मराठी साहित्याचा डिजिटल खजिना.
एकनाथी भागवत अध्याय ५ ओव्या ४०१ ते ५००
ओवी ४०१:
एवं कृतादि-कलियुगवरी । इहीं नामीं रूपीं अवतारीं । सद्भावें तैंच्या नरीं । भजिजे श्रीहरी श्रेयार्थ
अर्थ:कृत, त्रेता, द्वापर आणि कली युगांत, नाम (नाव) आणि रूप (रूप) धारण करणारे अवतारी (अवतार घेतलेले) श्रीहरी (भगवान विष्णू) आहेत. सद्भावाने (आदराने) त्यांचा नरीं (मनुष्य) भजन (भजन) करतात, श्रीहरीचे श्रेयार्थ (महत्वासाठी).
ओवी ४०२:
त्यांमाजीं कलियुगाची थोरी । वानिजे सद्भावें ऋषीश्र्वरीं । येथें हरिकीर्तनावरी । मुक्ती चारी वोळगण्या
अर्थ:त्यांमध्ये (त्यापैकी) कलियुगाचे महत्व (महत्व) आहे. ऋषीश्र्वरी (सर्वश्रेष्ठ ऋषी) सद्भावाने (आदराने) वानिजे (व्यापार) करतात. येथें (येथे) हरिकीर्तनावर (भगवानाचे कीर्तन) मुक्तीच्या (मोक्षाच्या) चारी दिशा (चौपट) मिळतात.
ओवी ४०३:
अवधारीं राया सर्वज्ञा । धन्य धन्य कलियुग जाणा । जेथ सर्व स्वार्थ हरिकीर्तना । नामस्मरणासाठीं होती
अर्थ:अवधारीं (समजणे) राजा (राजे) सर्वज्ञ (सर्वज्ञ) आहेत. धन्य (धन्य) कलियुग (कलियुग) जाणतात. जेथे सर्व स्वार्थ (स्वार्थ) हरिकीर्तना (भगवानाचे कीर्तन) आहेत. नामस्मरणासाठीं (नाव स्मरणासाठी) होतं (असते).
ओवी ४०४:
कलियुगीं दोष बहुत । केवीं कीर्तनें होय स्वार्थ । तेथें दोषत्यागें जे गुण घेत । ते नित्यमुक्त हरिकीर्तनीं
अर्थ:कलियुगात अनेक दोष (चुका) आहेत. कीर्तनाने (भजनाने) स्वार्थ (स्वार्थ) होतं. तेथे दोष (चुका) सोडून गुण (गुण) घेतले जातात. ते नित्यमुक्त (सतत मुक्त) आहेत हरिकीर्तन (भगवानाचे कीर्तन) करतात.
ओवी ४०५:
हरिकीर्तनें शुद्ध चित्त । दोषत्यागें गुण संग्रहीत । ऐसे सारभागी कलियुगांत । परममुक्त हरिकीर्तने
अर्थ:हरिकीर्तनाने (भगवानाच्या कीर्तनाने) शुद्ध चित्त (स्वच्छ मन) होते. दोष (चुका) सोडून गुण (गुण) संग्रहीत (संचित) केले जातात. अशा प्रकारे कलियुगात (कलियुगात) सारभागी (महत्वाचे) आहेत. परममुक्त (सर्वश्रेष्ठ मुक्त) हरिकीर्तने (भगवानाचे कीर्तन) करतात.
ओवी ४०६:
कलीच्या गुणांतें जाणते । नामें मोक्ष जोडणें येथें । जाणोनि करिती कीर्तनातें । ते जाण निश्र्चितें नित्यमुक्त
अर्थ:कलीचे (कलियुगाचे) गुण (गुण) ओळखून नाम (नाव) मोक्ष (मोक्ष) जोडतात. अशा प्रकारे कीर्तन (भजन) करतात. ते निश्र्चित (निश्चित) नित्यमुक्त (सतत मुक्त) आहेत.
ओवी ४۰७:
कलियुगीं हेंचि सार । नाम स्मरावें निरंतर । करिती नामाचा निजगजर । ते मुक्त नर नृपनाथा
अर्थ:कलियुगात हेच सार (महत्वाचे) आहे. नाम (नाव) सतत स्मरण (स्मरण) करावे. नामाचा (नावाचा) निजगजर (स्वाभाविक) करताना, ते मुक्त (मुक्त) होतात, नृपनाथ (राजा).
ओवी ४०८:
कृतयुगीं शमदमादिसाधन । त्रेतायुगीं वेदोक्त यज्ञ । द्वापरीं आगमोक्त पूजन । तंत्रविधान विधियुक्त
अर्थ:कृतयुगात शम-दम (शांतता आणि संयम) साधन (उपाय) होते. त्रेतायुगात वेदोक्त (वेदांच्या नियमांनुसार) यज्ञ (यज्ञ) होते. द्वापरयुगात आगमोक्त (आगमांच्या नियमांनुसार) पूजन (पूजा) होते. तंत्रविधान (तंत्राच्या नियमांनुसार) विधियुक्त (नियमित) आहे.
ओवी ४०९:
यापरी त्रियुगीं जना । परम संकट साधना । करितांही परी मना । अणुमात्र जाणा उपरमु नव्हे
अर्थ:याप्रमाणे (या प्रकारे) त्रियुगातील (तीन युगातील) लोक (मनुष्य) परम (सर्वोच्च) संकट (संकट) साधना (साधना) करतात. तरीही मनात अणुमात्र (अल्प) उपरमु (उपरती) नाही.
ओवी ४१०:
तीं अवघींच साधनें । कलीनें लाजविलीं कीर्तनें । जेथ गातां नाचतां आपणें । वश्य करणें परमात्मा
अर्थ:ती (ती) सर्व साधने (उपाय) कलीने (कलियुगाने) लाजविली (शर्मिंदा) केली. जेथे गाताना (गाताना) नाचताना (नाचताना) स्वतःचे वश्य (वश) करणारे परमात्मा (सर्वशक्तिमान) आहेत.
ओवी ४११:
आखरीं हुंबळी गुणें । ऐकतां गोवळांचें गाणें । देव भुलला जीवेंप्राणें । त्यांसवें नाचणें स्वानंदें
अर्थ:आखरीं (शेवटी) हुंबळी (गायकी) गुणांनी (गुणांनी) गोवळांची (गोपाळांची) गाणी ऐकताना (ऐकताना), देव (भगवान) जीव-प्राणाने (आत्म्याने) भुलला. त्यांच्यासह (त्यांच्यासह) नाचणें (नाचणें) स्वानंदाने (स्वतःच्या आनंदाने).
ओवी ४१२:
कृष्णा कान्हो गोपाळा । या आरुष नामांचा चाळा । घेऊन गर्जती वेळोवेळां । तेणें घनसांवळा सुखावे
अर्थ: कृष्णा, कान्हो, गोपाळा (भगवान कृष्ण) या आरुष (उत्कट) नामांचा (नावांचा) चाळा (खेळ) करताना वेळोवेळा गर्जना (गर्जना) करतात. त्यामुळे घनसांवळा (श्रीकृष्ण) सुखावतात.
ओवी ४१३:
तेणें सुखाचेनि संतोषें । देवो परमानंदें उल्हासे । एवं कलियुगीं कीर्तनवशें । भक्त अनायासें उद्धरती
अर्थ: त्यांच्यामुळे सुखाच्या संतोषाने (आनंदाने) देव (भगवान) परमानंदाने उल्हासित (आनंदी) होतो. अशा प्रकारे कलियुगात कीर्तनवश (कीर्तनामुळे) भक्त अनायासे (सहजपणे) उद्धारतात (उद्धार करतात).
ओवी ४१४:
कीर्तनआयवर्तनमेळीं । जळती पापांच्या वडवाळी । भक्त उद्धरती तत्काळीं । हरिनामें कलि दाटुगा
अर्थ: कीर्तन आणि आयवर्तनाच्या (समारंभाच्या) मेळ्यात (मेळ्यात), पापांच्या वडवाळ्या (वृक्ष) जळतात. भक्त तत्काळ (लगेच) उद्धरतात (उद्धार करतात) हरिनामाने (भगवानाच्या नावाने). कलि (कलियुग) दाटलेला (भविष्य) आहे.
ओवी ४१५:
कलियुगीं हेचि थोरी । नामसंकीर्तनावारी । चहूं वर्णां मुक्त करी । तेथ न विचारी स्त्री शूद्र
अर्थ: कलियुगात नामसंकीर्तन (भगवानाचे नामस्मरण) हेच महान आहे. ते चहूं वर्ण (चार वर्ण: ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य, शूद्र) आणि स्त्री-शूद्र (स्त्रिया आणि शूद्र) सर्वांना मुक्त करते. येथे कोणताही भेदभाव नाही.
ओवी ४१६:
वेदु अत्यंत कृपणु जाला । त्रिवर्णांचे कानीं लागला । स्त्रीशूद्रादिकांसी अबोला । धरूनि ठेला अद्यापि
अर्थ: वेद (वेदांचा अभ्यास) अत्यंत कृपण (अल्प) झाला. त्रिवर्ण (ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य) यांच्याच कानांत पोहोचला. स्त्री-शूद्र (स्त्रिया आणि शूद्र) यांच्याशी अद्याप अबोला (अबोल) ठेवला.
ओवी ४१७:
तें वेदाचें अतिन्यून । उद्धरीं हरिनामकीर्तन । स्त्री शूद्र अंत्यज जन । उद्धरण हरिनामें
अर्थ: वेदांचे हे अतिन्यून (अल्प) भगवंताच्या नामस्मरणाने उद्धरले जाते. स्त्री, शूद्र, अंत्यज (खालील वर्गाचे लोक) हे हरिनाम (भगवानाच्या नावाने) उद्धरित होतात.
ओवी ४१८:
कीर्तनें स्वधर्मु वाढे । कीर्तनें स्वधर्मु जोडे । कीर्तनें परब्रह्म आतुडे । मुक्ति कीर्तनापुढें लाजोनि जाय
अर्थ: कीर्तनाने (भगवानाचे भजन) स्वधर्म (स्वतःचा धर्म) वाढतो. कीर्तनाने स्वधर्म जोडतो. कीर्तनाने परब्रह्म (सर्वोच्च सत्य) जवळ येते. मुक्ति (मोक्ष) कीर्तनापुढे लाजते.
ओवी ४१९:
कीर्तनानंदें चारी मुक्ति । हरिभक्तांतें वरूं येती । भक्त त्यांतें उपेक्षिती । तरी पायां लागती दास्यत्वें
अर्थ: कीर्तनाच्या आनंदाने (भगवानाच्या भजनाने) चारी मुक्ति (चार प्रकारचे मोक्ष) हरिभक्तांच्या (भगवानाच्या भक्तांच्या) समोर येतात. भक्त त्यांना उपेक्षित (दुर्लक्षित) करतात, तरीही ते त्यांच्या पायांवर दास्यत्व (सेवकत्व) लागतात.
ओवी ४२०:
एवढी कलियुगीं प्रचीती । कीर्तनाची परम ख्याती । राया जाण गा निश्र्चितीं । विकल्प चित्तीं झणें धरिसी
अर्थ: एवढी कलियुगात (कलियुगात) प्रचीती (अनुभव) आहे. कीर्तनाची (भजनाची) परम ख्याती (महानता) आहे. राजा (राजा), हे निश्चित जाणून घ्या. विकल्प (विकल्प) मनात क्षणभरही ठेवू नका.
ओवी ४२१:
कृतत्रेताद्वापारासी । निषेधु नाहीं नामासी । कलियुगीं नामापाशीं । चारी मुक्ती दासी स्वयें होती
अर्थ: कृत, त्रेता आणि द्वापर युगांत नाम (भगवानाचे नाव) निषेध (निषिद्ध) नाही. कलियुगात नामापाश (नावाच्या समीप) चारी मुक्ति (चार प्रकारचे मोक्ष) दासी (सेविका) होतात.
ओवी ४२२:
जे जन्ममरणांच्या आवर्तीं । पडिले, संसारीं सदा भ्रमती । त्या प्राणियां कलियुगाप्रती । कीर्तनें गती नृपनाथा
अर्थ: जे प्राणी जन्म-मरणाच्या आवर्तनात अडकले आहेत आणि सदा संसारात भ्रमण करतात, त्या प्राण्यांना कलियुगात कीर्तनाने गती मिळते.
ओवी ४२३:
कलियुगीं कीर्तनासाठीं । संसाराची काढूनि कांटी । परमशांतिसुखसंतुष्टीं । पडे मिठी परमानंदीं
अर्थ: कलियुगात कीर्तनासाठी संसाराची कांटी (अडचण) दूर केली जाते आणि परमशांती, सुख, संतुष्टी आणि परमानंद मिळतो.
ओवी ४२४:
ऐसा कीर्तनीं परम लाभु । शिणतां सुरनरां दुर्लभु । तो कलियुगीं झाला सुलभु । यालागी सभाग्यां लोभु हरिकीर्तनीं
अर्थ: कीर्तनात असा परम लाभ आहे, जो सुर (देव) आणि नर (मनुष्य) साठी दुर्लभ आहे. तो कलियुगात सुलभ झाला आहे. यामुळे सभाग्यवान लोक हरिकीर्तनात लोभ (आकर्षण) ठेवतात.
ओवी ४२५:
'कीर्तनास्तव चारी मुक्ती । भक्तांपासीं वोळंगती । हें न घडे ' कोणी म्हणती । ऐक ते स्थिती नृपनाथा
अर्थ: कीर्तनासाठी चारी मुक्ती (चार प्रकारचे मोक्ष) भक्तांच्या पाशी येतात. 'हे घडत नाही' कोणी म्हणते, तर ऐक, हे स्थिती आहे, नृपनाथ (राजा).
ओवी ४२६:
कीर्तनीं हरिनामाचा पाठा । तेणें देवासी संतोष मोठा । वेगीं सांडोनि वैकुंठा । धांवे अवचटा कीर्तनामाजीं
अर्थ: कीर्तनात हरिनामाचा (भगवानाचे नाव) पाठ केला जातो, त्यामुळे देवाला मोठा संतोष मिळतो. वैकुंठ सोडून, देव उत्साहाने कीर्तनामध्ये धावून येतो.
ओवी ४२७:
हरिकीर्तना लोधला देवो । विसरला वैकुंठा जावों । तोचि आवडला ठावो । भक्तभावो देखोनी
अर्थ: देव हरिकीर्तनाने (भगवानाचे कीर्तन) आकर्षित होतो. वैकुंठाला विसरतो आणि भक्तांच्या भावना पाहून तोच ठिकाण त्याला आवडते.
ओवी ४२८:
जेथ राहिला यदुनायक । तेथचि ये वैकुंठलोक । यापरी मुक्ति 'सलोक' । कीर्तनें देख पावती भक्त
अर्थ: जिथे यदुनायक (भगवान कृष्ण) राहतो, तिथेच वैकुंठ (स्वर्ग) आहे. अशा प्रकारे 'सलोक' मुक्ति कीर्तनाने भक्तांना प्राप्त होते.
ओवी ४२९:
नामकीर्तन-निजगजरीं । भक्तां निकट धांवे श्रीहरी । तेचि 'समीपता' मुक्ति खरी । भक्तांच्या करीं हरिकीर्तनें
अर्थ: नामकीर्तनाच्या (नावाच्या कीर्तनाच्या) गजरात, श्रीहरी (भगवान विष्णू) भक्तांच्या जवळ धावून येतात. हीच 'समीपता' (निकटता) खरी मुक्ति आहे, जी हरिकीर्तनाने भक्तांना प्राप्त होते.
ओवी ४३०:
कीर्तनें तोषला अधोक्षज । भक्ता प्रत्यक्ष गरुडध्वज । श्याम पीतवासा चतुर्भुज । तें ध्यान सहज ठसावे
अर्थ: कीर्तनाने अधोक्षज (भगवान विष्णू) तुष्ट होतात. गरुडध्वज (गरुडावर ध्वज धारण करणारे), श्याम (कृष्णवर्ण), पीतांबर (पिवळे वस्त्र) धारण करणारे चतुर्भुज (चार हात) रूप सहज ध्यानात ठसते.
ओवी ४३१:
भक्तु कीर्तन करी जेणें ध्यानें । तें ध्यान दृढ ठसावें मनें । तेव्हां देवाचीं निजचिन्हें । भक्तें पावणें संपूर्ण
अर्थ: भक्त कीर्तनाने ध्यान करतात, ते ध्यान मनात दृढ ठसते. तेव्हा देवाची निजचिन्हे (स्वत:ची चिन्हे) भक्तांना संपूर्ण प्राप्त होतात.
ओवी ४३२:
श्याम चतुर्भुज पीतांबरधारी । शंखचक्रादि आयुधें करीं । हे 'सरूपता' भक्तातें वरी । कीर्तनगजरीं भाळोनी
अर्थ: श्याम (कृष्णवर्ण), चतुर्भुज (चार हात), पीतांबरधारी (पिवळे वस्त्र धारण करणारे), शंख (शंख), चक्र (चक्र) आणि अन्य आयुधे (हत्यारे) धारण करणारे हे 'सरूपता' (स्वरूप) भक्तात वरी (वरवाडा) कीर्तनगजरात (कीर्तनाच्या गजरात) प्राप्त होते.
ओवी ४३३:
तेव्हां देव भक्त समसमान । समान अवयव सम चिन्ह । भावें करितां हरिकीर्तन । एवढें महिमान हरिभक्तां
अर्थ: तेव्हा देव आणि भक्त समसमान होतात. समान अवयव (अवयव) आणि समान चिन्ह (चिन्हे) असतात. भावनेने हरिकीर्तन (भगवानाचे कीर्तन) करताना, एवढे महिमान (महिमा) हरिभक्तांना प्राप्त होते.
ओवी ४३४:
दोघां एकत्र रमा देखे । देवो कोण तेंही नोळखे । ब्रह्मा नमस्कारीं चवके । देवो तात्विकें न कळे त्यासी
अर्थ: दोघे (भगवान आणि भक्त) एकत्र रम (आनंद) देतात. देव कोण तेही ओळखत नाहीत. ब्रह्मा नमस्कार करतात, परंतु तात्त्विक (तत्त्वाने) देव त्याला समजत नाही.
ओवी ४३५:
भावें करितां हरिकीर्तन । तेणें संतोषे जनार्दन । उभयतां पडे आलिंगन । मिठी परतोन सुटेना
अर्थ: भावनेने हरिकीर्तन (भगवानाचे कीर्तन) करताना, जनार्दन (भगवान विष्णू) संतोषित होतात. उभयता (दोघे) आलिंगन (मिठी) करतात आणि परत सुटत नाहीत.
ओवी ३६:
तेव्हां सबाह्यांतरीं । देवो प्रगटे चराचरीं । दुजें देखावया संसारीं । सर्वथा उरी उरेना
अर्थ: भगवान सबाह्यांतर (बाह्य आणि अंतर) प्रगट (प्रकट) होतात. चराचर (संपूर्ण सृष्टी) देखावण्यासाठी (दिसण्यासाठी) संसारीं (संसारात), सर्वथा (संपूर्णपणे) उरी उरेना (मनात राहत नाही).
ओवी ३७:
वृत्ति स्वानंदीं निमग्न । परतोनि कदा नव्हे भिन्न । 'सायुज्यमुक्ति' या नांव पूर्ण । जेणें दुजेपण असेना
अर्थ: वृत्ति (वृत्ती) स्वानंदात (स्वतःच्या आनंदात) निमग्न (मग्न) होते. परंतु (त्यामुळे) कधीही भिन्न (वेगळी) होत नाही. 'सायुज्यमुक्ति' (पूर्ण मुक्ती) याचे नाव पूर्ण आहे, जेणेकरून द्वैत (दुजेपण) नसेना (असेल).
ओवी ३८:
ऐशी लाहूनि पूर्ण सायुज्यता । तो जैं करी हरिकथा । ते कथेची तल्लीनता । जीवां समस्तां अतिप्रिय
अर्थ: अशी पूर्ण सायुज्यता (एकता) प्राप्त करून, जो हरिकथा (भगवंताची कथा) करतो, त्याची कथेची तल्लीनता (मग्नता) जीवांना (सर्व प्राण्यांना) अतिप्रिय (अत्यंत प्रिय) आहे.
ओवी ३९:
यापरी हरिकीर्तनापासीं । चारी मुक्ती होती दासी । भक्त लोधले हरिभजनासी । सर्वथा मुक्तीसी न घेती
अर्थ: अशा प्रकारे हरिकीर्तनाजवळ (भगवानाचे कीर्तन) चारी मुक्ती (चार प्रकारचे मोक्ष) दासी (सेविका) होतात. भक्त हरिभजनाने (भगवानाच्या भजनाने) लोधतात (आनंदित होतात), परंतु सर्वथा (संपूर्णपणे) मुक्तीशी (मोक्षाशी) न घेती (निवडत नाहीत).
ओवी ४४०:
एवं योगयागादि तपसाधनें । पोरटीं केलीं हरिकीर्तनें । कलियुगीं नामस्मरणें । जड उद्धरणें हरिकीर्तनीं
अर्थ: अशा प्रकारे योग, याग आणि तपसाधना (तपसाधना) पोरटी (लहानशी) केली हरिकीर्तनाने (भगवानाच्या कीर्तनाने). कलियुगात नामस्मरणाने (भगवानाच्या नावाच्या स्मरणाने) जड (मुश्किल) उद्धरणे (मोक्ष) हरिकीर्तनाने प्राप्त होतात.
ओवी ४४१:
कीर्तनासाठीं चारी मुक्ति । हेचि कलियुगीं मुख्य भक्ति । यालागीं इंद्रादि देवपंक्ति । जन्म इच्छिती कलियुगीं
अर्थ: कीर्तनासाठी चारी मुक्ति (चार प्रकारचे मोक्ष) हेच कलियुगातील मुख्य भक्ती आहे. यासाठी इंद्रादी देवता (देवांचा समूह) कलियुगात जन्म घेण्याची इच्छा करतात.
ओवी ४४२:
स्वर्ग नव्हे भोगस्थान । हें विषयाचें बंदिखान । कलियुगीं सभाग्य जन । जन्मोनि कीर्तन हरीचें करिती
अर्थ: स्वर्ग भोगस्थान (आनंद मिळविण्याचे ठिकाण) नाही. ते विषयांचे बंदिखान (बंदीखाना) आहे. कलियुगात सभाग्यवान लोक जन्म घेऊन हरिकीर्तन (भगवानाचे कीर्तन) करतात.
ओवी ४४३:
जेथींच्या जन्मा देव सकाम । तेथ कृतादि युगींचे उत्तमोत्तम । प्रजा अवश्य वांछिती जन्म । कीर्तनधर्म निजभजना
अर्थ: जिथे देव सकाम (इच्छेने) जन्म घेतात, तेथे कृत, त्रेता आणि द्वापर युगांतील उत्तमोत्तम प्रजा (लोक) निश्चितच जन्म घेण्याची इच्छा करतात कीर्तनधर्मासाठी (भगवानाच्या भजनासाठी).
ओवी ४४४:
कृतयुगींचे सभाग्य जन । यागीं पावले स्वर्गस्थान । तेही कलियुगींचें जाण । जन्म आपण वांछिती
अर्थ: कृतयुगातील सभाग्यवान लोक (लोक) याग (यज्ञ) करून स्वर्गस्थान (स्वर्ग) प्राप्त करतात. तेही कलियुगात जन्म घेण्याची इच्छा करतात.
ओवी ४४५:
कृत त्रेत आणि द्वापर । तेथीलही मुख्य नर । कलियुगीं जन्म तत्पर । निरंतर वांछिती
अर्थ: कृत, त्रेता आणि द्वापर युगांतील मुख्य नर (लोक) कलियुगात जन्म घेण्यासाठी तत्पर (तत्पर) असतात आणि निरंतर (सतत) इच्छा करतात.
ओवी ४४६:
तैंचे लोक करिती गोष्टी । चारी पुरुषार्थ कीर्तनासाठीं । कलियुगीं हे महिमा मोठी । धन्य धन्य सृष्टीं कलियुग
अर्थ: त्यांच्या लोक (लोक) गोष्टी करतात (कहाण्या करतात) कीर्तनासाठी चारी पुरुषार्थ (चार गुणांचे प्राप्ति). कलियुगाचा महिमा मोठा आहे. धन्य (धन्य) सृष्टी कलियुग आहे.
ओवी ४४७:
जे असती धन्यभागी । ते जन्म पावती कलियुगीं । ऐसें कलीच्या जन्मालागीं । नर-सुर-उरगीं उत्कंठा
अर्थ: जे धन्यभागी (भाग्यवान) असतात, ते कलियुगात जन्म घेतात. अशा प्रकारे कलीच्या (कलियुगाच्या) जन्मासाठी नर (मनुष्य), सुर (देवता) आणि उरगी (नाग) उत्कंठा (इच्छा) धरतात.
ओवी ४४८:
तरावया दीन जन । कलीमाजीं श्रीनारायाण । नामें छेदी भवबंधन । तारी हरिकीर्तन सकळांसी
अर्थ: दीन (दीन) लोकांना तरविण्यासाठी (उद्धार करण्यासाठी) कलीमाजीं (कलियुगात) श्रीनारायाण (भगवान विष्णू) नावाने (नावाने) भवबंधन (संसाराचा बंधन) छेदी (तोडतो) आणि हरिकीर्तन (भगवानाचे कीर्तन) सर्वांना तारतो (उद्धारतो).
ओवी ४४९:
यालागीं कलिमाजीं पाहीं । श्रद्धा हरिकीर्तनाच्या ठायीं । जन तरती सुखोपायीं । संदेहो नाहीं नृपनाथा
अर्थ: यासाठी (म्हणून) कलियुगात हरिकीर्तनाच्या ठायी (ठिकाणी) श्रद्धा पाहिजे. लोक सुखोपायीं (सुखाने) तरतात (उद्धारतात). संदेह (संशय) नाही, नृपनाथ (राजा).
ओवी ४५०:
कलियुगीं बहुसाल नर । होतील नारायणीं तत्पर । भक्तीचें भोज विचित्र । स्त्रीशूद्र माजविती
अर्थ: कलियुगात बहुसंख्य (अनेक) नर (लोक) नारायणीं (भगवान विष्णूच्या भक्तीत) तत्पर (तत्पर) होतील. भक्तीचे भोज (भक्तीचे भोज) विचित्र (विचित्र) असतील. स्त्रीशूद्र (स्त्रिया आणि शूद्र) माजविती (प्रोत्साहित) होतील.
ओवी ४५१:
विशेषें द्रविड देशाचे ठायीं । अतिशयें भक्ति वाढेल पाहीं । तेथेंही तीर्थविशेष भुयी । ते ते ठायीं अतिउत्कट
अर्थ: विशेषतः द्रविड देशाच्या ठिकाणी अतिशय भक्ती वाढेल. तेथे अनेक तीर्थस्थाने आहेत, आणि ती प्रत्येक ठिकाणी अतिउत्कट (तीव्र) आहेत.
ओवी ४५२:
ताम्रपर्णीच्या तीरीं । हरिभक्तीची अगाध थोरी । कृतमालेच्या परिसरीं । उत्साहेंकरीं हरिभक्ति नांदे
अर्थ: ताम्रपर्णी नदीच्या तीरी हरिभक्तीची अगाध महिमा आहे. कृतमाला नदीच्या परिसरात उत्साहाने हरिभक्ति नांदते (फुलते).
ओवी ४५३:
निर्मळजळा पयस्विनी । जीचिये पयःप्राशनीं । वृत्ति वाढे हरिचरणीं । भगवद्भजनीं दृढ बुद्धी
अर्थ: निर्मळ पाणी असणारी पयस्विनी नदी, जीच्या पायस (दूध) प्राशनाने (पान) वृत्ति हरिचरणांत वाढते. भगवद्भजनाने दृढ बुद्धी प्राप्त होते.
ओवी ४५४:
देखतां कावेरीची थडी । पळती पापांचिया कोडी । जेथ श्रीरंगु वसे आवडीं । तेथें भक्ति दुथडी उद्भट नांदे
अर्थ: कावेरी नदीची धारा पाहताना पापांची कोडी (गाठ) पळते. जिथे श्रीरंग (भगवान रंगनाथ) आवडीने वास करतो, तिथे भक्ती दुथडी भरून (अत्यंत) नांदते.
ओवी ४५५:
प्रतीचीमाजीं देतां बुडी । चित्तशुद्धि जोडे रोकडी । भजन वाढे चढोवढी । भक्तीची गुढी वैकुंठीं उभारे
अर्थ: प्रतीचीमाजी (प्रतीचीमध्ये) बुडी देताना चित्तशुद्धि (मनाची शुद्धता) रोकड (तत्काळ) वाढते. भजन (भगवानाचे स्मरण) वाढते आणि चढोवढी (अधिकाधिक) होते. भक्तीची गुढी (झेंडा) वैकुंठात (स्वर्गात) उभी राहते.
ओवी ४५६:
ऐकें नरवरचूडामणी । या पंचनदींचिया तीर्थस्त्रानीं । अथवा पयःप्राशनीं । भगवद्भजनीं दृढ बुद्धी
अर्थ: ऐक, नरवरचूडामणी (सर्वोत्तम पुरुष), या पंचनदींच्या तीर्थस्थलांमध्ये किंवा पयःप्राशनाने (दूध पानाने) भगवद्भजनाने दृढ बुद्धी प्राप्त होते.
ओवी ४५७:
या तीर्थांचें केल्या दर्शन । होय कलिमलक्षालन । केल्या स्त्रान पयःप्राशन । भगवद्भजन उल्हासे
अर्थ: या तीर्थस्थलांचे दर्शन केल्याने कलिमल (कलियुगाचे मल) नष्ट होते. स्नान आणि पयःप्राशन (दूध पान) केल्याने भगवद्भजनाने उल्हास (आनंद) मिळतो.
ओवी ४५८:
दर्शन स्पर्शन स्त्रान । या तीर्थींचें करितां जाण । वासुदेवीं निर्मळ भजन । नित्य नूतन दृढ वाढे
अर्थ: या तीर्थस्थलांचे दर्शन, स्पर्शन (स्पर्श) आणि स्नान केल्याने वासुदेव (भगवान कृष्ण) यांचे निर्मळ भजन नित्य नूतन (सतत नवीन) आणि दृढ (मजबूत) वाढते.
ओवी ४५९:
यापरी जे भगवद्भक्त । ते ऋणत्रयासी निर्मुक्त । सुरनरपितरां पंगिस्त । हरिभक्त कदा नव्हती
अर्थ: अशा प्रकारे जे भगवद्भक्त (भगवानाचे भक्त) आहेत, ते ऋणत्रय (तीन प्रकारचे ऋण) पासून मुक्त होतात. सुर (देवता), नर (मनुष्य) आणि पितर (पितर) यांच्या पंगिष्ट (साहाय्याच्या) मध्ये हरिभक्त कधीच नसतात.
ओवी ४६०:
शरणागता निजशरण्य । मुकुंदाचे श्रीचरण । सद्भावें रिघाल्या शरण । जन्ममरण बाधीना
अर्थ:शरणागता (आश्रित) मुकुंदाचे (भगवान विष्णूचे) श्रीचरण (पवित्र पाय) निजशरण्य (स्वतःचा आश्रय) मानतात. सद्भावाने (आदराने) शरण (आश्रित) होतात, जन्ममरण (जन्म आणि मृत्यू) त्यांना बाधत नाही.
ओवी ४६१:
जेथ बाधीना जन्ममरण । तेथें देव-ऋषि-आचार्य-पितृगण । यांच्या ऋणांचा पाड कोण । ते झाले उत्तीर्ण भगवद्भजनें
अर्थ:जेथे जन्ममरण (जन्म आणि मृत्यू) बाधत नाही, तेथे देव, ऋषि, आचार्य, पितृगण यांच्या ऋणांचा (कर्तव्यांचा) पाड (समाप्त) होतो. ते भगवद्भजनाने (भगवानाचे भजनाने) उत्तीर्ण (मुक्त) होतात.
ओवी ४६२:
जो विनटला हरिचरणीं । तो कोणाचा नव्हे ऋणी । जेवीं परिसाचिये मिळणीं । लोह काळेपणीं निर्मुक्त
अर्थ:जो हरिचरणीं (भगवान विष्णूच्या पायांवर) विनवतो (प्रार्थना करतो), तो कोणाचा ऋणी (कर्तव्यबद्ध) राहत नाही. जसे परिस (अमृत) लोह (लोखंड) काळेपणीं (अंधकारात) निर्मुक्त (मुक्त) करते.
ओवी ४६३:
सकळ पापांपासूनी । सुटिजे जेवीं गंगास्नानीं । तेवीं विनटल्या हरिचरणीं । निर्मुक्त त्रैऋणीं भगवद्भक्त
अर्थ:सकळ पापांपासून (सर्व पापांपासून) सुटते जसे गंगास्नान (गंगेत स्नान) केल्याने. तसेच हरिचरणांवर विनवले (प्रार्थना) केल्याने भगवद्भक्त त्रैऋण (तीन प्रकारचे ऋण) पासून निर्मुक्त (मुक्त) होतात.
ओवी ४६४:
भावें करितां भगवद्भक्ती । सकळ पितर उद्धरती । ऋषीश्र्वरां नित्य तृप्ती । भगवद्भक्ति-स्वानंदें
अर्थ:भावेकरता (भावपूर्ण) भगवद्भक्ती (भगवानाची भक्ती) करताना सर्व पितर (पितृगण) उद्धरले (मुक्त) होतात. ऋषीश्र्वरांना (सर्वश्रेष्ठ ऋषी) नित्य तृप्ती (सतत समाधान) मिळते. भगवद्भक्ति-स्वानंदे (भगवानाच्या भक्तीच्या आनंदाने).
ओवी ४६५:
स्वानंदें भगवद्भक्ती । तेणें सर्व भूतें सुखी होती । पुत्रें केल्या भगवद्भक्ती । आप्त उद्धरती मातापितरें
अर्थ:स्वानंदे (स्वतःच्या आनंदाने) भगवद्भक्ती (भगवानाची भक्ती) करताना, ते सर्व प्राण्यांना सुखी करतात. पुत्रे भगवद्भक्ती (भगवानाची भक्ती) करून आपल्या माता-पितरांना उद्धरतात (मुक्त करतात).
ओवी ४६६:
सकळ देवांचा नियंता । अतिउल्हासें त्यातें भजतां । देवऋणाची वार्ता । भगवद्भक्तां बाधीना
अर्थ:सर्व देवांचा नियंता (शासक) भगवान आहे. अतिउल्हासाने (अत्यंत आनंदाने) भक्ती करताना देवऋणाची (देवांच्या ऋणाची) वार्ता (चर्चा) भगवद्भक्तांना बाधत नाही.
ओवी ४६७:
ज्यांसी अनन्य भगवद्भजन । ते कदा नव्हती कर्माधीन । कर्म ज्याचे आज्ञाधीन । त्या हरीसी शरण जो झाला
अर्थ:ज्यांना अनन्य (एकनिष्ठ) भगवद्भजन (भगवानाचे भजन) आहे, ते कधीच कर्माधीन (कर्माच्या आधीन) राहात नाहीत. ज्याचे कर्म (कृत्य) आज्ञाधीन (आज्ञेच्या आधीन) आहे, त्यांना हरीच्या (भगवानाच्या) शरण (आश्रित) होता येते.
ओवी ४६८:
तो नव्हे कर्माचा सेवक । नव्हे देवांचा पाइक । नव्हे प्राकृताचा रंक । अनन्य भाविक हरिभक्त
अर्थ:तो (भगवद्भक्त) कर्माचा सेवक (कर्माचा अनुयायी) नाही. तो देवांचा पाइक (सेवक) नाही. तो प्राकृताचा (सांसरिक) रंक (गरीब) नाही. तो अनन्य भाविक (एकनिष्ठ भक्त) हरिभक्त आहे.
ओवी ४६९:
जो हरीचा शरणागत । तो कोणाचा नव्हे अंकित । कर्माकर्मीं तो अलिप्त । नित्यमुक्त ऋणत्रयासी
अर्थ:जो हरीचा शरणागत (आश्रित) आहे, तो कोणाचा अंकित (कर्तव्यबद्ध) नाही. तो कर्माकर्मांत (कर्म-कर्मांत) अलिप्त (निर्लिप्त) राहतो. नित्यमुक्त (सतत मुक्त) ऋणत्रय (तीन प्रकारचे ऋण) पासून आहे.
ओवी ४७०:
वासुदेव सर्वां भूतीं । हे दृढ ठसावे प्रतीती । यालागीं अलिप्त कर्मगती । सकळ ऋणनिर्मुक्ती भगवद्भक्तां
अर्थ: वासुदेव (भगवान कृष्ण) सर्व प्राण्यांमध्ये (भूतांमध्ये) आहेत, हे दृढपणे ठसावे (समजून घ्या). यासाठी (म्हणून) अलिप्त कर्मगती (निःस्वार्थ कर्म) साधली जाते. भगवद्भक्त (भगवानाचे भक्त) सर्व प्रकारच्या ऋणांपासून (ऋणत्रयापासून) मुक्त होतात.
ओवी ४७१:
सांडूनि देहाच्या अभिमाना । त्यजूनि देवतांतरभजना । जे अनन्य शरण हरिचरणां । ते कर्मबंधना नातळती
अर्थ: जे भक्त देहाच्या अभिमानाला सोडून, देवतांतर (इतर देवता) भजनाला त्यागून, हरिचरणां (भगवान विष्णूच्या चरणां) अनन्य शरण (पूर्ण शरण) घेतात, ते कर्मबंधनात (कर्माच्या बंधनात) न अडकता मुक्त होतात.
ओवी ४७२:
यापरी जे अनन्य शरण । तेचि हरीसी पढियंते पूर्ण । हरिप्रियां कर्मबंधन । स्वप्नींही जाण स्पर्शों न शके
अर्थ: अशाप्रकारे जे अनन्य शरण (पूर्ण शरण) घेतात, तेच हरीला (भगवान विष्णूला) पूर्णत: भेटतात. हरिप्रियांना (भगवानाच्या प्रिय भक्तांना) कर्मबंधन (कर्माचे बंधन) स्वप्नातही स्पर्श करू शकत नाही.
ओवी ४७३:
राया म्हणसी 'भगवद्भक्त । विहितकर्मीं नित्यनिर्मुक्त ' । ते जरी विकर्म आचरत । तरी प्रायश्र्चित्त न बाधी त्यांसी
अर्थ: राजा म्हणतात की 'भगवद्भक्त विहितकर्म (नियत कर्तव्य) करून नित्य (सतत) निर्मुक्त (मुक्त) होतो'. जरी ते विकर्म (अनुचित कर्म) करत असले तरी प्रायश्चित्त (प्रायश्चित्त) त्यांना बाधत नाही.
ओवी ४७४:
जेवीं पंचाननाचें पिलें । न वचे मदगजांचेनि वेढिलें । तेवीं हरिप्रियीं विकर्म केलें । त्यांसी न वचे बांधिलें यमाचेनि
अर्थ: जसे पंचानन (शेर) चे पिले मदगजांच्या (मदाच्या हत्तीच्या) वेढ्यातून (चक्रातून) बाहेर पडतात, तसेच हरिप्रिय (भगवानाचे प्रिय भक्त) विकर्म (अनुचित कर्म) केले तरी यमाचे बांधिल (बंधन) त्यांना स्पर्श करू शकत नाही.
ओवी ४७५:
स्मरतां एक हरीचें नाम । महापातक्यां वंदी यम । मा हरीचे पढियंते परम । तयां विकर्में यम केवीं दंडी
अर्थ: एक हरीचे नाम (भगवान विष्णूचे नाव) स्मरण करताना, महापातकींना (मोठ्या पाप्यांना) यम वंदन (नमन) करतो. भगवानाचे परम भक्त विकर्म (अनुचित कर्म) करत असले तरी यम त्यांना कसे दंड देऊ शकेल?
ओवी ४७६:
आशंका ॥ 'वेदाज्ञा विष्णूची परम । वेदें विहिलें धर्माधर्म । भक्त आचरतां विकर्म । केवीं वेदाज्ञानेम न बाधी त्यांसी'
अर्थ: आशंका अशी आहे की वेदाज्ञा (वेदाचे आदेश) परम (श्रेष्ठ) आहेत, ज्यात धर्म आणि अधर्माचे विधान केले आहे. भक्त जर विकर्म (अनुचित कर्म) करत असले तरी वेदाज्ञा त्यांना कसे बाधत नाही?
ओवी ४७७:
जेवीं रायाचा सेवक आप्त । तो द्वारपाळां नव्हे अंकित । तेथ रायाचा पढियंता सुत । त्यांचा पंगिस्त तो केवीं होय
अर्थ: जसे राजा (राजे) चे आप्त सेवक (विशेष सेवक) द्वारपाळांनी (द्वारपालांनी) ओळखले जात नाहीत, तसेच राजा (राजा) चा पढियंता (राजाचे अनुयायी) त्यांचा पंगिस्त (साहाय्यकर्ता) कसा होऊ शकतो?
ओवी ४७८:
हरिनामाचें ज्यासी स्मरण । वेद त्याचे वंदी चरण । मा जो हरीचा पढियंता पूर्ण । त्यासी वेदविधान कदा न बाधी
अर्थ: ज्या भक्ताला हरिनामाचे (भगवानाचे नाव) स्मरण आहे, वेद (वेद) त्याचे चरण (पाय) वंदितात (प्रणाम करतात). जो हरीचा (भगवानाचा) पूर्ण पढियंता (अनुयायी) आहे, त्याला वेदविधान (वेदांचे नियम) कधीही बाधत नाहीत.
ओवी ४७९:
भक्तापासूनि विकर्मस्थिती । कदा न घडे गा कल्पांतीं । अवचटें घडल्या दैवगतीं । त्या कर्मा निर्मुक्ति अच्युतस्मरणें
अर्थ: भक्ताच्या पासून विकर्मस्थिती (अनुचित कर्माची स्थिती) कधीही घडत नाही. दैवगतीने (दैवाच्या प्रवाहाने) अचानक घडलेली कर्म (कर्माची) निर्मुक्ति अच्युतस्मरणे (भगवानाच्या स्मरणाने) होते.
ओवी ४८०:
बाधूं न शके कर्माकर्म । ऐसा कोण भागवतधर्म । ते भक्तीचें निजवर्म । उत्तमोत्तम अवधारीं
अर्थ: कर्म (धर्माचे कर्तव्य) आणि विकर्म (अनुचित कर्म) भक्ताला बाधू शकत नाहीत, असा भागवतधर्म (भगवंताचा धर्म) आहे. ते भक्तीचे निजवर्म (स्वाभाविक कवच) आहे, जे उत्तमोत्तम (सर्वोत्तम) आहे.
ओवी ४८१:
त्यजूनि देहाभिमानवोढी । सर्वां भूतीं हरिभक्ति गाढी । तो कर्माकर्में पायीं रगडी । मुक्ति पाय झाडी निजकेशीं
अर्थ: देहाभिमान (शरीराचा अभिमान) सोडून, सर्व प्राण्यांमध्ये हरिभक्ति (भगवानाची भक्ती) गाढी होते. तो (भक्त) कर्म (धर्माचे कर्तव्य) आणि विकर्म (अनुचित कर्म) पायांनी रगडी (तुडवतो), आणि मुक्ति (मोक्ष) पायांशी निज (निजवतो).
ओवी ४८२:
तो ज्याकडे कृपादृष्टीं पाहे । त्याचें निर्दळे भवभये । तो जेथ म्हणे राहें । तेथें लाहे मुक्तिसुख
अर्थ: भगवान ज्या भक्ताकडे कृपादृष्टीने (कृपेच्या दृष्टीने) पाहतात, त्याचे (भक्ताचे) भवभय (संसाराचे भय) निर्दळले (दूर) जाते. तो जिथे (जिथे) म्हणतो तिथे (तिथे) मुक्तिसुख (मोक्षाचे सुख) मिळते.
ओवी ४८३:
त्याचेनि अनुग्रहकरीं । देव प्रगटे दीनाच्या अंतरीं । त्याच्या कर्माकर्माची बोहरी । स्वयें श्रीहरी करूं लागे
अर्थ: भगवानाच्या कृपेने (कृपेने) देव (भगवान) दीनाच्या अंतरी (हृदयात) प्रगट होतो. त्याच्या कर्म (कर्तव्य) आणि विकर्माची (अनुचित कर्माची) बोहरी (दुरुस्ती) स्वतः श्रीहरी (भगवान विष्णू) करतात.
ओवी ४८४:
जेवीं प्रगटल्या दिनमणी । अंधार जाय पळोनी । राम प्रगटल्या हृदयभुवनीं । कर्माकर्मधुणी सहजचि
अर्थ: जसे दिनमणी (सूर्य) प्रगटल्यावर अंधार पळून जातो, तसेच राम (भगवान राम) हृदयभुवनी (हृदयात) प्रगटल्यावर कर्म (कर्तव्य) आणि विकर्म (अनुचित कर्म) सहजच धुतले (दूर) जातात.
ओवी ४८५:
भगवंताची नामकीर्ति । याचि नामें परम भक्ति । भक्तीपाशीं चारी मुक्ति । दासीत्वें वसती नृपनाथा
अर्थ: भगवंताची (भगवानाची) नामकीर्ति (नावाची महिमा) हीच परम भक्ति (सर्वोच्च भक्ती) आहे. भक्तीपाशी (भक्तीच्या पाशी) चारी मुक्ति (चार प्रकारचे मोक्ष) दासीत्वाने (सेविकेप्रमाणे) वसतात (राहतात), नृपनाथा (राजा).
ओवी ४८६:
ऐकोनि भक्तीची पूर्ण स्थिती । रोमांचित झाला नृपती । आनंदाश्रु नयनीं येती । सुखावलिया वृत्तीं डुल्लतु
अर्थ: भक्तीची पूर्ण स्थिती (भक्तीची संपन्न अवस्था) ऐकून नृपती (राजा) रोमांचित झाला. आनंदाश्रु (आनंदाचे अश्रु) नयनी (डोळ्यात) येतात. सुखावलेल्या वृत्तीत (आनंदित मनस्थितीत) डोलतो.
ओवी ४८७:
सांगतां वैदेहाची स्थिती । नारदु सुखावे निजचित्तीं । तो उल्हासें वसुदेवाप्रती । सांगे समाप्ति इतिहासाची
अर्थ: सांगताना वैदेहाची (सीतेची) स्थिती, नारद (महर्षि नारद) निजचित्तात (स्वतःच्या मनात) सुखावले. तो उत्साहाने वसुदेवाप्रती (वसुदेवाला) इतिहासाची (कथेची) समाप्ती सांगतो.
ओवी ४८८:
नारद इतिहास सांगतु । तेवींच आनंदें डुल्लतु । तेणें आनंदें बोलतु । भक्तीचें मथितु वसुदेवाप्रती
अर्थ: नारद इतिहास सांगताना, आनंदाने डोलत होते. त्यांनी आनंदाने बोलत, भक्तीचे मथित (गूढ) वसुदेवाप्रती (वसुदेवाला) सांगितले.
ओवी ४८९:
यापरी जयंतीसुतीं । भगवंताची उद्भट भक्ती । सांगितली परम प्रीतीं । मिथिलेशाप्रती निजबोधें
अर्थ: याप्रमाणे जयंतीसुती (देवर्षि नारद) भगवंताची उद्भट (शक्तिशाली) भक्ती परम प्रेमाने मिथिलेशाप्रती (मिथिलेशाला) सांगितली.
ओवी ४९०:
ऐकोनि त्यांचिया वचना । सुख जाहलें विदेहाचिया मना । मग अतिप्रीतीं पूजना । जयंतीनंदनां पूजिता झाला
अर्थ: त्यांची वचने (शब्द) ऐकून, विदेहाच्या (राजा जनकाच्या) मनाला सुख झाले. मग अतिप्रेमाने पूजन करताना, जयंतीनंदन (देवर्षि नारद) पूजिले गेले.
ओवी ४९१:
श्रवणें जाहली अतिविश्रांती । तेणें पूजेलागीं अतिप्रीती । विदेहा उल्हासु चित्तीं । स्वानंदस्थितीं पूजिता झाला
अर्थ: श्रवणाने (ऐकण्याने) अतिविश्रांती (सुखद शांतता) झाली. त्यामुळे पूजन करताना अतिप्रेम (अत्यंत प्रेम) झाले. विदेहा (राजा जनक) उल्हासित (आनंदित) चित्ताने (मनाने) स्वानंदस्थितीत (आनंदाच्या स्थितीत) पूजित झाले.
ओवी ४९२:
पूजेचा परम आदरु । जयंतीनंदना केला थोरु । उपाध्याय जो अहल्याकुमरु । तेणेंही अत्यादरु पूजेसी केला
अर्थ: पूजेचा परम आदर (उच्च आदर) जयंतीनंदन (देवर्षि नारद) केला थोर (महान). उपाध्याय (शिक्षक) जो अहल्याकुमर (अहल्या ऋषीचा मुलगा) त्यांनीही अत्यंत आदराने पूजिला.
ओवी ४९३:
यापरी ते भागवतश्रेष्ठ । नवही जण अतिवरिष्ठ । समस्तां देखतांचि स्पष्ट । झाले अदृष्ट ऊर्ध्वगमनें
अर्थ: अशाप्रकारे ते भागवतश्रेष्ठ (भागवत धर्माचे उत्तम अनुयायी) नव्हते (नाहीत) पण अतिवरिष्ठ (अतिशय श्रेष्ठ) होते. त्यांना पाहताच समस्तांना (सर्वांना) स्पष्टपणे समजले की ते अदृष्ट (अदृश्य) ऊर्ध्वगमन (उर्ध्वगति) झाले आहेत.
ओवी ४९४:
ते भागवतधर्मस्थितीं । अनुष्ठूनि भगवद्भक्ती । राजा पावला परम गती । पूर्णप्राप्ती निजबोधें
अर्थ: ते भागवत धर्मस्थितीचे होते. त्यांनी भगवद्भक्ती (भगवानाची भक्ती) अनुष्ठून (पालन करून) राजा (राजा) परम गती (सर्वोच्च स्थिती) प्राप्त झाला. पूर्णप्राप्ती (संपूर्ण प्राप्ती) आपल्या बोधाने (ज्ञानाने).
ओवी ४९५:
भावें करितां भगवद्भक्ती । देहीं प्रगटे विदेहस्थिती । ते पावोनि नृपती । परम विश्रांती पावला
अर्थ: भावपूर्णतेने भगवद्भक्ती (भगवानाची भक्ती) करताना देहात (शरीरात) विदेहस्थिती (अतिशय शांति आणि आनंद) प्रकट होते. राजा (राजा) ते प्राप्त करून परम विश्रांती (सर्वोच्च विश्रांती) प्राप्त करतो.
ओवी ४९६:
सकळ भाग्यांचिया पंक्ती । जेथें ठाकल्या येती विश्रांती । ते वसुदेवा भाग्यस्थिती । तुझ्या घराप्रती क्रीडत
अर्थ: सकल भाग्यांच्या पंक्ती (संपूर्ण भाग्यांच्या रांगा) जेथे विश्रांती घेतात, ती वसुदेवाची (भगवान कृष्णाची) भाग्यस्थिती आहे. त्या घराप्रती (घराजवळ) खेळत असतात.
ओवी ४९७:
वसुदेवा तुझेनि नांवें । देवातें 'वासुदेव' म्हणावें । तेणें नामाचेनि गौरवें । जनांचे आघवे निरसती दोष
अर्थ: वसुदेव, तुझे नाव देवामध्ये 'वासुदेव' म्हणावे. त्या नावाच्या गौरवाने (महिमेने) जनांचे दोष निरसतात (दूर होतात).
ओवी ४९८:
येवढ्या भाग्याचा भाग्यनिधि । वसुदेवा तूंचि त्रिशुद्धि । तुवां भागवतधर्माचा विधि । आस्तिक्यबुद्धीं अवधारिला
अर्थ: एवढ्या भाग्याचा (संपत्तीचा) भाग्यनिधि (संपत्तीचा संचय) वसुदेव (भगवान विष्णू) तू त्रिशुद्धि (तीन प्रकारे शुद्ध) आहेस. तू भागवतधर्माचा (भगवंताच्या धर्माचा) विधि (नियम) आस्तिक्यबुद्धीने (आस्तिक बुद्धीने) अवधारिला (पालन केला).
ओवी ४९९:
श्रद्धेनें केलिया वस्तुश्रवणा । मननयुक्त धरावी धारणा । तैं निःसंग होऊनियां जाणा । पावसी तत्क्षणा निजधामासी
अर्थ: श्रद्धेने (विश्वासाने) वस्तुश्रवण (तत्त्वज्ञानाचे श्रवण) करून, मननयुक्त (चिंतनयुक्त) धारणा (विचार) धारण करावीत. त्यायोगे निःसंग (अलग) होऊन, तत्क्षणा (तत्काळ) निजधाम (स्वधाम) प्राप्त होते.
ओवी ५००:
जया निजधामाच्या ठायीं । कार्य कारण दोन्ही नाहीं । त्या परम पदाचे ठायीं । निजसुखें पाहीं सुखरूप होसी
अर्थ: ज्या निजधामाच्या (स्वधामाच्या) ठिकाणी कार्य (कर्तव्य) आणि कारण दोन्ही नाहीत, त्या परम पदाच्या (सर्वोच्च स्थानाच्या) ठिकाणी निजसुख (स्वतःचे सुख) अनुभवून सुखरूप होतो.