुरण, बाजरीची भाकरी, वांग्याचे भरीत, नवा कांदा, दहीभात, लिंबू, गाजर यांचा समावेश असतो. याशिवाय श्रद्धेनुसार विविध पदार्थ देवाला अर्पण केले जातात.

तळी उचलण्याचा अर्थ: चंपाषष्ठीच्या उत्सवामध्ये भक्तगण तळी उचलण्याचा विधी करतात. यामध्ये एक प्रकारची भक्ति-भावनादर्शक पद्धत असते, ज्यामध्ये श्रद्धेने देवतेची सेवा आणि सामूहिक आराधना केली जाते. तळी उचलणे हे खंडोबा देवतेच्या भक्तांमध्ये साहस आणि श्रद्धेचे प्रतीक मानले जाते.

चंपाषष्ठीला तळी भरणे हा प्रत्येक कुटुंबाच्या कुलाचाराचा एक महत्त्वाचा भाग मानला जातो. ही परंपरा भक्तांच्या श्रद्धा आणि खंडोबा देवतेशी असलेल्या नात्याचे प्रतीक आहे.

तळी उचलण्याचा विधी:

1. ताम्हण सजवणे: ताम्हणामध्ये भंडारा पसरवून त्यावर ५ विड्याची पाने, सुपारी, खोबऱ्याचे तुकडे ठेवले जातात.
2. भंडारा खोबरे: ताम्हणाच्या मधोमध भंडाऱ्यात खोबऱ्याची वाटी ठेवली जाते.
3. तळी उचलण्यासाठी निमंत्रण: विधीसाठी ५ मुले किंवा पुरुषांना बोलावले जाते.
4. येळकोटचा जयघोष: तळी उचलताना तीन वेळा "येळकोट येळकोट" असा जयघोष केला जातो.
5. तळी भंडारा करणे: तळी उचलून झाल्यानंतर ताम्हणातील भंडारा घरातील सर्व सदस्यांना लावला जातो, जो शुभ मानला जातो.
6. दिवटी प्रज्वलित करणे: अखेरीस दिवटी व बुधले प्रज्वलित करून विधी पूर्ण होतो.

तळी भरण्याचे महत्त्व:

तळी भरण्याच्या विधीने कुलाचाराची परंपरा जपली जाते. हा सोहळा कुटुंबातील ऐक्य, श्रद्धा आणि खंडोबा देवतेच्या कृपेचा अनुभव देतो. "येळकोट येळकोट" जयघोष भक्तांच्या भक्तिभावाला अधिक तेजस्वी करतो.

चंपाषष्ठीचे महत्व
चंपाषष्ठी हा धार्मिक आणि आध्यात्मिक दृष्टिकोनातून अत्यंत महत्त्वाचा दिवस मानला जातो. या दिवशी मार्तंड भगवान आणि सूर्यदेवाची विशेष पूजा केली जाते. सूर्योदयापूर्वी स्नान करून सूर्यदेवाला नमस्कार करण्याची प्रथा आहे. यावेळी भगवान शिवाचे ध्यान आणि शिवलिंगाची पूजा केली जाते, ज्यामध्ये दूध आणि गंगाजल अर्पण केले जाते. देवाला चंपा फुले अर्पण करण्याची परंपरा विशेष महत्त्वाची मानली जाते.

या दिवशी जमिनीवर झोपण्याचा धार्मिक संकेत आहे, जो भक्तीचा आणि साधेपणाचा प्रतीक मानला जातो. असे मानले जाते की या दिवशी केलेली पूजा व व्रत पापांचा नाश करून जीवनातील अडचणी दूर करते आणि सुख-शांती प्रदान करते. चंपाषष्ठीशी संबंधित विविध मतप्रवाह प्रचलित असून, प्रत्येक भक्त आपल्या परंपरेनुसार या उत्सवाचा आनंद घेतो.

​ALSO READ: खंडोबाची पूजा करण्याची पद्धतALSO READ: मार्तंडभैरव षडरात्रोत्सव
ALSO READ: श्री खंडोबा महाराज तळी आरती
ALSO READ:  खंडोबा भंडार मंत्र आणि भूपाळी
ALSO READ:  चंपाषष्ठी कधी आहे? जाणून घ्या नागदिव्याचे, तळी उचलण्याचे महत्व आणि मान्यता
ALSO READ: मल्हारी मार्तंड खंडोबाची जेजुरी
ALSO READ: श्रीखंडेरायाची आरती