मराठी साहित्याचा डिजिटल खजिना.
एकनाथी भागवत अध्याय ५ ओव्या १ ते १००
ओवी १:
ओं नमो सद्गुरु देवा उदारा । म्हणतां कृपण तूं खरा । मागतें आपुलिया घरा । दुजेपणें दारा येवों नेदिसी
अर्थ: ओं नमो सद्गुरु देव उदार आहेत, परंतु म्हणतात की तुम्ही कृपण आहात. ज्यांना आपल्या घरात मागतात, त्यांना दुसऱ्या दाराने येऊ देत नाहीत.
ओवी २:
अवचटें मागतयासी । जैं भेटी होय तुजसी । तैं घोट भरूं धांवसी । देखतांचि घेसी जीवें त्यातें
अर्थ: अवचट (अचानक) मागणारे, जे तुझ्या भेटी होतात, ते घोटभर (थोडेसे) घेतल्यावर जीवापासून धावतात.
ओवी ३:
जे जे मागों येती तुजपासीं । ते बांधोन ऐक्यतेमाजीं सूदसी । शेखीं त्यांचे सोडवणेसी । भेटी दुसर्यायसी स्वप्नींही नव्हे
अर्थ: जे जे तुझ्या जवळ मागायला येतात, त्यांना बांधून ऐक्यात (समाजात) सूडून (विसर्जित) करतात. त्यांना सोडवण्यासाठी दुसऱ्याची भेटी स्वप्नातही नको.
ओवी ४:
अणुमात्र तुझी प्राप्ती । अवचटें चढे ज्याचे हातीं । त्याचिये संसारसंपत्ती । सर्वस्वें निश्चितीं नाडिसी तूं
अर्थ: अणुमात्र (अतिशय कमी) तुझी प्राप्ती, अवचट (अचानक) ज्याच्या हाती चढते, त्याच्या संसारसंपत्तीला सर्वस्व (संपूर्ण) नाडतेस.
ओवी ५:
मैंदाचा विडा घेतां । तो प्रवर्ते आपुले घाता । तेवीं तुझी प्रसन्नता । झालिया जीविता स्वयें नाशी
अर्थ: मैंदाचा विडा (विळा) घेतल्यावर तो प्रवर्ते (प्रेरित) आपल्या हाताने. तुझी प्रसन्नता झाल्यावर जीवन स्वतः नाश करते.
ओवी ६:
जे जे तुजपें मागों आले । ते ते सर्वस्वें नागवले । शेखीं नागवे तुवां केले । निर्लज्ज झाले तिहीं लोकीं
अर्थ: जे जे तुझ्याकडे मागायला आले, त्यांना सर्वस्व (संपत्ती) नागवले. शेखीं (शत्रू) नागवे करून निर्लज्ज (लाजरहित) केले.
ओवी ७:
ऐशी तुझी निर्वाणगती । त्या तुझी उदार कीर्ती । घडे म्हणशी कैशा रीतीं । ते अगाध स्थिति अवधारीं
अर्थ: अशी तुझी निर्वाणगती (मोक्ष प्राप्ती) आहे, तुझी उदार कीर्ती आहे. कशी घडते, ते अगाध स्थिति (अविचल स्थिति) आहे.
ओवी ८:
मागें उदार वाखाणिले । तेही आपणियांऐसे केले । मग सर्वस्व आपुलें । दान दिधलें दातृत्वें
अर्थ: मागील उदारतेचे वर्णन केले, त्यांनीही स्वतःसाठी तसेच केले. मग सर्वस्व (संपूर्ण) आपले दान दिले.
ओवी ९:
षड्गुणैश्र्वर्यवैभवेंसीं । आपणियातें दाना देसी । दिधलें तें घेवों नेणसी । कदाकाळेंसीं कल्पांतीं
अर्थ: षड्गुणैश्वर्यवैभव (संपूर्ण ऐश्वर्य) स्वतःसाठी दान देतात. दिलेले दान घेऊ शकत नाही, कदाचित कधीही कल्पांत (संपूर्ण जीवन) नाही.
ओवी १०:
आपणियां दिधलें दान । यालागीं तूं दासां अधीन । मग त्यांचेनि छंदें जाण । सर्वस्वें आपण नाचसी
अर्थ: स्वतःसाठी दिलेले दान आहे, यासाठी तूं दासांच्या अधीन आहेस. मग त्यांच्या छंदात (भावनांमध्ये) जाणून, सर्वस्व (संपूर्ण) स्वतः नाचतेस.
ओवी ११:
बळीनें सर्वस्व केलें दान । शेखीं तूं झालासि त्याअधीन । त्याचें द्वारपाळपण । अद्यापि आपण चालविसी
अर्थ: बळीनं सर्वस्व दान केलं, त्यामुळे तू शत्रूंचा अधीन झालास. त्याचं द्वारपालपण अद्याप तू चालवतो.
ओवी १२:
धर्में अर्पिलें अग्रपूजेसी । शेखीं तूं त्याची सेवा करिसी । नाना संकटें स्वयें सोशिसी । अंगें काढिसी उच्छिष्टें
अर्थ: धर्माने अग्रपूजेसाठी अर्पण केलं, त्यामुळे तू त्याची सेवा करतो. नाना संकटे स्वतः सहन करतो आणि शरीरावर उच्छिष्टे काढतो.
ओवी १३:
तुझा निजभक्तु अंबऋषी । त्याचे गर्भवास तूं सोशिसी । तुज गौळिये राखिती हृषीकेशी । शेखीं त्या गोपाळांसी रक्षिलें
अर्थ: तुझा निजभक्त अंबऋषी, त्याचा गर्भवास तू सहन करतो. तुला गौळिये (गोपाळ) राखतात हृषीकेश (भगवान विष्णू) म्हणून. शेखीं (शत्रू) त्या गोपाळांवर रक्षण करतात.
ओवी १४:
एवं स्वस्वरूप द्यावयासी । उदारत्व तुजपासीं । हें न ये गा आणिकांसी । हृषीकेशी कृपाळुवा
अर्थ: म्हणून स्वतःचं स्वरूप देण्यासाठी उदारता तुझ्याकडे आहे. हे अन्य कोणाकडे नाही, हृषीकेशी कृपाळू आहे.
ओवी १५:
तो तूं परम उदार ऐसा । राया रंका समभावें सरिसा । भावो तेथ भरंवसा । तूं आपैसा आतुडसी
अर्थ: तू परम उदार आहेस. राजा आणि रंकाला (गरीबाला) समानभावाने पाहतो. तेथे भाव (प्रेम) आणि भरवसा (विश्वास) आहे. तू स्वतःस आतुडतो (आकर्षतो).
ओवी १६:
त्या तुझिया प्राप्तीलागीं । कपाटें सदा सेविती योगी । एक ते झाले भोगविरागी । एक ते त्यागी सर्वस्वें
अर्थ: तुझ्या प्राप्तीसाठी योगी कपाटे (द्वार) सतत सेवितात. काही भोगविरागी (भोगांतून विरक्त) झाले, काही सर्वस्व त्यागी (सर्वस्व त्यागून).
ओवी १७:
एक हिंडती दशदिशे । एक तुजलागीं झाले पिसे । परी तुझी भेटी स्वप्नींही दिसे । ऐसा न दिसे क्षण एक
अर्थ: काही दशदिशा (दशा-दिशा) हिंडतात, काही तुझ्यासाठी पिसे (पंख) झाले. परंतु तुझी भेट स्वप्नातही दिसत नाही. असा एकही क्षण दिसत नाही.
ओवी १८:
ऐशियाही तुझी प्राप्ती । सुलभ असे एके रीतीं । जरी संतचरणीं रंगती । अतिप्रीतीं सप्रेम
अर्थ: अशी तुझी प्राप्ती सुलभ आहे, एका रीतीने. जरी संतचरणी (संतांच्या चरणी) रंगतात, अतिप्रीतीने प्रेम करतात.
ओवी १९:
संतचरणीं जो विनटला । तो निजप्राप्तीसी पावला । संतस्वरूपें अवतरला । स्वयें संचला परमात्मा
अर्थ: जो संतचरणी विनटला (निवडला), तो निजप्राप्तीला (स्वप्राप्तीला) पोहोचतो. संतस्वरूपाने अवतार घेतला, परमात्मा स्वतःच चालतो.
ओवी २०:
यालागीं जीं जीं संतांचीं रूपें । तीं तीं श्रीहरीचीं स्वरूपें । म्हणौनि संतांचिये कृपे । अतिसाक्षेपें अर्जावें
अर्थ: म्हणून जी जी संतांची रूपे आहेत, ती ती श्रीहरीची (भगवान विष्णूची) स्वरूपे आहेत. म्हणून संतांच्या कृपेने अतिसाक्षेपे (अत्यंत आदराने) अर्जावावे.
ओवी २१:
ते ज्ञानार्थाचे परम पिसे । यालागीं ग्रंथाचेनि मिसें । त्यांचे चरण अनायासें । सावकाशें वंदीन
अर्थ: ते ज्ञानार्थाचे (ज्ञानाच्या शोधासाठी) परम पिसे (अतिशय उत्कट) आहेत, यासाठी ग्रंथाच्या (पुस्तकांच्या) माध्यमाने त्यांच्या चरणांना अनायास (सहजपणे) सावकाश (धीरेच) वंदन करतो.
ओवी २२:
संतकरुणावलोकन । तें मज नेत्रींचें अंजन । चरणकृपा पाहतां जाण । श्रीजनार्दन प्रकाशे
अर्थ: संतांचे करुणावलोकन (कृपेची दृष्टी) माझ्या नेत्रांचे अंजन (दृष्टी सुधारते). चरणकृपा (चरणांची कृपा) पाहताना जाण (ज्ञान) प्राप्त होते, श्रीजनार्दन (भगवान विष्णू) प्रकट होतो.
ओवी २३:
तया जनार्दनाचिये सेवे । गुरुत्वाचेनि आडनांवें । रिघालों निजस्वभावें । जीवेंभावें भजनासी
अर्थ: त्या जनार्दनाच्या सेवेत, गुरुत्वाच्या (गुरूत्त्वाच्या) आडनावाने, निजस्वभावाने (स्वभावाने) जीवभावाने (जीवभावाने) भजन करतो.
ओवी २४:
भज्य-भजक-भजना । एके अंगीं त्रिविध भावना । दावूनियां जगज्जीवना । जनीं जनार्दना निजभक्ती
अर्थ: भज्य (ज्याला भजले जाते), भजक (जो भजतो) आणि भजना (भजन) या त्रिविध भावनांनी, जगज्जीवनाचे दर्शन करून, जनार्दनाला (भगवान विष्णूला) भक्ती करतो.
ओवी २५:
हे अभेदभक्ती चोखडी । परम ऐक्यें भजनगोडी । अधिकाधिक चढोवढी । वाढे आवडी निजभक्तां
अर्थ: अभेदभक्तीची (अखंड भक्ती) चोखडी (मिठ) आहे, परम ऐक्याने भजनगोड (मधुर) आहे. अधिकाधिक चढोवढी (प्रगती) होते, निजभक्तांची (स्वभक्तांची) आवड वाढते.
ओवी २६:
देवो आपली सर्वस्वजोडी । वेंची भक्तांचिये वोढी । ऐशी अभेदभक्तीची गोडी । पढिये गाढी गोविंदा
अर्थ: देव आपली सर्वस्वजोडी (संपूर्ण संग्रह) भक्तांच्या वोढीत (आकर्षणात) वेचतो. अभेदभक्तीची गोडी (मिठासारखा गोड) आहे, गोविंद (भगवान कृष्णा) च्या गाढी (घनिष्ट) आहे.
ओवी २७:
यालागीं भक्तांचा शरीरभार । स्वयें वागवी श्रीधर । आपुलेनि अंगें परपार । पाववी साचार निजभक्तां
अर्थ: म्हणून भक्तांचा शरीरभार श्रीधर (भगवान विष्णू) स्वतः वागवतो. आपल्या अंगांनी परपार (संपूर्ण) पाववतो, आणि निजभक्तांना साचार (पूर्ण) बनवतो.
ओवी २८:
'निजभक्तांचा' देहभावो । निजांगें वागवी देवाधिदेवो । तरी अभक्तांचा देहो । वागवावया पहा हो काय आन आहे'
अर्थ: 'निजभक्तांचा' देहभाव (शरीरभाव) देवाधिदेव (सर्वश्रेष्ठ देवता) स्वतः वागवतो. तरी अभक्तांचा (अभक्तांचा) देह (शरीर) वागवण्यासाठी, पहा काय आन आहे (आहे का ते).
ओवी २९:
भक्तां नाहीं देहअोहंता । यालागीं देवो वागविता । पूर्ण देहाभिमान अभक्तां । त्यांसी अतिबध्दता या हेतू
अर्थ: भक्तांना देहअोहंता (शरीराचे अहंकार) नाही. म्हणून देव त्यांना वागवतो. अभक्तांना (अभक्तांना) पूर्ण देहाभिमान (शरीराचा अहंकार) आहे, त्यांना अतिबद्धता (अत्यंत बंधन) आहे.
ओवी ३०:
यालागीं जो निरभिमान । तोचि भगवद्भक्त संपूर्ण । ज्याच्या अंगीं देहाभिमान । त्यासी भक्तपण कदा न घडे
अर्थ: म्हणून जो निरभिमान (अहंकाररहित) आहे, तोच संपूर्ण भगवद्भक्त (भगवानाचा भक्त) आहे. ज्याला देहाभिमान (शरीराचा अहंकार) आहे, त्याला भक्तपण कधीच येत नाही.
ओवी ३१:
निजभक्त तारितां कौतुकें । त्याची रोमावळी केवीं दुखे । निर्भय करोनि पूर्ण हरिखें । देवो निजमुखें निजभक्तां तारी
अर्थ: निजभक्त (स्वभक्त) कौतुकाने (आनंदाने) तारतो, त्याची रोमावळी (रोमांचक) कधीच दुखत नाही. निर्भय करून (निर्भय बनवून) पूर्ण हरिखे (भगवान विष्णू) स्वतः निजमुखाने (स्वत:च्या तोंडाने) निजभक्तांना तारतो.
ओवी ३२:
यालागीं निरभिमानता । जे विनटले भक्तिपंथा । ते पावो देवोनि विघ्नांचे माथां । पावती तत्त्वतां भगवत्पद
अर्थ: म्हणून निरभिमानता (अहंकाररहितता) आहे, जे भक्तिपथ निवडतात. देवाने त्यांना विघ्नांचे माथा (शिखर) पाववतो, आणि ते भगवत्पद (भगवंताचे पाद) प्राप्त करतात.
ओवी ३३:
भक्तांची ऐशी स्थिती । तरी अभक्तां कवण गती । तेचिं पुसावया नृपती । प्रश्र्नार्थी प्रवर्ते
अर्थ: भक्तांची अशी स्थिति आहे, तरी अभक्तांना (अभक्तांना) कोणती गती (स्थिती) आहे? हे पुसण्यासाठी, नृपती (राजा) प्रश्नार्थी (प्रश्न विचारत) प्रवर्ततो.
ओवी ३४:
पंचमामाजीं निरूपण । अभक्तांची गति लक्षण । युगीं युगीं पूजाविधान । सांगेल पावन हरीचें
अर्थ: पंचमामाजीं निरूपण (पाचव्या अध्यायात निरुपण), अभक्तांची गती (स्थिती) लक्षण (लक्षणे) आहेत. युगीं युगीं (युगायुगांमध्ये) पूजाविधान (पूजाचे नियम) सांगेल पावन (पवित्र) हरी.
ओवी ३५:
अवतारचरितपुरुषार्थु । सांगोन संपला चतुर्थु । आतां अभक्तांचा वृत्तांतु । राजा पुसतु मुनीसी
अर्थ: अवतारचरितपुरुषार्थ (अवतारांच्या कथा) सांगून चतुर्थ (चौथा अध्याय) संपला. आता अभक्तांचा वृत्तांत (कथा) राजा (राजा) मुनींना (मुनि) विचारतो.
ओवी ३६:
राजा म्हणे जी मुनिवरा । जो भगवद्भजनीं पाठिमोरा । ऐशिया अभक्ता नरा । कोण दातारा गति त्यासी
अर्थ: राजा म्हणतो, मुनिवरा (महान मुनि), जो भगवद्भजन (भगवानाचे भजन) करण्यास पाठिमोरा (पाठींबा देतो), असे अभक्त नर (मनुष्य) कोण त्यांना दातारा (राखण) करतो?
ओवी ३७:
जे कामालागीं अतिउद्भट । जे सक्रोध क्रोधें तेजिष्ठ । जे अतिलोभें लोभिष्ठ । जे परम श्रेष्ठ प्रपंचीं
अर्थ: जे कामासाठी अतिउद्भट (अत्यंत कठोर) आहेत, जे क्रोधाने तेजिष्ठ (उग्र) आहेत, जे अतिलोभाने लोभिष्ठ (लोभी) आहेत, आणि जे परम श्रेष्ठ प्रपंचीं (संसारात) आहेत.
ओवी ३८:
जे गर्वाचे अग्रगणी । जे अहंकाराचे चूडामणी । जे विकारांची प्रवाहश्रेणी । जे उघडली खाणी विकल्पांची
अर्थ: जे गर्वाचे अग्रगणी (मुख्य) आहेत, जे अहंकाराचे चूडामणी (मणि) आहेत, जे विकारांची प्रवाहश्रेणी (प्रवाह) आहेत, आणि जे विकल्पांची (विकल्प) खाणी (खाण) उघडली आहे.
ओवी ३९:
ज्यांचे सद्बुपद्धिआड आभाळ । महामोहाचें सदा सबळ । जे छळणार्थी अतिकुशळ । जे अतिप्रबळ प्रलोभें
अर्थ: ज्यांचे सद्बुपद्धि (सद्वर्तन) आभाळ आहे, महामोहाचे सदा सबळ (सबल) आहेत, जे छळणार्थी अतिकुशळ (अत्यंत कुशल) आहेत, आणि जे अतिप्रबळ (अत्यंत प्रबळ) प्रलोभें (लोभ) आहेत.
ओवी ४०:
दिवसा न देखती निश्र्चितें । ते अंधारीं देखणीं दिवाभीतें । तेवीं नेणोनि परमार्थातें । जे अतिज्ञाते प्रपंचीं
अर्थ: दिवसा निश्र्चित (स्पष्ट) दिसत नाही, ते अंधारीं (अंधारात) दिवाभीतें (दिव्यासारखे) दिसतात. तसेच परमार्थ (उच्च सत्य) नेणून, जे अतिज्ञाते (अत्यंत ज्ञानी) आहेत प्रपंचीं (संसारात).
ओवी ४१:
जे नेणती आत्महित । ज्ञान विकूनि काम पोसित । ऐसे जे कां अभक्त । त्यांची गति निश्र्चित सांग मज
अर्थ: जे आत्महित (स्वार्थ) नेणत नाहीत, ज्ञान विकून काम (वासना) पोसतात, असे जे अभक्त आहेत, त्यांची गती (स्थिती) निश्र्चित (निश्चित) सांग मला.
ओवी ४२:
तुम्हांऐसे सद्बु द्धी । चालते बोधाचे उदधी । भाग्यें लाधलों ज्ञाननिधी । हा प्रश्र्न त्रिशुद्धी सांगावा
अर्थ: तुम्हांसारखे सद्बुद्धी (सुधारित बुद्धी) असलेले, बोधाचे उदधी (ज्ञानाचा समुद्र) चालत आहेत. भाग्याने ज्ञाननिधी (ज्ञानाचा खजिना) लाभला आहे. हा प्रश्न त्रिशुद्धी (तीन शुद्धी) सांगावा.
ओवी ४३:
राजा साक्षेपें बहुवस । पुसे अभक्तगतिविन्यास । तो सांगावया 'चमस' । सावकाश सरसावला
अर्थ: राजा साक्षेपे (साक्षेपाने) बहुतेक वेळा अभक्तगति (अभक्तांची स्थिति) विन्यास (वर्णन) विचारतो. तो 'चमस' (मुनि) सावकाश सरसावला (समजावतो).
ओवी ४४:
जो कां जगाचा जनकु । मुख्य गुरुत्वें तोचि एकु । त्यासी न भजे जो अविवेकु । तो नाडला लोकु सर्वस्वें
अर्थ: जो जगाचा जनक (सृष्टीकर्ता) आहे, तोच मुख्य गुरुत्वाने एक आहे. ज्याला अविवेक (मूर्ख) भजत नाही, तो लोकांमध्ये सर्वस्व (संपूर्ण) नाडलेला (विस्कळीत) आहे.
ओवी ४५:
पुरुषापासूनि जन्मले जाण । चार्हील आश्रम चार्ही- वर्ण । त्यांचे उत्पत्तीचें स्थान । ऐक संपूर्ण नृपनाथा
अर्थ: पुरुषापासून (भगवान विष्णू) जन्मलेले जाण, चार आश्रम (जीवनाचे चार चरण) आणि चार वर्ण (वर्णव्यवस्था). त्यांचे उत्पत्तीचे स्थान (उत्पत्तीचे स्थान) सांगतो, नृपनाथा (राजा).
ओवी ४६:
मुखीं वेदविद ब्राह्मण । बाहूं जन्मले राजन्य । उरूं जन्मले वैश्यवर्ण । चरणीं जन्मस्थान शूद्रवर्णा
अर्थ: मुखातून (मुखातून) वेदपठण करणारा ब्राह्मण जन्मतो, बाहूंमध्ये (बाहूंमधून) राजन्य (क्षत्रिय) जन्मतो. उरूंमध्ये (मध्यभागातून) वैश्यवर्ण जन्मतो, आणि चरणांत (पायांत) शूद्रवर्ण जन्मतो.
ओवी ४७:
मूळीं अवघे तीन गुण । गुणयोगें वर्ण जाण । त्रिगुणीं चारी वर्ण । जन्मलक्षण घडे कैसें
अर्थ: मूळ (मूल) अवघे तीन गुण (सत्त्व, रज, तम) आहेत. गुणांच्या योगाने वर्ण (वर्ण) ओळखले जातात. त्रिगुण (तीन गुणांनी) चार वर्ण (वर्ण) जन्मतात. जन्मलक्षण (जन्माचे लक्षण) कसे घडते?
ओवी ४८:
सत्त्वगुणें शुद्ध ब्राह्मण । सत्त्वरजमिश्रें राजे जाण । रजतमें वैश्यवर्ण । केवळ तमोगुण शूद्रवर्ण
अर्थ: सत्त्वगुणाने शुद्ध ब्राह्मण, सत्त्वरजमिश्राने (सत्त्व आणि रज मिश्र) राजा (क्षत्रिय) ओळखला जातो. रजतमा (रज आणि तम मिश्र) वैश्यवर्ण आणि केवळ तमोगुण शूद्रवर्ण ओळखला जातो.
ओवी ४९:
क्षत्रिय वैश्य आणि ब्राह्मण । द्विजन्मे हे तिन्ही वर्ण । त्यांसी गायत्री वेदाध्ययन । शूद्र ते जाण संस्काररहित
अर्थ: क्षत्रिय, वैश्य आणि ब्राह्मण हे तिन्ही वर्ण द्विजन्म (दोनदा जन्मलेले) आहेत. त्यांना गायत्री मंत्र, वेदाध्ययन (वेदांचे अध्ययन) आहे. शूद्रांना (शूद्रांना) संस्काररहित (संस्कार वर्जित) समजले जाते.
ओवी ५०:
ब्रह्मचर्य आणि गार्हस्थ्य । तिहीं वर्णां अवश्य प्राप्त । चहूं आश्रमां आश्रयभूत । जाण निश्र्चित ब्राह्मण
अर्थ: ब्रह्मचर्य (ब्रह्मचारी) आणि गार्हस्थ्य (गृहस्थ) तिन्ही वर्णांना अवश्य (निश्चित) प्राप्त होते. चार आश्रमांना आश्रयभूत (आधारभूत) असतो, निश्र्चित (निश्चित) ब्राह्मण असतो.
ओवी ५१:
गार्हस्थ्य पुरुषाच्या चरणीं । ब्रह्मचर्य हृदयस्थानीं । वक्षःस्थळीं वसती वनी । शिरोमणी संन्यास
अर्थ: गृहस्थ (गृहस्थ) पुरुषाच्या चरणी असतो, ब्रह्मचर्य (ब्रह्मचर्य) हृदयस्थानी (हृदयात) असतो. वक्षःस्थळीं (छातीतील) वनवासी (वनवास) असतो, आणि शिरोमणी (मस्तकातील) संन्यास (संन्यास) असतो.
ओवी ५२:
हे ब्राह्मणादि वर्ण पहा हो । ज्यापासोनि जन्मप्रभवो । तो न भजतां देवोधिदेवो । उत्तमदेहो अधःपाती
अर्थ: हे ब्राह्मणादी वर्ण (ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य, शूद्र) पहा. ज्याच्यापासून (भगवान विष्णू) जन्म-प्रभव (उत्पत्ती) झाली आहे, तो देवाधिदेव (सर्वश्रेष्ठ देवता) न भजल्यास उत्तमदेह (श्रेष्ठ शरीर) अधःपात (पतन) करतो.
ओवी ५३:
पूर्वोत्तरमीमांसा दोनी । नानाशास्त्रार्थकडसणी । स्वरुप बोलती निर्वचूनी । एवं शब्दज्ञानीं अतिचतुर
अर्थ: पूर्वमीमांसा आणि उत्तरमीमांसा (दोन्ही वेदान्त दर्शन), नाना शास्त्रांच्या अर्थांचा कडसणी (चिंतन). स्वरुप निर्वचनी (निःशब्द) बोलतात. अशा शब्दज्ञानीं (शब्दांच्या ज्ञानीं) अतिचतुर (अतिशय चतुर) आहेत.
ओवी ५४:
यापरी जे पंडित । ज्ञानाभिमानें अतिउन्मत्त । तेणें अभिमानेंचि येथ । भजनीं निश्र्चित विमुख केले
अर्थ: यापरी पंडित (शास्त्रज्ञ) ज्ञानाभिमानाने (ज्ञानाच्या गर्वाने) अतिउन्मत्त (अतिशय उन्मत्त) झाले. त्या अभिमानानेच (गर्वानेच) त्यांनी भजनात निश्र्चित (निश्चित) विमुख (विरक्त) केले.
ओवी ५५:
एक अज्ञानी सर्वथा । स्वप्नीं नेणती परमार्था । ते नेणपणेंचि तत्त्वतां । श्रीजगन्नाथा न भजती
अर्थ: एक अज्ञानी (अज्ञान असलेले) सर्वथा (सर्वप्रकारे) परमार्थ (उच्च सत्य) जाणत नाहीत. त्या अज्ञानानेच (अज्ञानाच्या कारणानेच) तत्त्वतः (सत्यतः) श्रीजगन्नाथ (भगवान) भजन करत नाहीत.
ओवी ५६:
शेळी उंसाची चवी गाढी । नेणोनि पाचोळा करांडी । तेवीं नेणोनि हरिभक्तीची गोडी । अज्ञानें बापुडीं विषयलुब्ध
अर्थ: शेळी ऊसाची चव गाढते (चावत) आणि पाचोळा (सुकलेली पाने) खाण्याचा प्रयत्न करते. तसेच हरिभक्तीची गोडी (मिठासारखी चव) अज्ञानाने (अज्ञानामुळे) बापुडीं (निर्बळ) विषयलुब्ध (संसाराच्या लोभाला) झाल्या.
ओवी ५७:
आलोडूनि वेदशास्त्रार्थ । ज्ञातपणें जे पंडित । गर्वें हेळसिती भक्तिपंथ । अतिउन्मत्त ज्ञातृत्वें
अर्थ: वेद आणि शास्त्रांचे अर्थ आलोडून (चिंतन करून) ज्ञातपणे (ज्ञानी होऊन) पंडित (शास्त्रज्ञ) झाले. गर्वाने (अहंकाराने) भक्तिपंथ (भक्तिमार्ग) हेळसिती (उपहास करतात), अति उन्मत्त ज्ञातृत्वाने (अति गर्वित ज्ञानाने).
ओवी ५८:
जेवीं ज्वरिताचें मुख । दूध मानी कडू विख । तेवीं ज्ञानगर्वें पंडित देख । ठेले विमुख हरिभजनीं
अर्थ: जसे ज्वरिताचे (तापाने ग्रस्त व्यक्तीचे) मुख दूध कडू विख (विष) मानते, तसेच ज्ञानगर्वाने (ज्ञानाच्या गर्वाने) पंडित (शास्त्रज्ञ) हरिभजनीं (भगवानाच्या भजनात) विमुख (विरक्त) झाले.
ओवी ५९:
यापरी ज्ञानाभिमानी । विमुख झाले हरिभजनीं । ते जरी वर्णांमाजीं अग्रगणी । तरी अधःपतनीं पडतील
अर्थ: याप्रमाणे ज्ञानाभिमानी (ज्ञानाच्या गर्वाने) हरिभजनीं (भगवानाच्या भजनात) विमुख (विरक्त) झाले. ते जरी वर्णांमध्ये अग्रगणी (मुख्य) असले, तरी अधःपतनीं (पतनाच्या स्थितीत) पडतील.
ओवी ६०:
हो कां वर्णांमाजीं अग्रगणी । जो विमुख हरिचरणीं । त्याहूनि श्र्वपच श्रेष्ठ मानीं । जो भगवद्भजनीं प्रेमळु
अर्थ: वर्णांमध्ये अग्रगणी (मुख्य) असूनसुद्धा, जो हरिचरणी (भगवानाच्या चरणी) विमुख आहे, त्याहून श्र्वपच (निच) श्रेष्ठ (उत्कृष्ट) मानला जातो, जो भगवद्भजनीं (भगवानाच्या भजनात) प्रेमळ आहे.
ओवी ६१:
आम्ही मुक्त हें मानुनी । जे विमुख भगवद्भजनीं । ते पचिजती अधःपतनीं । तिर्यग्योनीं जन्ममरणें
अर्थ: आम्ही मुक्त (स्वतंत्र) आहोत, असे मानून, जे भगवद्भजनीं (भगवानाच्या भजनात) विमुख आहेत, ते अधःपतनीं (पतनाच्या स्थितीत) पचिजतील (विलीन होतील), तिर्यग्योनी (पशू योनी) मध्ये जन्ममरणात.
ओवी ६२:
मनुष्यदेहीं जे भजननष्ट । ते होती गा स्थानभ्रष्ट । अधःपातें भोगिती कष्ट । अतिउद्भट यातना
अर्थ: मनुष्यदेहात (मानव शरीरात) भजननष्ट (भजन न करणारे) असलेले, स्थानभ्रष्ट (स्थानबाह्य) होतात. अधःपाताने (पतनाने) कष्ट (दुःख) भोगतात, अतिउद्भट (अत्यंत उग्र) यातना सहन करतात.
ओवी ६३:
ज्ञानाभिमानें जे न भजती । ते प्रौढपतनीं पचिजती । अज्ञानांही तेचि गती । सर्वथा नृपती म्हणों नये
अर्थ: ज्ञानाभिमानाने (ज्ञानाच्या गर्वाने) जे भजन करत नाहीत, ते प्रौढपतनीं (गंभीर पतनाच्या स्थितीत) पचिजतील (विलीन होतील). अज्ञानानाही (अज्ञानानाही) तीच गती (स्थिती) आहे. हे सर्वथा नृपती (राजा) म्हणू नये.
ओवी ६४:
एका पित्याचे दोघे अर्भक । एक प्रबुद्ध एक बाळक । पित्यासी अवमानितां देख । ताडी जनक प्रबुद्धासी
अर्थ: एका पित्याचे दोन बालक (मुलगे) आहेत, एक प्रबुद्ध (ज्ञानी) आणि एक बालक (लहान). पित्याचा अवमान (अपमान) झाल्यावर, प्रबुद्ध बालकाला ताडी (शिक्षा) मिळते.
ओवी ६५:
बाळक पित्याचे माथां चढे । जरी लाता हाणे तयाकडे । तरी त्यासी दोषु न घडे । दोषांचें सांकडें सज्ञानासी
अर्थ: बालक पित्याच्या माथ्यावर चढतो, जरी पित्याने त्याला लात मारी, तरी त्याला दोष (दोष) लागत नाही. दोषांचे सांकड (आरोप) सज्ञान (प्रबुद्ध) बालकाला लागतात.
ओवी ६६:
ज्ञात्यांपासोनि भजन ठाके । ते कवळिजती महादोखें । अज्ञानें तरती भाविकें । साधुकृपामुखें अनुगृहीतां
अर्थ: ज्ञात्यांपासून (प्रबुद्धांपासून) भजन (भजन) वर्जित (ठाक) केले जाते, ते महादोख (मोठ्या त्रासाने) कवळिजते (परत येतात). अज्ञान (अज्ञानी) भाविकांना (भक्तांना) साधुकृपामुख (संतांच्या कृपेने) तरतात (सफल होतात).
ओवी ६७:
अज्ञाना नाहीं विशेष बाधु । तो साधुविश्र्वासें होय शुद्धु । ज्ञानाभिमानियां भाव विरुद्धु । यालागीं सुबुद्धु दोष बाधी
अर्थ: अज्ञानांना (अज्ञानी) विशेष बाधा (त्रास) नाही, ते साधुविश्र्वासाने (संतांच्या विश्वासाने) शुद्ध होतात. ज्ञानाभिमानाने (ज्ञानाच्या गर्वाने) भाव (प्रेम) विरुद्ध होतो. यामुळे सुबुद्ध (सुविचारी) दोष बध्द (अडवतो).
ओवी ६८:
अज्ञानी विश्र्वासें साधु वंदी । ज्ञानाभिमानी दोहोंतें निंदी । यालागीं त्यातें त्रिशुध्दी । अवश्य बाधी अतिदोष
अर्थ: अज्ञानी (अज्ञान असलेले) विश्वासाने साधु वंदन (नमन) करतात. ज्ञानाभिमानी (ज्ञानाच्या गर्वाने) दोहोंत (दोघांमध्ये) निंदा करतात. यामुळे त्यांची त्रिशुध्दी (तीन प्रकारच्या शुद्धी) अवश्य (निश्चित) बाधा होते.
ओवी ६९:
साधुविश्र्वासें अज्ञान फिटे । ज्ञानाभिमानियां विकल्प मोठे । त्यांसी विश्र्वास कदा न घटे । अभिमानहटें अधःपात
अर्थ: साधुविश्र्वासाने (संतांच्या विश्वासाने) अज्ञान फिटते (दूर होते). ज्ञानाभिमानांना (ज्ञानाच्या गर्वाने) मोठे विकल्प (विकल्प) होतात. त्यांना विश्वास कधीच घटत नाही. अभिमानाने (गर्वाने) अधःपात (पतन) होते.
ओवी ७०:
एवं विचारितां नेटेंपाटें । अहंतेचें बंधन मोठें । अभिमानाऐसें नाहीं खोटें । दुजें वोखटें त्रिलोकीं
अर्थ: अशा प्रकारे विचारितांना (विचारताना), अहंकाराचे बंधन मोठे असते. अभिमानाचे (गर्वाचे) खोट (चूक) नाही. दुसरे काहीच त्रिलोकीत (तिन्ही लोकात) वाईट नाही.
ओवी ७१:
अभिमानु ईश्र्वरा बाधी । तोहो शबळ कीजे सोपाधी । अभिमानें देहबुद्धी । बाधक त्रिशुद्धी सुरनरांसी
अर्थ: अभिमान (गर्व) ईश्र्वराला (ईश्वराला) बाधा करतो. तो शबळ (दुःखदायी) कीजे (करतो) सोपाधी (सोपान). अभिमानाने (गर्वाने) देहबुद्धी (शरीरबुद्धी) त्रिशुद्धी (तीन शुद्धी) सुरनर (देवता आणि मानव) यांना बाधक (अडथळा) होते.
ओवी ७२:
यालागीं जे अज्ञान जन । ज्यांसी नाहीं ज्ञानाभिमान । तेही विश्र्वासल्या संपूर्ण । साधु सज्जन अनुग्रहो करिती
अर्थ: यासाठी जे अज्ञानजन (अज्ञानी लोक) आहेत, ज्यांना ज्ञानाभिमान (ज्ञानाचा गर्व) नाही. तेही विश्वासाने संपूर्ण साधु सज्जन अनुग्रह (कृपा) करतात.
ओवी ७३:
ज्यासी म्हणती नीच वर्ण । स्त्रीशूद्रादि हीन जन । ज्यासी कां दूरी शास्त्रश्रवण । ज्यासी दूरी श्रवण वेदोक्त
अर्थ: ज्याला नीच वर्ण (निच वर्ण) म्हणतात, स्त्रीशूद्रादी (स्त्रिया आणि शूद्र) हीन जन (निच लोक). ज्यांना शास्त्रश्रवण (शास्त्राचे श्रवण) दूर आहे, ज्यांना वेदोक्त (वेदानुसार) श्रवण दूर आहे.
ओवी ७४:
त्यांसी जाहलिया सद्भाव संपूर्ण । ते होतु कां हीन जन । परी संतकृपेसी आयतन । विश्र्वासें पूर्ण अधिकार झाला
अर्थ: त्यांना सद्भाव (शुभ भावना) संपूर्ण झाल्यावर, तेही नीच जन (निच लोक) होतात. परंतु संतकृपेसाठी (संतांच्या कृपेने) आयतन (आश्रय) होतात. विश्वासाने (विश्वासाने) पूर्ण अधिकार मिळतो.
ओवी ७५:
ऐसे पूर्ण भावार्थी । त्यांसी तुम्हांऐशा साधुसंतीं । अनुग्रहोनि तारिती । कृपामूर्ती कृपाळु
अर्थ: असे पूर्ण भावार्थी (शुद्ध भावनेने भक्ती करणारे), तुम्हांसारख्या साधुसंतींना (साधुसंतींना) अनुग्रह (कृपा) करून तारतात (उद्धार करतात), कृपामूर्ती (कृपायुक्त देव) कृपाळु (कृपाळु).
ओवी ७६:
अज्ञानी यापरी तरती । परी ज्ञानाभिमान ज्यांच्या मतीं । ते ब्रह्मादिकां न तरती । त्यांचीही स्थिति मुनि सांगे
अर्थ: अज्ञानी (अज्ञान असलेले) याप्रमाणे तरतात (उद्धार होतात). परंतु ज्ञानाभिमान (ज्ञानाच्या गर्वाने) ज्यांच्या मतीत (बुद्धीत) असतात, ते ब्रह्मादिकांना (ब्रह्मादिकांना) नाही तरतात. त्यांचीही स्थिति (स्थिती) मुनि (मुनि) सांगतात.
ओवी ७७:
अज्ञान जे नीच वर्ण । भावें धरोनि संतचरण । निजविश्र्वासें संपूर्ण । जन्ममरण निरसिती
अर्थ: अज्ञान असलेल्या नीच वर्णातील लोक, संतांच्या चरणांवर भावपूर्ण धारण करतात. त्यांच्या निजविश्र्वासाने (स्वत:च्या विश्वासाने) संपूर्ण होते, आणि जन्ममरणाचे (जन्म आणि मृत्यूचे) निरसन होते.
ओवी ७८:
येर द्विजन्मे जे कां तिन्ही । स्वभावें प्राप्त हरिचरणीं । आम्ही अधिकारी वेदज्ञानी । जन्माभिमानी अतिगर्वी
अर्थ: येर (इतर) तिन्ही द्विजन्म (दोनदा जन्मलेले) स्वभावाने (स्वभावाने) हरिचरण (भगवंताच्या चरणी) प्राप्त झाले. आम्ही अधिकारी (पात्र) वेदज्ञानी (वेदांचे ज्ञानी) आहोत, परंतु जन्माभिमानी (जन्माच्या गर्वाने) अतिगर्वी (अतिशय गर्वित) झालो.
ओवी ७९:
जन्माभिमान कर्माभिमान । अग्रपूज्यत्वें पूज्याभिमान । अल्पमात्र वेदींचें ज्ञान । तो वेदाभिमान वाढविती
अर्थ: जन्माभिमान (जन्माचा गर्व) आणि कर्माभिमान (कर्माचा गर्व), अग्रपूज्यत्वाने (मुख्य पूजेच्या दर्जाने) पूज्याभिमान (पूजाचा गर्व) येतो. अल्पमात्र (थोडे) वेदांचे ज्ञान, वेदाभिमान (वेदांचा गर्व) वाढवते.
ओवी ८०:
ज्यासी प्राप्त उपनयन । ज्यासी प्राप्त गायत्री पूर्ण । ज्यासी हरीचें आवडे भजन । त्याचे धरितां चरण हरि भेटे
अर्थ: ज्याला उपनयन (वेदाध्ययनाचा अधिकार) प्राप्त झाला आहे, ज्याला गायत्री मंत्र संपूर्ण प्राप्त आहे, ज्याला हरीचे भजन आवडते, त्याचे चरण धरताना हरि (भगवान विष्णू) भेटतो.
ओवी ८१:
ऐसे उत्तम जे ब्राह्मण । त्यांसी वेदवादें ज्ञानाभिमान । तेणें गर्वें पडे मोहन । तेंचि निरूपण विशद सांगे
अर्थ: असे उत्तम ब्राह्मण, ज्यांना वेदवाद (वेदांचे वाद) आणि ज्ञानाभिमान (ज्ञानाचा गर्व) आहे. त्या गर्वाने मोहित होतात, तेंच निरूपण (वर्णन) स्पष्ट सांगते.
ओवी ८२:
न कळे विधिविधानमंत्र । कोणे कर्मीं कैसें तंत्र । नेणोनियां गर्व थोर । ताठा अपार ज्ञातृत्वाचा
अर्थ: काहींना विधिविधान (कायदे) आणि मंत्र कळत नाही, कोणत्या कर्मात (कर्मांमध्ये) कसे तंत्र असावे, हे ठाऊक नसते. तरीही त्यांना मोठा गर्व (अहंकार) असतो, ज्ञातृत्वाचा (ज्ञानाचा) अपार ताठा असतो.
ओवी ८३:
गारोडियासी विद्या थोडी । परी सर्वांगीं बिरुदें गाढीं । कां जाणी जाणपणें जोडी । कडोविकडीं आसनपूजा
अर्थ: गारोळ्यासारखी (लहान जीव) विद्या थोडी असते, परंतु सर्वांगी (सर्वांगात) बिरुदे (पदवी) गाढी (जोडलेली) असते. काही जाणतात ज्ञानपण, परंतु आसनपूजेत (मंडणात) कडोविकडी (सहन नाही) असते.
ओवी ८४:
देऊनि पतंगाचे ढाळ । स्फटिकाअंगीं माणिक कीळ । तैसे मूर्खही केवळ । मिरविती प्रबळ ज्ञानाभिमानें
अर्थ: पतंगाचे (कागदाचे) ढाळ (झळ) देऊन, स्फटिकाअंगात (स्फटिकाच्या शरीरात) माणिक (रत्न) कीळ (लावलेले) आहेत. तसेच मूर्ख देखील प्रबळ (शक्तीशाली) ज्ञानाभिमानाने (ज्ञानाचा गर्व) मिरवतात.
ओवी ८५:
आपण विधान नेणती । शेखीं सज्ञानाही न पुसती । कर्म आपमतीं करिती । लौकिकीं स्फिती वाढवावया
अर्थ: आपण विधान (कायदे) नेणत नाही, सज्ञान (ज्ञानी) लोकांनाही पुसत नाहीत. कर्म (कर्म) आपमतीने (स्वतःच्या मते) करतात, लौकिकीं (सांसारिक) स्फिती (प्रसिद्धी) वाढवण्यासाठी.
ओवी ८६:
मिथ्या मधुर शब्दें चाटुक । जे भोगीं अणुमात्र नाहीं सुख । तरी इहमुत्र भजविती लोक । अप्सरादिक भोगलिप्सा
अर्थ: मिथ्या (खोट्या) मधुर शब्दांनी चाटुक (लंपट), जे भोगात (आनंदात) अणुमात्र (अणुभर) सुख नाही. तरी इहमुत्र (इहलोकी) लोकांना भजवितात (मोहात पाडतात), अप्सरादीक (स्वर्गीय नर्तक) भोगलिप्सा (भोगाची इच्छा) वाढवतात.
ओवी ८७:
येथ भोग भोगावे चोखडे । आणि पुढें स्वर्गभोग जोडे । येणें वचनें बापुडे । यागाकडे धांवती
अर्थ: येथ (इहलोकी) भोग (आनंद) भोगावे, आणि पुढे (स्वर्गात) स्वर्गभोग (स्वर्गीय आनंद) जोडे. असे वचन (शब्द) बापुड्यांना (भक्तांना) यागाकडे (यज्ञाकडे) धावायला लावते.
ओवी ८८:
कर्ता सर्वस्वें नागवो । परि आचार्यत्व आम्हां येवो । ऐशी यांची बुद्धि पहा हो । यागप्ररोहो आरंभिती
अर्थ: कर्ता (कर्तार) सर्वस्व (संपूर्ण) नागवतो (लुटतो), परंतु आचार्यत्व (शिक्षकपण) आम्हाला येवो. अशी यांची बुद्धि आहे, यागप्ररोह (यज्ञ) आरंभित (सुरू) करतात.
ओवी ८९:
पावावया अतिप्रतिष्ठा । नाना कर्मांच्या कर्मचेष्टा । करुनि दाविती खटपटा । कर्मारंभु मोठा आरंभुनी
अर्थ: अतिप्रतिष्ठा (मोठ्या प्रतिष्ठे) साठी, नाना (विविध) कर्मांच्या कर्मचेष्टा (उद्य
ओवी ९०:
ना तरी जैसा मद्यपानी । मद्यरसा अमृत मानी । या वचनगोडिया मद्यपानीं । प्रवर्तिजे जनीं स्वादलिप्सा
अर्थ: जसा मद्यपान (दारू पिणारा), मद्यरस (दारूचा रस) अमृत (अमृत) मानतो. या वचनगोडिया (मधुर वाणीच्या) मद्यपानाने (दारू पिणाऱ्यांनी) जनांमध्ये (लोकांमध्ये) स्वादलिप्सा (चवाची इच्छा) प्रवर्तिजते (सुरू) केली.
ओवी ९१:
तें सेविलिया काय जोडे । थिती सावधानता बुडे । मग दुर्भगत्व रोकडें । पिशाचत्व गाढें अंगीं वाजे
अर्थ: तें (ते) सेविल्यावर (सेवून) काय जोडले (जोडले). थिती (स्थिती) सावधानता (सतर्कता) बुडे (बुडते). मग दुर्भगत्व (दुर्भाग्य) रोकड (लक्ष्मी), पिशाचत्व (पिशाचपणा) गाढ (खरे) अंगावर वाजते.
ओवी ९२:
तैसें केवळ पतनात्मक । त्या नांव म्हणती स्वर्गसुख । जाणोनि प्रवर्तती ते मूर्ख । फळकामुक अभिलाषी
अर्थ: तसेच केवळ पतनात्मक (पतन करणारे), त्या नांव (नाव) स्वर्गसुख (स्वर्गीय आनंद) म्हणतात. जाणून (ओळखून) मूर्ख (मूर्ख) प्रवर्तत (सुरू) होतात. फळकामुक (फळाच्या इच्छेने) अभिलाषी (इच्छुक) होतात.
ओवी ९३:
उंडणी लंघू न शके भिंतीसी । तरी चढों रिघते सायसीं । चढतां पडे आपैसी । तेवीं स्वर्गसुखासी दृढ पतन
अर्थ: उंडणी (सरडे) भिंतीला (भिंतीस) लंघू (ओलांडू) शकत नाही, परंतु चढते (चढते) सायसीं (घोषित). चढताना आपलेच पडते, तसेच स्वर्गसुखासाठी (स्वर्गीय आनंदासाठी) दृढ पतन (निश्चयाने पतन) होते.
ओवी ९४:
कर्माभिनिवेशपडिपाडें । कामलोभ दृढ वाढे । तेणें दांभिक करणें घडे । क्रोधाचें चढे महाभरितें
अर्थ: कर्माभिनिवेश (कर्माशी संबंधित असणे) पडिपाड (सातत्याने) करतात. कामलोभ (वासना आणि लोभ) दृढ (मजबूत) वाढतो. त्यामुळे दांभिकता (कपटीपणा) निर्माण होते. क्रोध (क्रोध) चढे महाभरिते (अत्यंत प्रबळ) होतो.
ओवी ९५:
ते काय करितील बापुडे । शुद्ध सत्त्वें सांडिलें फुडें । मग रजोगुणें कामाकडे । झाले धडफुडे अतिकामी
अर्थ: ते बापुडे (भक्त) काय करतात, शुद्ध सत्त्व (सत्त्वगुण) सोडून फुड (फुड) घेतात. मग रजोगुणाने (रजोगुणाने) कामाकडे (वासना) वळतात आणि अतिकामी (अत्यंत कामुक) बनतात.
ओवी ९६:
तेव्हां उर्वशीच्या अतिआवडी । स्वर्गभोगाची अतिगोडी । यालागीं यागपरवडी । पुण्याची जोडी जोडूं धांवे
अर्थ: तेव्हा उर्वशीच्या (स्वर्गीय अप्सरेच्या) अतिआवडी (प्रेमात), स्वर्गभोगाची (स्वर्गीय आनंदाची) अतिगोडी (अत्यंत गोडी) वाढते. यासाठी याग (यज्ञ) करायला धावतात, पुण्याची जोडी (संचय) जोडतात.
ओवी ९७:
तेथ मंत्रतंत्रद्रव्यशुद्धी । नाहीं यागयजनविधी । तेणें स्वर्ग नव्हेचि त्रिशुद्धी । ठकले दुर्बुद्धी अविहिताचारें
अर्थ: तेथे मंत्र, तंत्र आणि द्रव्यशुद्धी (सामग्रीची शुद्धता) नाही. यागयजन (यज्ञ) विधी (पद्धती) नाही. त्यामुळे त्रिशुद्धी (तीन प्रकारच्या शुद्धी) स्वर्गीय नाही. दुर्बुद्धी अविहिताचार (विधिविरुद्ध आचरण) ठकले (फसले).
ओवी ९८:
तया अलब्ध कामासाठीं । सर्वागीं क्रोधु उठी । जेवीं परिपाकापाठीं । धरी कडुवटी आंबिलकांजी
अर्थ: त्या अलब्ध (अपूर्ण) कामासाठी सर्वागीं (संपूर्ण अंगात) क्रोध (क्रोध) उठतो. जसा परिपाक (पाचन) पाठीं कडुवटी (कडू पदार्थ) धरण (पकवतो) करतो.
ओवी ९९:
जंव जंव पिकिजे कोरिफडें । तंव तंव कडूपण गाढें । तैसा कामनाशापुढें । क्रोध वाढे अत्युग्र
अर्थ: जसा जसा कोरिफड (कुरवड) पिकतो, तसा तसा कडूपण (कडूपणा) गाढ (मजबूत) होतो. तसेच कामनाशा (वासनेच्या नाशानंतर) पुढे क्रोध (क्रोध) अत्युग्र (अत्यंत उग्र) वाढतो.
ओवी १००:
क्रोध काळिया-नाग खरा । देतु द्वेषाचा फुंफारा । घाली पूज्यतेच्या आकारा । धुधुःकारा साधुनिंदेचा
अर्थ: क्रोध (क्रोध) काळिया-नाग (काळ्या सापासारखा) खरा (खरा) आहे. द्वेषाचा (द्वेषाचा) फुंफारा (विष) देतो. पूज्यतेच्या (पूजेसाठीच्या) आकार (रूप) घालतो. साधुनिंदेचा (साधूंची निंदा) धुधुःकार (धडाका) करतो.